Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ursula von der Leyen, βρίσκεται (ξανά) στο επίκεντρο σφοδρών αντιδράσεων, καθώς προτείνει τη δημιουργία ενός «υπερταμείου ανταγωνιστικότητας» ύψους 200 δισεκατομμυρίων ευρώ, στο πλαίσιο μιας ευρύτερης αναθεώρησης του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού.
Η εν λόγω πρόταση, που στοχεύει κυρίως στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ΕΕ έναντι μεγάλων παγκόσμιων δυνάμεων όπως οι ΗΠΑ και η Κίνα, έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις τόσο για την οικονομική της επιβάρυνση όσο και για τη φιλοσοφία της μεταρρύθμισης της ευρωπαϊκής οικονομικής διακυβέρνησης.
Ορισμένοι παρατηρητές εκφράζουν σοβαρές ανησυχίες ότι η von der Leyen επιχειρεί να εισάγει ένα υπερβολικά συγκεντρωτικό και τεχνοκρατικό μοντέλο οικονομικής πολιτικής, το οποίο δεν εξασφαλίζει την αναγκαία πολιτική και κοινωνική συναίνεση στην ΕΕ. Η επιλογή της να προχωρήσει με την παρουσίαση ενός τόσο φιλόδοξου και ριζοσπαστικού σχεδίου θεωρείται από πολλούς ως μία προσπάθεια προσωπικής πολιτικής ανάδειξης, παρά ως μια ουσιαστική στρατηγική για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας.
Στο πλαίσιο της πρότασης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε και την πρωτοβουλία InvestAI, η οποία στοχεύει στην κινητοποίηση 200 δισεκατομμυρίων ευρώ για επενδύσεις στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης. Η πρωτοβουλία περιλαμβάνει τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού ταμείου ύψους 20 δισεκατομμυρίων ευρώ για την υποστήριξη των «AI gigafactories», τη συνεργασία με μεγάλες ιδιωτικές εταιρείες όπως η Airbus, η Siemens, η Infineon και η Volkswagen, καθώς και την ανάπτυξη υποδομών υψηλής υπολογιστικής ισχύος για τη στήριξη των προηγμένων μοντέλων AI. Η von der Leyen επιχείρησε να συγκρίνει το σχέδιο με το CERN, επιδιώκοντας να δημιουργήσει ένα ευρωπαϊκό οικοσύστημα τεχνητής νοημοσύνης που θα φέρει κοντά επιστήμονες, επιχειρηματίες και επενδυτές.
Ωστόσο, διάφοροι φορείς, όπως η EARTO, εκφράζουν ανησυχίες για το ενδεχόμενο της συγχώνευσης προγραμμάτων, κάτι που ενδέχεται να οδηγήσει σε απώλεια εξειδίκευσης και ευελιξίας στη χρηματοδότηση της έρευνας και της καινοτομίας. Επιπλέον, η κριτική εντείνεται καθώς τέτοιες μεγάλες μακροοικονομικές κινήσεις δεν ανταποκρίνονται στις πιο άμεσες ανάγκες των κρατών-μελών, ιδίως των χωρών που αντιμετωπίζουν σοβαρές κοινωνικές και δημοσιονομικές πιέσεις.
Ειδικότερα, ο κίνδυνος δημιουργίας μόνιμων εντάσεων μεταξύ των χωρών του Βορρά και του Νότου της Ευρώπης φαίνεται να εντείνεται, ενώ παραμένουν αμφιβολίες για το πώς θα χρηματοδοτηθεί το υπερταμείο χωρίς να επιβαρυνθούν επιπλέον οι ευρωπαίοι φορολογούμενοι. Στο σύνολό τους, οι επικριτές της von der Leyen υπογραμμίζουν ότι ο τρόπος διακυβέρνησης που προωθεί η πρόεδρος της Επιτροπής είναι συγκεντρωτικός, με περιορισμένο πολιτικό διάλογο και διαβούλευση, γεγονός που θέτει σε αμφισβήτηση τη δημοκρατική νομιμοποίηση των αποφάσεων της.