Μετρώντας αντίστροφα για την απελευθέρωση 20 ζωντανών ομήρων που κρατούνται στη Γάζα, το Ισραήλ προετοιμάζεται για ένα πολύ πιο μακάβριο έργο: την ανάκτηση των λειψάνων των νεκρών του από τα παλαιστινιακά εδάφη, σημειώνουν οι Financial Times.
Πρόκειται για μια αποστολή που έχει απορροφήσει το Ισραήλ από την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023, όταν η ένοπλη οργάνωση απήγαγε 250 ανθρώπους και τους μετέφερε στη Γάζα.
Στα πρώτα στάδια του πολέμου, όταν Ισραηλινοί στρατιώτες άρχισαν να εξερευνούν τον υπόγειο κόσμο των τούνελ της Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας, μια μικρή μονάδα κομάντο ανέλαβε το ζοφερό καθήκον να συλλέγει δείγματα από πτώματα που έβρισκαν στο σκοτάδι, ώστε αργότερα, μέσω ανάλυσης DNA, να διαπιστωθεί αν ανήκαν σε νεκρούς ομήρους.
Καθώς ο ισραηλινός στρατός κατέλαβε μεγαλύτερα τμήματα του πολιορκημένου θύλακα, οι μπουλντόζες του άρχισαν να σκάβουν σε παλαιστινιακά νεκροταφεία. Oργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατέγραψαν τουλάχιστον τέσσερις τέτοιες εκσκαφές. Οι Ισραηλινοί απομάκρυναν εκατοντάδες σορούς, μήπως και ανάμεσά τους βρίσκονταν όμηροι.
Η ανάκτηση των σορών των πεσόντων συντρόφων τους — με κάθε κόστος — αποτελεί εδώ και δεκαετίες θεμέλιο λίθο του δόγματος ασφαλείας του Ισραήλ. Παράλληλα, θεωρείται και κοινωνικό χρέος απέναντι στους γονείς που στέλνουν τα παιδιά τους στη μάχη.
Το ζήτημα του Ελί Κοέν
Μέχρι σήμερα, ο ισραηλινός στρατός εξακολουθεί να αναζητά τα λείψανα του Ελί Κοέν, του κατασκόπου της Μοσάντ που συνελήφθη και εκτελέστηκε στη Δαμασκό το 1965. Ισραηλινοί κομάντο ανέκτησαν το ρολόι του το 2018, και το 2025, οι νέες συριακές αρχές γνωστοποίησαν διακριτικά ότι συμφώνησαν να επιστρέψουν ένα αρχείο με τα προσωπικά του αντικείμενα, για να μετριάσουν τις εντάσεις.
Ωστόσο, στην πικρή ιστορία της ισραηλινοπαλαιστινιακής σύγκρουσης, η τύχη των νεκρών αποτελεί μόνιμη πηγή έντασης — και πόνου — καθώς κάθε πλευρά συλλέγει τα σώματα των εχθρών της και απαιτεί αντάλλαγμα.
Η Χαμάς είναι υπεύθυνη να παραδώσει τις σορούς τουλάχιστον 28 ομήρων μαζί με τους ζωντανούς, σύμφωνα με το 20-σημείων ειρηνευτικό σχέδιο του Ντόναλντ Τραμπ για τη Γάζα. Το Ισραήλ, από την πλευρά του, θα παραδώσει τα λείψανα 15 νεκρών Παλαιστινίων για κάθε έναν από αυτούς. Είναι ένας μακάβριος υπολογισμός που αντικατοπτρίζει την ασυμμετρία των θυμάτων του πολέμου, σημειώνουν οι F.T.
«Οι όμηροι που είναι νεκροί θα τύχουν κανονικής εβραϊκής ταφής», δήλωσε την Παρασκευή ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου. «Θα δράσουμε για να εντοπίσουμε όλους τους νεκρούς το συντομότερο δυνατόν — είναι ιερό μας καθήκον ως κοινότητα», είπε.
Αν και, σύμφωνα με το γράμμα της συμφωνίας του Αμερικανού προέδρου, η Χαμάς έχει προθεσμία έως τη Δευτέρα να επιστρέψει τους ομήρους, δύο Ισραηλινοί αξιωματούχοι δήλωσαν ότι υπάρχει κατανόηση πως ίσως να μην ανακτηθούν όλοι οι νεκροί ως τότε.
Ειδική ομάδα για την ανάκτηση των νεκρών
Παράρτημα της συμφωνίας, που στοχεύει στη σταδιακή λήξη του πολέμου, προβλέπει επίσης τη δημιουργία ειδικής ομάδας εργασίας για τους νεκρούς ομήρους, με επικεφαλής τον Ισραηλινό ταξίαρχο Γκαλ Χιρς.
Σύμφωνα με Ισραηλινό αξιωματούχο, η ομάδα θα αποτελείται από εκπροσώπους του Ισραήλ, των ΗΠΑ, της Αιγύπτου, της Τουρκίας και του Κατάρ, οι οποίοι θα είναι υπεύθυνοι για τον εντοπισμό των σορών που η Χαμάς δεν μπορεί — ή δεν θέλει — να παραδώσει.
Το Ισραήλ έχει εντοπίσει και ανακτήσει τις σορούς τουλάχιστον 50 ομήρων μέχρι στιγμής στη διάρκεια του πολέμου. Τον Αύγουστο του 2024, ο στρατός βρήκε τα πτώματα έξι νεκρών ομήρων κρυμμένα πίσω από έναν ψεύτικο τοίχο, κατά τη διάρκεια διήμερης επιχείρησης στη Χαν Γιούνις. Άλλοι οκτώ απελευθερώθηκαν κατά τις εκεχειρίες.
Παράλληλα, σύμφωνα με δημοσιεύματα και την μη κυβερνητική οργάνωση «Εθνική Εκστρατεία για την Ανάκτηση των Σωμάτων των Μαρτύρων», το Ισραήλ κρατά έως και 2.000 — ή και περισσότερες — παλαιστινιακές σορούς.
Αυτό περιλαμβάνει τουλάχιστον 726 από τη Δυτική Όχθη — οι περισσότερες πριν από τον τρέχοντα πόλεμο — που είναι θαμμένες στα λεγόμενα «νεκροταφεία αριθμών», όπου οι τάφοι αναγνωρίζονται μόνο μέσα από στρατιωτικά αρχεία, ώστε οι οικογένειες να μη γνωρίζουν πού να προσευχηθούν.
Πόσους νεκρούς Παλαιστινίους έχει το Ισραήλ
Αρκετές ισραηλινές εφημερίδες ανέφεραν ότι το Ισραήλ κρατά επίσης τουλάχιστον 1.500 σώματα από τη Γάζα, τα οποία φυλάσσονται σε νεκροτομεία ανά τη χώρα — τα περισσότερα σε ένα επιβλητικό κτίριο από σκυρόδεμα στο Τελ Αβίβ, γνωστό ως Ινστιτούτο Ιατροδικαστικής Abu Kabir.
Η συσσώρευση των λειψάνων αποτελεί τραύμα που και οι δύο εχθροί επιβάλλουν ο ένας στον άλλο, αλλά και πηγή διαμάχης τόσο μεταξύ ευσεβών Παλαιστινίων όσο και στα Ανώτατα Δικαστήρια, ύστερα από προσφυγές φιλελεύθερων Ισραηλινών.
Ωστόσο, το μακάβριο παζάρι συνεχίζεται. Για παράδειγμα, Ισραήλ και Χαμάς διαπραγματεύονταν σχεδόν επί μία δεκαετία για τα σώματα δύο Ισραηλινών στρατιωτών από τον πόλεμο της Γάζας το 2014, με τον Νετανιάχου να έχει κατά καιρούς τις φωτογραφίες τους πάνω στο γραφείο του.
Το σώμα του ενός, του Όρον Σαούλ, εντοπίστηκε κατά τη διάρκεια των μυστικών εκσκαφών αυτού του πολέμου και επιστράφηκε στην μητέρα του. «Μας είχαν υποσχεθεί ότι ο γιος μας θα εντοπιστεί», δήλωσε η Λεά Γκολντίν, μητέρα του δεύτερου στρατιώτη, του Χαντάρ, του οποίου τα λείψανα δεν έχουν ακόμη βρεθεί. «Στείλτε επιχειρησιακές αποστολές διάσωσης για να εντοπίσουν τους αγνοουμένους — μην απελευθερώσετε ούτε ένα μέλος της Χαμάς μέχρι τότε».
Στρατιωτικές μονάδες στην αναζήτηση νεκρών
Το έργο αυτών των αναζητήσεων έχει ανατεθεί σε δύο ισραηλινές στρατιωτικές μονάδες. Η μία, η Yashar, δρα στο μέτωπο της μάχης για την ανάκτηση των σορών των στρατιωτών. Η άλλη, η Eitan, έχει εκπαιδεύσει αλγορίθμους που αναλύουν τα τεράστια δεδομένα που συλλέγουν τα ισραηλινά drones, αναζητώντας ενδείξεις πρόσφατων τάφων, υπογραμμίζουν οι Financial Times.
«Θεωρητικά», είπε ένας έφεδρος που υπηρέτησε στη μονάδα, «τα drones καταγράφουν δεδομένα τόσο υψηλής ανάλυσης ώστε να διακρίνουν το σχήμα ενός νέου αναχώματος, ακόμη και το είδος της βλάστησης που φυτρώνει πάνω από έναν φρέσκο, ασημείωτο τάφο». Όμως, όπως πρόσθεσε, η στρατηγική αυτή έχει αποδειχθεί μάταιη στη συγκεκριμένη σύγκρουση. «Στη Γάζα υπήρχαν παντού τάφοι, παντού σώματα», είπε.
Στο Ισραήλ, οι οικογένειες όσων έχουν επιβεβαιωμένα σκοτωθεί αναζητούν τη λύτρωση που μόνο μια ταφή μπορεί να προσφέρει, δήλωσε ο Χαγκάι Λεβίν, επικεφαλής της υγειονομικής ομάδας μιας οργάνωσης που στηρίζει τις οικογένειες των ομήρων.
«Για αυτούς, ο εφιάλτης συνεχίζεται και δεν θα τελειώσει μέχρι να μάθουν με βεβαιότητα τι συνέβη στους αγαπημένους τους και να μπορέσουν να τους φέρουν πίσω για ταφή», πρόσθεσε. «Μερικοί κατανοούν ότι πιθανότατα είναι νεκροί, αλλά εξακολουθούν να ελπίζουν. Έχουν ανάγκη από αυτό το κλείσιμο, αυτή την οριστική λύτρωση».