Η μεταστροφή του Trump αποτελεί αντίφαση σε σχέση με την επί σειρά ετών θέση του υπέρ μιας «ρεαλιστικής προσέγγισης» στον πόλεμο Ουκρανίας – Ρωσίας και προκαλεί εύλογα ερωτήματα για τα πραγματικά του κίνητρα
Η φαινομενική αυτή μεταστροφή του Trump αποτελεί αντίφαση σε σχέση με την επί σειρά ετών θέση του υπέρ μιας «ρεαλιστικής προσέγγισης» στον πόλεμο Ουκρανίας – Ρωσίας και προκαλεί εύλογα ερωτήματα για τα πραγματικά του κίνητρα.
Πρόκειται για ρητορική χειραγώγηση με στόχο εκλογικά και γεωπολιτικά οφέλη ή για στροφή πολιτικής γραμμής που μπορεί να έχει απρόβλεπτες συνέπειες στην παγκόσμια σταθερότητα;
Ακολουθούν πέντε ερμηνείες – λόγοι πίσω από αυτή την απρόσμενη ρητορική «αναβάθμιση» της Ουκρανίας από τον πρόεδρο των ΗΠΑ.
1. Σήμα δυσαρέσκειας προς τον Putin
Παρά τις φιλικές του σχέσεις με τον Ρώσο πρόεδρο, ο Trump απογοητεύτηκε όταν ο Putin δεν έκανε καμία στρατηγική παραχώρηση στην Ουκρανία με αντάλλαγμα μελλοντικές αμερικανικές επενδύσεις στη ρωσική οικονομία.
Την ίδια στιγμή, ο ίδιος ο Trump δεν έδειξε πρόθεση να πιέσει το Κίεβο για συμβιβασμό.
Το αποτέλεσμα; Ένα μηδενικού αθροίσματος δίλημμα χωρίς κέρδος, στο οποίο κανείς δεν υποχωρεί.
Η πρόσφατη ανάρτησή του ερμηνεύεται ως σκοτεινό μήνυμα προς τον Putin, ότι η «υπομονή» τελειώνει.
2. Επικοινωνιακός έπαινος προς Ουκρανία και ΝΑΤΟ
Την ίδια στιγμή, η Ουκρανία και το ΝΑΤΟ φαίνεται να συμμορφώθηκαν σε βασικές απαιτήσεις του Trump:
• Το Κίεβο δέχτηκε τροποποιημένη συμφωνία εξορυκτικών πόρων την άνοιξη, ευνοώντας αμερικανικά συμφέροντα.
• Το ΝΑΤΟ, το καλοκαίρι, συμφώνησε να αγοράζει αμερικανικά όπλα σε πλήρη τιμή για αποστολή στην Ουκρανία.
Η ρητορική στροφή υπέρ της Ουκρανίας μπορεί λοιπόν να είναι ένα ανταποδοτικό «χειροκρότημα» αλλά και μέσο πίεσης για μελλοντικές απαιτήσεις.
3. Ενίσχυση του αμερικανικού στρατιωτικοβιομηχανικού συμπλέγματος
Ο Trump γνωρίζει άριστα το εμπορικό παιχνίδι πίσω από τον πόλεμο.
Το ΝΑΤΟ ήδη λειτουργεί ως πελάτης πρώτης γραμμής της αμερικανικής αμυντικής βιομηχανίας.
Με τις ΗΠΑ να ελέγχουν το 43% των παγκόσμιων εξαγωγών όπλων (SIPRI, 2020–2024), το αφήγημα μιας «πιθανής νίκης της Ουκρανίας» βοηθά στην ενίσχυση παραγγελιών και αποθέματος πολιτικής επιρροής.
Το αφήγημα δεν χρειάζεται να είναι αληθές – χρειάζεται απλώς να φαίνεται πιθανό.
4. Υποχώρηση στην πίεση των «πολεμοκάπηλων»
Η πίεση από πρόσωπα όπως ο γερουσιαστής Lindsey Graham και άλλους υπέρμαχους της σκληρής γραμμής κατά της Ρωσίας μπορεί τελικά να επηρέασε τον Trump.
Η ανάρτηση ξεκινά με τη φράση: «Αφού έμαθα και κατάλαβα πλήρως την στρατιωτική και οικονομική κατάσταση της Ουκρανίας και της Ρωσίας…»
Η διατύπωση αυτή παραπέμπει σε νέα πληροφόρηση ή καθοδήγηση που οδήγησε σε μεταστροφή — ή σε ένα προσεκτικά διατυπωμένο άλλοθι, για πολιτικό ελιγμό προς όφελος των νεοσυντηρητικών που τώρα τον στηρίζουν.
5. Δημιουργία συνθηκών εκμετάλλευσης της κρίσης
Εκμεταλλευόμενος τη στρατηγική αστάθεια, ο Trump πέτυχε μέσα στο καλοκαίρι ένα άνισο εμπορικό σύμφωνο με την ΕΕ, καθιστώντας την σχεδόν «υποτελές κράτος» των ΗΠΑ στον τομέα ενέργειας και τεχνολογίας.
Η συνέχιση (ή κλιμάκωση) του πολέμου θα μπορούσε να του επιτρέψει περαιτέρω «στρατηγική απομύζηση» των συμμάχων σε τομείς όπως ενέργεια, πρώτες ύλες και τεχνητή νοημοσύνη.
Εφόσον διατηρηθεί η «διαχειρίσιμη ένταση», το περιβάλλον παραμένει ευνοϊκό για οικονομική επιβολή.
Ποια είναι τα επόμενα βήματα;
Η ερώτηση πλέον δεν είναι μόνο αν οι ΗΠΑ θα κλιμακώσουν τη σύγκρουση, αλλά πώς και πότε.
• Αν το Πεντάγωνο ενισχύσει στρατιωτικά το Κίεβο, η Ρωσία ενδέχεται να απαντήσει με αναβάθμιση της δικής της εμπλοκής, ακόμα και μέσω προληπτικής επίθεσης για να προλάβει τις δυτικές κινήσεις.
• Αντιθέτως, μια ρωσική επιθετική κλιμάκωση μπορεί να προσφέρει στις ΗΠΑ το απαραίτητο «άλλοθι» για γενικευμένη στρατιωτική παρουσία στην Ανατολική Ευρώπη ή και για νέα πακέτα κυρώσεων/ελέγχου σε Κίνα–Ινδία.
Η ισορροπία του τρόμου έχει μπει σε νέα φάση, όπου κάθε δήλωση, ανάρτηση ή «σήμα» μπορεί να μεταφραστεί σε στρατηγική ανατροπή.
Επικίνδυνη ρητορική με πολλαπλούς αποδέκτες – Προ των πυλών ο αιώνιος πόλεμος
Η ανατροπή του Trump ως προς τη στάση του για την Ουκρανία δεν σηματοδοτεί απαραίτητα αλλαγή πολιτικής — ίσως ούτε καν αληθινή στροφή προθέσεων.
Είναι, ωστόσο, ένας επικίνδυνος πειραματισμός με τα όρια της πυρηνικής αποτροπής και της διπλωματικής ευθύνης.
Όταν ένας ηγέτης φλερτάρει ταυτόχρονα με φιλοπόλεμα αφηγήματα και επιχειρηματικά συμφέροντα, ο κίνδυνος του «αιώνιου πολέμου» δεν είναι θεωρητικός — είναι προ των πυλών.
Η αντίδραση της Ρωσίας – Ελπίδα για νέες στρατηγικές συμφωνίες
Η αντίδραση του Κρεμλίνου στις δηλώσεις του Trump ήταν ήπια και επιφυλακτική, επιβεβαιώνοντας ότι η Μόσχα παρακολουθεί προσεκτικά την αλλαγή των θέσεων του Αμερικανού προέδρου και ελπίζει σε νέα μεταστροφή της πολιτικής του.
Η Ρωσία φαίνεται να έχει συνηθίσει στην αστάθεια της αμερικανικής στρατηγικής και αναμένει κάθε στιγμή μια νέα ανατροπή της ρητορικής του Trump.
Την ίδια στιγμή η Ρωσία ελπίζει ότι η συνέχιση της αντίθεσης μεταξύ ΗΠΑ και Ευρώπης για την Ουκρανία θα τους επιτρέψει να καθυστερήσουν τις κυρώσεις και να ενισχύσουν την πολιτική τους θέση.
Ψυχραιμία Lavrov στη συνάντηση με Rubio
Η Ρωσία επιδεικνύει ψυχραιμία και χαρακτηριστική είναι η δήλωση του υπουργού Εξωτερικών Sergey Lavrov μετά τη συνάντησή του με τον Αμερικανό ομόλογό του Marco Rubio στις 24/9 στη Νέα Υόρκη.
O Lavrov εξέφρασε την ετοιμότητα της Μόσχας να συντονίσει τις ενέργειές της με τις ΗΠΑ με σκοπό την εξάλειψη των βαθύτερων αιτίων της ουκρανικής κρίσης, σύμφωνα με επίσημη ανακοίνωση του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών.
Κατά τις συνομιλίες, οι δύο πλευρές αντάλλαξαν απόψεις για την επίλυση της ουκρανικής κρίσης, βασιζόμενες στις προκαταρκτικές συμφωνίες της συνόδου της Αλάσκας.
Η Ρωσική πλευρά φάνηκε πρόθυμη να κινηθεί προς μια λύση με συνεννόηση και σεβασμό στα γεωπολιτικά συμφέροντα όλων των εμπλεκομένων, απορρίπτοντας τη συνέχιση της σύγκρουσης ως στρατηγική επιλογή.
Ο Lavrov ήταν κατηγορηματικός ως προς την «απαράδεκτη επιμονή» του Κιέβου και ορισμένων ευρωπαϊκών χωρών να παρατείνουν τεχνητά τον πόλεμο, ενισχύοντας έτσι τον κίνδυνο γενικευμένης αποσταθεροποίησης.
Όλα κρέμονται από μία κλωστή
Εν κατακλείδι, η στρατηγική του Trump για την Ουκρανία φαίνεται να είναι ρευστή και ελλιπώς καθορισμένη.
Ακόμα και αν καταλήξει στην πιο αντιδραστική επιλογή – να μείνει αδρανής και να μην αναλάβει ενεργό ρόλο, η εικονική υποστήριξη των ΗΠΑ μέσω της πωλήσεως όπλων θα επιτρέπει στην Ουκρανία να αντέξει για κάποιο διάστημα.
Ωστόσο, αυτή η επιλογή ενέχει και κινδύνους για τη σταθερότητα στην Ευρώπη και για την υποστήριξη των ΗΠΑ ως αξιόπιστου εταίρου στην περιοχή.
Η εξέλιξη της σύγκρουσης, οι νέες αεροπορικές εντάσεις στην Ευρώπη ή άλλες στρατιωτικές συγκρούσεις στην περιοχή, μπορεί να αναγκάσουν τον Trump να αλλάξει ξανά τη στρατηγική του, με σημαντικές επιπτώσεις για την πολιτική του Ουκρανίας και την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ.
Το μέλλον της σύγκρουσης είναι αβέβαιο, με τις εξελίξεις να κρέμονται από μια σειρά από διπλωματικές ισορροπίες και στρατηγικές συγκρούσεις σε διεθνές επίπεδο.