Η ηλιακή έκρηξη της Ισπανίας χτυπάει τα όριά της
«Η εγκατάσταση ενός ηλιακού πάρκου είναι τελικά σαν να χτίζεις ένα εργοστάσιο στην ύπαιθρο», λέει ο Miguel de la Rosa, επικεφαλής μηχανικός του έργου για την εταιρεία Zelestra, ενώ στους γύρω χώρους ξεκουράζονται τύμπανα καλωδίων και κιβώτια με ηλεκτρικό εξοπλισμό, εισαγόμενα από την Κίνα, έτοιμα για σύνδεση στο δίκτυο ηλεκτροδότησης στις αρχές του επόμενου χρόνου.
Το έργο στο Belinchón, έναν δήμο 50 χιλιόμετρα νότια της Μαδρίτης, είναι ακόμα μια έκταση της ηλιοκαμένης Ισπανίας που καλύπτεται από μαύρα ορθογώνια από πυρίτιο, αλλά ίσως σηματοδοτεί και τον τελευταίο απόηχο μιας εποχής ραγδαίας ανάπτυξης.
Οι φωτοβολταϊκές κυψέλες αποτέλεσαν τον βασικό πυλώνα της ηλιακής έκρηξης που ώθησε ο πρωθυπουργός Pedro Sánchez, ο οποίος, με την υποστήριξή του στις ανανεώσιμες πηγές και τον ήλιο της Ισπανίας, έχει οδηγήσει σε κύμα κατασκευών.
Από το 2018, όταν ανέλαβε την εξουσία, οι επενδυτές έχουν κατασκευάσει ηλιακά πάρκα, αποδεικνύοντας ότι η παραγωγή ενέργειας προσφέρει ελκυστικές αποδόσεις και προσελκύοντας κεφάλαια από επενδυτές που αναζητούν κέρδη.
Το 2023 και το 2024, η Ισπανία προσέθεσε περισσότερη ηλιακή ισχύ από κάθε άλλη ευρωπαϊκή χώρα εκτός της Γερμανίας, η οικονομία της οποίας είναι πάνω από διπλάσιας έκτασης.
Ο έντονος ανταγωνισμός στην αγορά συγχωνεύσεων και εξαγορών (M&A) ανέβασε τις τιμές για τα υφιστάμενα έργα στα ύψη.
Παγκόσμιο πρότυπο;
Την άνοιξη, σε ορισμένες περιόδους, το 60% της ισπανικής ηλεκτρικής ενέργειας προέρχεται από τον ήλιο.
Αυτό έχει επιτρέψει στην Ισπανία να μειώσει σημαντικά τη χρήση φυσικού αερίου και λιγνίτη.
Οι καταναλωτές απολαμβάνουν φθηνό ρεύμα, απελευθερώνοντας τη χώρα από το άγχος που επικρατεί αλλού στην Ευρώπη για τους λογαριασμούς ρεύματος.
Ο Sánchez χαρακτηρίζει την Ισπανία «παγκόσμιο πρότυπο» στη μετάβαση σε καθαρή, μηδενικού άνθρακα ενέργεια, καθώς η Ευρώπη, η ταχύτερα θερμαινόμενη ήπειρος, υφίσταται τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Όμως τα ηλιακά πάρκα έχουν αρχίσει να… υπερθερμαίνονται.
Η Ισπανία έχει εγκαταστήσει τόση ηλιακή ισχύ που σε ορισμένες ώρες παράγει πολύ περισσότερη ενέργεια από όση χρειάζεται.
Οι τιμές του ρεύματος έχουν καταρρεύσει, μειώνοντας τα κέρδη των ιδιοκτητών.
Τον τελευταίο χρόνο, οι τιμές χονδρικής «μια μέρα πριν» ήταν μηδενικές ή αρνητικές το 10% του χρόνου, σύμφωνα με στοιχεία του διαχειριστή δικτύου Red Eléctrica.
Τον Μάιο, παρέμειναν κάτω ή στο μηδέν για το ένα τρίτο του μήνα.
Η δωρεάν ενέργεια είναι ευχάριστη για τους καταναλωτές, αλλά κακή για τους παραγωγούς.
Ορισμένοι ηλιακοί σταθμοί λαμβάνουν εντολές από το Red Eléctrica να σταματήσουν τη λειτουργία τους για να περιοριστεί η υπερπροσφορά, χωρίς πάντα να αποζημιώνονται για αυτό.
Η πτώση των κερδών επιδεινώθηκε από το μεγάλο μπλακ άουτ στα τέλη Απριλίου, που ξεκίνησε στην Ισπανία και άφησε 58 εκατομμύρια ανθρώπους χωρίς ρεύμα για τουλάχιστον πέντε ώρες, σε ορισμένες περιοχές και για πολύ περισσότερο.
Οι πικρές διαπιστώσεις
Η κυβέρνηση διαπίστωσε ότι η ηλιακή ενέργεια δεν προκάλεσε το μπλακ άουτ, αλλά η έκτασή της στο ενεργειακό μείγμα αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την κατανόηση του τι πήγε στραβά.
Επενδυτές και εταιρείες ενέργειας δήλωσαν ότι το μπλακ άουτ επιβεβαίωσε τις αμφιβολίες τους για την επάρκεια του ισπανικού ηλεκτρικού συστήματος.
Δεν αμφισβητούν τον καθοριστικό ρόλο της ηλιακής ενέργειας στην ενεργειακή μετάβαση, όμως υποστηρίζουν ότι, είτε λόγω παραλείψεων είτε υπερβολικής αυτοπεποίθησης, η Ισπανία δεν έχει προσαρμοστεί σωστά στην εξάρτησή της από τον ήλιο.
Οι τιμές και η ζήτηση είναι πολύ χαμηλές, το δίκτυο και η χρήση αποθήκευσης μπαταριών υστερούν σε σχέση με τις ανάγκες.
Έργα παλαιότερης γενιάς, όπως αυτό της Zelestra, ολοκληρώνονται, αλλά προβλέπεται απότομη επιβράδυνση νέων έργων το 2026.
Η δραστηριότητα στις συγχωνεύσεις και εξαγορές έχει μετατραπεί σε «fire sales»: έργα που πριν δύο χρόνια πωλούνταν στα 200.000 ευρώ ανά μεγαβάτ, τώρα βρίσκονται στην αγορά στα 28.000 έως 89.000 ευρώ, σύμφωνα με το nTeaser.
«Ο κλάδος υποφέρει από τις συνέπειες της υπερπροσφοράς, που πλήττει σοβαρά την κερδοφορία των ηλιακών έργων», λέει ο Mario Ruiz-Tagle, επικεφαλής της ισπανικής Iberdrola, της μεγαλύτερης ενεργειακής εταιρείας στην Ευρώπη.
Παρά ταύτα, η κατασκευή συνεχίζεται με γοργούς ρυθμούς.
Η Ισπανία διαθέτει σήμερα συνολική ηλιακή ισχύ 36GW και η κυβέρνηση στοχεύει να φτάσει τα 76GW μέχρι το 2030.
«Αυτό που λέει η κυβέρνηση στον οδικό χάρτη είναι το ένα, αλλά η βιομηχανία και τα σήματα τιμών στην αγορά λένε κάτι άλλο», σχολιάζει ο Pablo Martínez της Modo Energy.
Το πρόβλημα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας
Όταν ο Sánchez ανέλαβε ως πρωθυπουργός των Σοσιαλιστών, έδωσε τέλος σε μια περίοδο ανομβρίας για τις ανανεώσιμες.
Η προηγούμενη αριστερή κυβέρνηση είχε στηρίξει το ηλιακό δυναμικό μέσω επιδοτήσεων, αλλά το 2012-13 μια συντηρητική κυβέρνηση τις αφαίρεσε για να μειώσει το δημόσιο χρέος.
Ο Sánchez έδωσε νέα ώθηση στο ηλιακό κύμα, δεσμευόμενος για αποανθρακοποίηση και απλοποιώντας κάποιες αδειοδοτήσεις, χωρίς όμως να προσφέρει επιδοτήσεις όπως οι αμερικανικές φορολογικές πιστώσεις ή οι εγγυημένες τιμές που παρέχει το Ηνωμένο Βασίλειο.
Αυτό που ενδιέφερε τους επενδυτές ήταν η διαβεβαίωση του Sánchez ότι δεν θα γίνουν νέες ανατροπές πολιτικής.
Ωστόσο, το μπλακ άουτ της 28ης Απριλίου ανέδειξε τις αδυναμίες του δικτύου.
Η κυβέρνηση απέδωσε το μπλακ άουτ σε λάθη του Red Eléctrica και των εταιρειών που διαχειρίζονται σταθμούς φυσικού αερίου και πυρηνικούς, καθώς απέτυχαν να περιορίσουν μια αιφνίδια αύξηση τάσης στο δίκτυο.
Η επίσημη έκθεση ωστόσο αναφέρει και κάτι ακόμα: η αύξηση αυτή συνδέθηκε με αστάθεια σε ηλιακό πάρκο στην περιοχή Badajoz, που προκάλεσε «ανώμαλη» ταλάντωση στη συχνότητα του δικτύου, καταγεγραμμένη ακόμη και στη Γαλλία και τη Γερμανία.
Η παρουσία ηλιακού πάρκου στην αιτιώδη αλυσίδα ήταν χαρακτηριστική.
Το ισπανικό σύστημα δεν βασίζεται πλέον σε λίγους μεγάλους σταθμούς ορυκτών καυσίμων ή πυρηνικούς, αλλά σε εκατοντάδες μικρότερα ανανεώσιμα, διάσπαρτα σε αγροτικές περιοχές, συμπεριλαμβανομένων 54.000 ηλιακών εγκαταστάσεων.
Αυτά παράγουν ενέργεια κατά διαστήματα, ανάλογα με τον καιρό και την περιστροφή της Γης, και δεν σταθεροποιούν τη συχνότητα και την τάση του δικτύου όπως οι τεράστιες τουρμπίνες φυσικού αερίου ή πυρηνικών.
«Αυτή η μεταμόρφωση έχει πιέσει το δίκτυο στα όρια του ενεργειακού μίγματος», δήλωσε ο José Bogas, CEO της Endesa, τον Μάιο.
Όμως, πρόσθεσε, «συνεχίζουμε να λειτουργούμε το σύστημα όπως παλιά».
Χαμηλές οι επενδύσεις στο δίκτυο
Ενώ η Ισπανία έχει ενθαρρύνει την επένδυση σε ηλιακά πάρκα, το δίκτυο έχει παραμεληθεί. Σύμφωνα με την BloombergNEF, είναι ο πιο φειδωλός επενδυτής στο ευρωπαϊκό δίκτυο από το 2020, βάζοντας μόνο 0,30 δολάρια στο δίκτυο για κάθε 1 δολάριο που επενδύεται στις ανανεώσιμες, έναντι ευρωπαϊκού μέσου όρου 0,70.
«Η Ισπανία ήταν πολύ γρήγορη στην ανάπτυξη ανανεώσιμων, αλλά όχι το ίδιο γρήγορη στον σχεδιασμό», σχολιάζει ο Axel Thiemann της Sonnedix, διεθνούς παραγωγού ανανεώσιμης ενέργειας στην Ιβηρική χερσόνησο.
Τα έργα τύπου Zelestra ολοκληρώνονται, όμως τα νέα επιβραδύνονται.
Οι αρχές ήταν ικανοποιημένες να βλέπουν την παραγωγή ανανεώσιμης να αυξάνεται ενώ το κόστος του δικτύου παρέμενε προσιτό, λέει υψηλόβαθμο στέλεχος ενέργειας που ζήτησε να μην κατονομαστεί.
«Έφτασαν το οικονομικό μοντέλο στο πιο αποδοτικό σημείο», προσθέτει. Όμως το μπλακ άουτ απέδειξε πως «δεν υπάρχουν δωρεάν γεύματα».
Από το 2017, ευρωπαϊκοί διαχειριστές δικτύου είχαν προειδοποιήσει για τον κίνδυνο αστάθειας από τις ΑΠΕ και ζήτησαν την υιοθέτηση συσκευών που μιμούνται τη σταθεροποιητική λειτουργία των τουρμπίνων, γνωστές ως «grid-forming inverters».
Ο πορτογαλικός διαχειριστής Ren, που επλήγη από το μπλακ άουτ, πρότεινε συγκεκριμένες επενδύσεις σε εξοπλισμό απορρόφησης κραδασμών σε σχέδιο του Δεκεμβρίου 2024.
Η ισπανική κυβέρνηση αντέδρασε μετά την κατάρρευση του δικτύου, προτείνοντας νέα νομοθεσία «αντι-μπλακ άουτ» τον Ιούνιο, που έδωσε εντολές στο Red Eléctrica να ελέγχει καλύτερα την τάση, να υιοθετεί νέες τεχνολογίες και να προσαρμόζει τον σχεδιασμό της.
Όμως η νομοθεσία απορρίφθηκε τον Ιούλιο από το Συνταγματικό Δικαστήριο, ως μη σύμφωνη με τον ευρωπαϊκό κανονισμό αγοράς ενέργειας. Η κυβέρνηση εξέδωσε έκτακτο διάταγμα τον Αύγουστο, αφήνοντας στο υπουργείο Ενέργειας και το Red Eléctrica το δικαίωμα να απενεργοποιούν σταθμούς για να προστατεύουν το δίκτυο, χωρίς πάντα αποζημιώσεις.
Η έκρηξη της ηλιακής ενέργειας στην Ισπανία αποκαλύπτει έναν νέο «τεχνολογικό και πολιτικό ορίζοντα», λένε αναλυτές.
Για να επιβιώσει και να αναπτυχθεί, η ηλιακή παραγωγή πρέπει να συνοδεύεται από τεχνολογίες αποθήκευσης και καλύτερο δίκτυο, αλλά και από πιο ευέλικτους κανονισμούς.
Το ισπανικό μοντέλο, που βασίστηκε σε γρήγορη ανάπτυξη με χαμηλό κόστος και ελάχιστη κρατική παρέμβαση, φαίνεται πλέον να απαιτεί βαθιές αλλαγές.
www.bankingnews.gr