Οι ηγέτες της ΕΕ επέστρεψαν από το Πεκίνο την Πέμπτη, με μια πολύτιμη και σπάνια νίκη: μια κοινή συμφωνία με την Κίνα για την καταπολέμηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη
Για χρόνια, η κλιματική αλλαγή αποτελούσε ένα σταθερό πεδίο συνεργασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την Κίνα.
Ήταν το μοναδικό σημείο όπου οι δύο πλευρές μπορούσαν να βρουν κοινό έδαφος, σε μία σχέση που χαρακτηρίζεται κατά τ’ άλλα από γεωπολιτικές διαφορές .
Ωστόσο, σύμφωνα με το Politico, αυτή η «ουδέτερη ζώνη» δείχνει πλέον να διαβρώνεται, καθώς το κλίμα μετατρέπεται σε πεδίο εμπορικών ανταγωνισμών και γεωστρατηγικών αντιπαραθέσεων.
Μια σπάνια συμφωνία
Κατά την πρόσφατη σύνοδο κορυφής στο Πεκίνο, Ευρωπαίοι ηγέτες επέστρεψαν στις Βρυξέλλες με ένα και μοναδικό θετικό αποτέλεσμα: μια κοινή δήλωση με την Κίνα για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.
Ο Κινέζος πρωθυπουργός Λι Τσιάνγκ μιλά κατά την εναρκτήρια ομιλία του στη συνάντηση με την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, κατά τη σύνοδο κορυφής Κίνας-ΕΕ στην Μεγάλη Αίθουσα του Λαού στο Πεκίνο, Κίνα, 24 Ιουλίου 2025.
Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, χαρακτήρισε την κλιματική συμφωνία ως «σημαντική πρόοδο» και σημείωσε ότι η συνεργασία ΕΕ-Κίνας μπορεί να λειτουργήσει ως παγκόσμιο πρότυπο.
Ωστόσο, οι υπόλοιπες συνομιλίες για το εμπόριο και τις οικονομικές σχέσεις κινήθηκαν σε τεταμένο κλίμα και δεν απέδωσαν ουσιαστικά αποτελέσματα.
Η σκιά του ανταγωνισμού στις «πράσινες» τεχνολογίες
Πίσω από τις δηλώσεις καλής θέλησης, η βασική αιτία έντασης είναι ξεκάθαρη: η κυριαρχία της Κίνας στους κλάδους των «καθαρών» τεχνολογιών.
Η χώρα έχει εδραιώσει την παγκόσμια ηγεσία της στην παραγωγή ηλιακών πάνελ, ηλεκτρικών μπαταριών και οχημάτων, αλλά και στην προμήθεια κρίσιμων πρώτων υλών για τεχνολογίες ανανεώσιμης ενέργειας, όπως οι μαγνήτες για ανεμογεννήτριες.
Παρά το γεγονός ότι οι εξαγωγές κινεζικής τεχνολογίας συνεισέφεραν στη μείωση των παγκόσμιων εκπομπών κατά 1% το περασμένο έτος, η ΕΕ ανησυχεί έντονα για την επιθετική επιδοτούμενη στρατηγική της Κίνας.
Οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι βλέπουν απειλή για την ευρωπαϊκή βιομηχανία, ιδιαίτερα στους τομείς των χημικών, της μεταποίησης υψηλής εξειδίκευσης και της αυτοκινητοβιομηχανίας.
Ορίζοντας της Σαγκάης, εργοστάσιο ανανεώσιμων πηγών ενέργειας με φωτοβολταϊκά πάνελ
Διπλωματικά λόγια, λίγες δεσμεύσεις
Αν και η κοινή δήλωση για το κλίμα περιλαμβάνει δεσμεύσεις για προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και προσβασιμότητα σε πράσινες τεχνολογίες για όλες τις χώρες, η γλώσσα της παραμένει γενική και χωρίς συγκεκριμένες δράσεις.
Οι λέξεις «συνεργασία» και «διαθεσιμότητα» κυριαρχούν στο κείμενο, χωρίς όμως να συνοδεύονται από πρακτικά βήματα ή χρονοδιαγράμματα.
Ο Λι Σούο από το Asia Society Policy Institute υποστήριξε ότι το γεγονός πως εκδόθηκε κοινή δήλωση είναι από μόνο του η είδηση, περισσότερο από το περιεχόμενό της. Αντίστοιχα, ο αναλυτής Μπάιφορντ Τσανγκ επισήμανε πως το κείμενο φέρει έντονα την «υπογραφή» της Κίνας, τόσο στη διατύπωση όσο και στη στρατηγική στόχευση.
Η γεωπολιτική διάσταση της κλιματικής ρητορικής
Η επιμονή στη διατήρηση του διαλόγου για το κλίμα, παρά τις άλλες διαφωνίες, έχει και πολιτική σκοπιμότητα.
Στο κενό που άφησε η απόσυρση των ΗΠΑ από τη Συμφωνία του Παρισιού επί προεδρίας Τραμπ, η ΕΕ και η Κίνα επιχείρησαν να αναλάβουν τον ρόλο των παγκόσμιων ηγετών στην πράσινη μετάβαση.
Η φον ντερ Λάιεν τόνισε την ανάγκη προσήλωσης στις δεσμεύσεις του Παρισιού, ενώ η Μπελίντα Σέπε από το Κέντρο Έρευνας για την Ενέργεια και τον Καθαρό Αέρα χαρακτήρισε τη δήλωση ως σημαντικό πολιτικό μήνυμα σε μια κρίσιμη συγκυρία.
Επιπλέον, η διατήρηση έστω και μιας επίπλαστης συνεργασίας στο κλίμα επιτρέπει στην Κίνα και την ΕΕ να προσεγγίσουν τις ΗΠΑ από πιο ισχυρή διαπραγματευτική θέση ενόψει των επερχόμενων εμπορικών συνομιλιών.
Η πραγματική εικόνα: Ανταγωνισμός μεταμφιεσμένος σε συνεργασία
Παρά τη θετική πρόσοψη, η πραγματικότητα είναι διαφορετική.
Η στρατηγική της Κίνας βασίζεται σε πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα και κρατικές επιδοτήσεις, δημιουργώντας συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού.
Η ΕΕ βλέπει την αγορά της να πλημμυρίζει με φθηνά κινεζικά προϊόντα – από ηλεκτρικά αυτοκίνητα έως μπαταρίες – κάτι που πλήττει ευθέως την εγχώρια παραγωγή.
Ακόμη και οι δασμοί που επέβαλε η ΕΕ σε κινεζικά ηλεκτρικά οχήματα δεν ήταν αρκετοί, καθώς οι Κινέζοι κατασκευαστές στράφηκαν στην πώληση υβριδικών μοντέλων, που παραμένουν αδασμολόγητα.
Παράλληλα, η σταδιακή μείωση των εξαγωγών κρίσιμων μετάλλων από την Κίνα εγείρει επιπλέον εμπόδια στην παγκόσμια πράσινη μετάβαση.
Αντιφατικά μηνύματα και εσωτερικές αντιδράσεις
Το Πεκίνο προσπαθεί να παρουσιάσει την επιθετική του εξαγωγική πολιτική ως «επανάπτυξη», μια έννοια που υιοθέτησε και η φον ντερ Λάιεν στις δηλώσεις της.
Παρ’ όλα αυτά, δεν έχουν ληφθεί μέτρα περιορισμού από την πλευρά της Κίνας.
Όπως επισημαίνει ο αναλυτής Μινγκντά Τσιου, το Πεκίνο δεν μπορεί να «θυσιάσει» τις πράσινες βιομηχανίες του στο όνομα της παγκόσμιας ισορροπίας.
Η ανησυχία μεγαλώνει και λόγω της στάσης της Κίνας στον πόλεμο της Ουκρανίας, κάτι που δεν αγνοείται στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.
Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Λιθουανίας, Γκαμπριέλιους Λαντσμπέργις, εξέφρασε την αγανάκτησή του, λέγοντας:
«Πώς μπορούμε να συζητάμε για το κλίμα με μια χώρα που ουσιαστικά υποστηρίζει τον πόλεμο στην Ευρώπη;»
Κλιματική συνεργασία υπό αίρεση
Η σύγκλιση απόψεων για το περιβάλλον ανάμεσα στην ΕΕ και την Κίνα φαίνεται ολοένα και πιο εύθραυστη.
Παρά τις δημόσιες δηλώσεις, η πραγματικότητα δείχνει ότι οι γεωπολιτικές και οικονομικές αντιθέσεις βαραίνουν πολύ περισσότερο από την κοινή επιθυμία για περιβαλλοντική δράση.
Η δήλωση για το κλίμα μπορεί να αποτελεί διπλωματική επιτυχία, αλλά χωρίς πρακτικά βήματα και αμοιβαίες παραχωρήσεις, ο δρόμος προς την πράσινη συνεργασία παραμένει μακρύς – και γεμάτος εμπόδια.