Η «προληπτική επίθεση» του Ισραήλ στο Ιράν – αν και εξαρτάται από το πώς ακριβώς εξελίχθηκε και ποια είναι η επίσημη θέση των εμπλεκόμενων – είναι μια εξαιρετικά σοβαρή εξέλιξη με βαθύτατες γεωπολιτικές, νομικές και στρατηγικές συνέπειες. Ας δούμε με ψυχραιμία τι σημαίνει και τι προκαλεί:
Γράφει ο Γ.Αθανασίου
Τι σημαίνει «προληπτική επίθεση»;
Η προληπτική επίθεση (preemptive strike) είναι μια στρατιωτική ενέργεια που εκδηλώνεται πριν εκδηλωθεί η απειλή, με τη δικαιολογία ότι ο αντίπαλος προετοιμάζεται να επιτεθεί άμεσα. Δεν είναι το ίδιο με τον προληπτικό πόλεμο (preventive war), που στηρίζεται σε πιο υποθετικές απειλές μακροπρόθεσμα.
Το Ισραήλ διαχρονικά έχει διακηρύξει ότι δεν θα επιτρέψει στο Ιράν να αποκτήσει πυρηνικά όπλα. Εάν θεωρεί ότι πλησιάζει αυτό το σημείο, μπορεί να προβεί σε πλήγμα που το ονομάζει «προληπτικό», όπως συνέβη π.χ. το 1981 με το βομβαρδισμό του πυρηνικού αντιδραστήρα Οσιράκ στο Ιράκ.
Μπορεί ο καθένας να επικαλείται προληπτικό πόλεμο;
Όχι θεωρητικά, αλλά στην πράξη, το κάνουν πολλοί. Η έννοια του προληπτικού πολέμου χρησιμοποιήθηκε:
-
Από τις ΗΠΑ για τον πόλεμο στο Ιράκ το 2003 (με το πρόσχημα ότι ο Σαντάμ είχε όπλα μαζικής καταστροφής).
-
Από τη Ρωσία στην εισβολή στην Ουκρανία το 2022, με την πρόφαση της «προστασίας» από τη ΝΑΤΟϊκή επέκταση και την «αποναζιστικοποίηση».
Το πρόβλημα: Δεν υπάρχει σαφής αποδοχή του προληπτικού πολέμου από το διεθνές δίκαιο. Μόνο η αυτοάμυνα μετά από επίθεση αναγνωρίζεται από το Άρθρο 51 του Χάρτη του ΟΗΕ. Οπότε, κάθε χώρα που επικαλείται «προληπτικό» πόλεμο παρακάμπτει το διεθνές δίκαιο και υπονομεύει τη διεθνή τάξη. Παγκόσμια αστάθεια – Ποιοι είναι οι κίνδυνοι;
-
Περιφερειακή έκρηξη στη Μέση Ανατολή
-
Εμπλοκή του Λιβάνου (Χεζμπολάχ), της Συρίας, ακόμα και του Ιράκ.
-
Ιρανικά αντίποινα με πυραύλους ή μέσω πληρεξουσίων.
-
Πιθανή εμπλοκή ΗΠΑ αν απειληθεί το Ισραήλ.
-
-
Σύγκρουση μεγάλων δυνάμεων
-
Ρωσία και Κίνα ενδέχεται να στηρίξουν διπλωματικά ή στρατιωτικά το Ιράν.
-
Οι ΗΠΑ, που είναι δεσμευμένες στην ασφάλεια του Ισραήλ, μπορεί να βρεθούν σε δίλημμα στρατιωτικής επέμβασης.
-
Απειλείται ακόμα και σύγκρουση μεταξύ πυρηνικών δυνάμεων.
-
-
Κατάρρευση του διεθνούς δικαίου
Αν κάθε χώρα επικαλείται «προληπτικό πλήγμα» για να δικαιολογεί στρατιωτικές επιθέσεις, τότε:-
Καταρρέει το αξίωμα της εθνικής κυριαρχίας.
-
Επανέρχεται το δίκαιο του ισχυρότερου.
-
-
Ενεργειακή κρίση και παγκόσμια ύφεση
-
Περσικός Κόλπος: κρίσιμη περιοχή για το παγκόσμιο πετρέλαιο.
-
Οικονομίες ευάλωτες σε ανατιμήσεις, πληθωρισμό, μεταναστευτικά ρεύματα.
-
Η «προληπτική επίθεση» του Ισραήλ στο Ιράν είναι ένα επικίνδυνο προηγούμενο που:
-
Νομιμοποιεί την επίθεση χωρίς τεκμηριωμένη άμεση απειλή.
-
Ανοίγει τον δρόμο για παγκόσμιο ντόμινο «νόμιμων» εισβολών.
-
Οδηγεί σε ενίσχυση της στρατιωτικοποίησης και της καχυποψίας μεταξύ κρατών.
-
Αποσταθεροποιεί όχι μόνο τη Μέση Ανατολή αλλά και το σύνολο του πλανήτη.
Αν η διεθνής κοινότητα δεν επαναφέρει αυστηρούς κανόνες στο τι επιτρέπεται και τι όχι, τότε ο πλανήτης κινδυνεύει να ζήσει μια νέα εποχή “δικαίου της ζούγκλας”.