Όταν ο Βλαντίμιρ Πούτιν ανακοίνωσε για πρώτη φορά ότι θα φιλοξενούσε μια «Σύνοδο Ρωσίας–Αραβικού Κόσμου», το Κρεμλίνο φανταζόταν τους ηγέτες της περιοχής να πετούν στη Μόσχα για να συζητήσουν την περιφερειακή ασφάλεια και τις ενεργειακές σχέσεις, με τον Ρώσο ηγέτη να προεδρεύει, σημειώνει ο Guardian, σχολιάζοντας ότι η σύνοδος ακυρώθηκε και αυτό μαρτυρεί την μείωση της ρωσικής επιρροής.
Η σύνοδος, η οποία ανακοινώθηκε τον Απρίλιο και προετοιμαζόταν για μήνες, είχε προγραμματιστεί για την Τετάρτη (15/10) και προοριζόταν να αποτελέσει επίδειξη της διαρκούς επιρροής της Μόσχας στη Μέση Ανατολή, καθώς και απόδειξη ότι η Ρωσία δεν έχει απομονωθεί, παρά τις δυτικές κυρώσεις.
Ωστόσο, ο Πούτιν αναγκάστηκε να την αναβάλει αφού μόνο μια χούφτα ηγετών, ανάμεσά τους ο πρόεδρος της Συρίας, Άχμεντ αλ-Σαράα, και ο επικεφαλής του Αραβικού Συνδέσμου, Άχμεντ Αμπούλ Γκέιτ, επιβεβαίωσαν τη συμμετοχή τους.
Έλαμψε το άστρο του Τραμπ
Αντίθετα, τη Δευτέρα η παγκόσμια προσοχή στράφηκε στην Αίγυπτο, όπου οι παγκόσμιοι ηγέτες συγκεντρώθηκαν για την «Σύνοδο Ειρήνης» για τη Γάζα — με τη Ρωσία να απουσιάζει αισθητά.
Στο Σαρμ ελ-Σέιχ, ο Ντόναλντ Τραμπ και ο Αιγύπτιος πρόεδρος Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι καλωσόρισαν αρχηγούς κρατών από όλη τη Μέση Ανατολή και την Ευρώπη, καθώς υπέγραφαν την πολυαναμενόμενη συνθήκη για τη Γάζα — με τους ηγέτες να συνωστίζονται για μια φωτογραφία δίπλα στον Αμερικανό πρόεδρο.
Αναλυτές σημειώνουν ότι ποτέ δεν αναμενόταν η Μόσχα να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη διαδικασία ειρήνευσης της Γάζας. Ωστόσο, η απουσία της από την Αίγυπτο υπογράμμισε μια πραγματικότητα που το Κρεμλίνο διστάζει να παραδεχθεί: καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζεται, η επιρροή της στη Μέση Ανατολή — που επί μακρόν προβαλλόταν ως αντίβαρο προς τη Δύση — φθίνει.
«Ο διπλωματικός ρόλος της Ρωσίας στη Μέση Ανατολή έχει μειωθεί ως αποτέλεσμα του πολέμου στην Ουκρανία», δήλωσε η Χάνα Νόττε, ειδική στη ρωσική εξωτερική πολιτική με έδρα το Βερολίνο. «Όταν πρόκειται για τις μεγάλες εξελίξεις, οι βασικοί παίκτες της περιοχής δεν στρέφονται πλέον προς τη Μόσχα.»
Η σύνοδος στην Αίγυπτο ανέδειξε επίσης μια μετατόπιση στην περιοχή, όπου πολλοί ηγέτες εστιάζουν πλέον στην ενίσχυση των σχέσεών τους με τον Τραμπ, καθώς η Ουάσιγκτον εμφανίζει ολοένα και μεγαλύτερη δυσαρέσκεια για την άρνηση του Πούτιν να τερματίσει τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Η ρωσική συρρίκνωση μετά το σωσίβιο στον Άσαντ
Για σχεδόν μια δεκαετία, η Μέση Ανατολή αποτέλεσε τη σκηνή της πολυπόθητης επιστροφής του Πούτιν στη διεθνή επιρροή. Η ρωσική στρατιωτική επέμβαση το 2015 στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας έσωσε το καθεστώς του Μπασάρ αλ-Άσαντ από την κατάρρευση, εξασφάλισε μόνιμες ρωσικές ναυτικές και αεροπορικές βάσεις στη Μεσόγειο και αναζωογόνησε την εικόνα της Μόσχας ως δύναμης ικανής να προβάλλει ισχύ πολύ πέρα από τα σύνορά της.
Με την πλήρους κλίμακας εισβολή της στην Ουκρανία, η Μόσχα αναγκάστηκε να εκτρέψει μεγάλο μέρος της στρατιωτικής, οικονομικής και διπλωματικής της ισχύος, καθιστώντας την ανίκανη να στηρίξει τον Άσαντ καθώς το καθεστώς του κατέρρεε. Παράλληλα, ο άλλος βασικός της σύμμαχος, το Ιράν, δέχτηκε επανειλημμένα πλήγματα στην στρατιωτική και οικονομική του υποδομή από το Ισραήλ και τις ΗΠΑ.
Παρά τα χρόνια καλλιέργειας δεσμών με την Παλαιστινιακή Αρχή και τη φιλοξενία αντιπροσωπειών της Χαμάς στη Μόσχα, η Ρωσία δεν έπαιξε κανέναν ουσιαστικό ρόλο στις διαπραγματεύσεις που οδήγησαν στην κατάπαυση του πυρός στη Γάζα.
Υιοθετώντας σε μεγάλο βαθμό φιλοπαλαιστινιακή στάση και ερχόμενος πιο κοντά στο Ιράν, ο Πούτιν έχει επιβαρύνει τη μέχρι πρότινος θερμή σχέση του με τον Μπενιαμίν Νετανιάχου. Ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, δήλωσε τον περασμένο μήνα ότι το Ισραήλ μετέφερε ένα σύστημα πυραύλων Patriot στο Κίεβο.
Οι ρωσικές ελίτ και ο Τραμπ
Δημόσια, οι ρωσικές ελίτ έχουν επαινέσει τις προσπάθειες του Τραμπ να τερματίσει τον πόλεμο στη Γάζα — μέρος μιας ευρύτερης εκστρατείας γοητείας με στόχο την εύνοια του Αμερικανού ηγέτη.
Ο Πούτιν δήλωσε την περασμένη Παρασκευή ότι προσφέρθηκε να αναβάλει τη δική του σύνοδο «Ρωσίας–Αραβικού Κόσμου» «για να μην παρέμβει» στην πρωτοβουλία του Τραμπ, επαινώντας παράλληλα την αμερικανική ηγεσία στην ειρηνευτική προσπάθεια. «Αν ο Τραμπ καταφέρει να πετύχει όλα όσα έχει θέσει ως στόχο, θα πρόκειται για ένα πραγματικά ιστορικό γεγονός», είπε σε δημοσιογράφους κατά τη διάρκεια επίσκεψης στο Τατζικιστάν.
Ωστόσο, η απογοήτευση έχει αρχίσει να διαφαίνεται στους κόλπους των Ρώσων αξιωματούχων για τον παραγκωνισμό τους. Ο βετεράνος υπουργός Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ, δήλωσε τη Δευτέρα ότι, ενώ η Ρωσία «δεν θα αρνηθεί να συμμετάσχει στις προσπάθειες για την επίλυση των ζητημάτων της Μέσης Ανατολής εάν προσκληθεί», το Κρεμλίνο «δεν πρόκειται να επιβάλει τις υπηρεσίες του».
Η ρωσική υποχώρηση
Υπήρξαν επίσης ανοιχτές επικρίσεις για τη συμφωνία του Τραμπ. Ο Ντμίτρι Μεντβέντεφ, ο σκληροπυρηνικός πρώην πρόεδρος και νυν αναπληρωτής πρόεδρος του Συμβουλίου Ασφαλείας της Ρωσίας, την απέρριψε ως ανούσια. «Η απελευθέρωση Ισραηλινών ομήρων και Παλαιστίνιων κρατουμένων είναι, φυσικά, καλό πράγμα, αλλά δεν θα λύσει τίποτα. Μέχρι να δημιουργηθεί ένα πλήρως αναγνωρισμένο παλαιστινιακό κράτος σύμφωνα με τις γνωστές αποφάσεις του ΟΗΕ, τίποτα δεν θα αλλάξει. Ο πόλεμος θα συνεχιστεί. Όλοι το καταλαβαίνουν αυτό», είπε.
Η υποχώρηση της Ρωσίας από τη διεθνή επιρροή επεκτείνεται πέρα από τη Μέση Ανατολή. Σε όλη την Κεντρική Ασία και τον Καύκασο, κράτη που κάποτε θεωρούνταν πιστοί δορυφόροι — όπως το Καζακστάν, η Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν — απομακρύνονται σταδιακά από τη σφαίρα επιρροής της Μόσχας, καθώς η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τα αναγκάζει να επανεκτιμήσουν τους κινδύνους για τη δική τους ασφάλεια, σχολιάζει ο Guardian.
Τον Αύγουστο, ο Τραμπ φιλοξένησε τους ηγέτες της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν στον Λευκό Οίκο, αφού μεσολάβησε για την υπογραφή ειρηνευτικής συμφωνίας μεταξύ τους.
Η Διαδρομή Τραμπ για τη Διεθνή Ειρήνη και Ευημερία
Η συμφωνία παραχώρησε στην Ουάσιγκτον αποκλειστικά δικαιώματα ανάπτυξης της λεγόμενης «Διαδρομής Τραμπ για τη Διεθνή Ειρήνη και Ευημερία», ενός διαδρόμου που διασχίζει την Αρμενία για να συνδέσει το Αζερμπαϊτζάν με τον θύλακα του Ναχιτσεβάν στα σύνορα με την Τουρκία.
Ενδεικτικά, τόσο ο πρωθυπουργός της Αρμενίας, Νικόλ Πασινιάν, όσο και ο πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν, Ιλχάμ Αλίεφ, ταξίδεψαν στην Αίγυπτο τη Δευτέρα. Ο Πούτιν θα έχει άλλη μια ευκαιρία να φιλοξενήσει ηγέτες του αραβικού κόσμου, καθώς το Κρεμλίνο αφήνει να εννοηθεί ότι η σύνοδος πιθανότατα θα επαναπρογραμματιστεί για τον Νοέμβριο.
«Μια σύνοδος χρησιμεύει για να ενισχύσει το μήνυμα της Ρωσίας ότι δεν είναι απομονωμένη εκτός της Δύσης», είπε η Νόττε. «Έχει συμβολική σημασία για τη Μόσχα, αλλά δεν αποκαθιστά τον ρόλο της ως μείζονος παίκτη στην περιοχή.»