«Ο Αρμαγεδδών του διεθνούς εμπορίου»

Η παγκόσμια οικονομία μοιάζει να εισέρχεται σε έναν νέο κύκλο, χαρακτηριζόμενο από προστατευτισμό, συγκρούσεις δυνάμεων και γεωπολιτικές εντάσεις. Αν και είναι ακόμη νωρίς για οριστικά συμπεράσματα, το πιθανότερο είναι ότι αυτή η νέα φάση δεν θα είναι ευνοϊκή για τη διεθνή οικονομία συνολικά, και κυρίως για το παγκόσμιο εμπόριο, που τις τελευταίες 4-5 δεκαετίες αποτέλεσε την κινητήρια αλυσίδα για την οικονομική πρόοδο και τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου σε πολλές περιοχές του πλανήτη.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ό,τι συμβαίνει με τα πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων που κατασκευάζονται στην Κίνα, η οποία έχει καταστεί πραγματική υπερδύναμη (όπως και σε τόσους άλλους τομείς) στον κλάδο αυτό. Οι δασμολογικές απειλές των ΗΠΑ κατά αυτών των πλοίων, τα οποία μεταφέρουν αγαθά αξίας δισεκατομμυρίων από περιοχή σε περιοχή, ενδέχεται να προκαλέσουν έναν αληθινό εμπορικό Αρμαγεδδώνα, σύμφωνα με προειδοποιήσεις ειδικών.

Τρομακτικοί δασμοί

Το Bloomberg δίνει ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του τι μπορεί να συμβεί: «Για να συμβολίσει κανείς το χάος που έχει επικρατήσει στο παγκόσμιο εμπόριο από τότε που η κυβέρνηση Τραμπ ανέλαβε την εξουσία, αρκεί να δει μια στοίβα 16.000 μετρικών τόνων χαλύβδινων σωλήνων. Οι λιμενεργάτες στη Γερμανία θα έπρεπε να προετοιμάζονται για τη φόρτωσή τους σε ένα πλοίο με προορισμό ένα γιγαντιαίο ενεργειακό έργο στη Λουιζιάνα. Αντίθετα, το φορτίο βρίσκεται ακόμη σε γερμανική αποθήκη, καθώς η Ουάσιγκτον πρότεινε την επιβολή πολυεκατομμυριούχων δασμών στα κινεζικά πλοία που προσεγγίζουν αμερικανικά λιμάνια».

Οι διαπραγματεύσεις για τους όρους αποστολής των σωλήνων έχουν παγώσει μέχρι να υπάρξει περισσότερη σαφήνεια για το τι μέλλει γενέσθαι. Για τη συγκεκριμένη διαδρομή στον Ατλαντικό, το 80% των πλοίων της ναυτιλιακής έχουν κατασκευαστεί στην Κίνα, γεγονός που σημαίνει ότι μια αποστολή θα υπόκειτο σε πρόσθετη επιβάρυνση από 1 έως 3 εκατ. δολάρια. Ανάλογα με το πώς θα εφαρμοστεί το μέτρο, το κόστος αποστολής των σωλήνων από τη Γερμανία μπορεί να διπλασιαστεί ή και να τριπλασιαστεί.

Οι ΗΠΑ, μέσω του Γραφείου του Εμπορικού Αντιπροσώπου (USTR), προωθούν ένα δραστικό μέτρο που θα μπορούσε να προκαλέσει σεισμό στο παγκόσμιο εμπόριο: την επιβολή δασμών από 1 έως 3,5 εκατ. δολάρια για κάθε προσέγγιση κινεζικού πλοίου σε αμερικανικό λιμάνι. Η πρόταση αυτή προέκυψε από έρευνα που ξεκίνησε η κυβέρνηση Μπάιντεν, μετά από αίτημα πέντε εργατικών συνδικάτων, και έχει ως στόχο την αναχαίτιση της κυριαρχίας της Κίνας στη ναυπηγική βιομηχανία, η οποία ήδη κατασκευάζει πάνω από το 34% των ενεργών πλοίων παγκοσμίως, έναντι μόλις 0,4% στις ΗΠΑ.

Κόντρα στην Κίνα

Με αυτή τη μέθοδο, οι ΗΠΑ σκοπεύουν να τιμωρήσουν τις ναυτιλιακές εταιρείες που χρησιμοποιούν πλοία κατασκευασμένα στην Κίνα, ακόμη κι αν τα αγόρασαν πριν από μια δεκαετία λόγω έλλειψης εναλλακτικών. Επιπλέον, το σχέδιο απαιτεί στο μέλλον ένα ποσοστό του εμπορίου των ΗΠΑ (από αγροτικά προϊόντα μέχρι καταναλωτικά αγαθά) να μεταφέρεται με πλοία αμερικανικής ναυπήγησης, σημαίας και πλήρωσης – παρότι τα αμερικανικά ναυπηγεία δεν διαθέτουν ούτε την ικανότητα ούτε το προσωπικό για να καλύψουν αυτή τη ζήτηση στο άμεσο ή μεσοπρόθεσμο μέλλον.

Οι επιπτώσεις της πρότασης θα μπορούσαν να είναι καταστροφικές: πάνω από το 80% των πλοίων μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων που δένουν στις ΗΠΑ θα πλήττονταν, αυξάνοντας δραματικά τα κόστη των θαλάσσιων μεταφορών, προκαλώντας εκτροπή διαδρομών προς λιμάνια του Μεξικού και του Καναδά, ακριβαίνοντας τα προϊόντα στην εσωτερική αγορά και πλήττοντας τα μικρότερα λιμάνια των ΗΠΑ, τα οποία θα αποκλειστούν από πολλές διεθνείς διαδρομές. Όλα αυτά στο όνομα μιας στρατηγικής που, κατά τους ειδικούς, δεν θα αναβιώσει άμεσα τη ναυπηγική βιομηχανία των ΗΠΑ, αλλά μπορεί να διαλύσει άμεσα τις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες.

Ο «Αρμαγεδδών» του παγκόσμιου εμπορίου

Ο βετεράνος της ναυτιλίας και συγγραφέας Τζον Μακάουν το λέει πιο ωμά: «Αν ήθελες να χρησιμοποιήσεις ένα σφυρί για να χτυπήσεις το εμπόριο, αυτό ακριβώς θα έκανες. Αν τα βάλεις όλα μαζί, μοιάζει με έναν εμπορικό Αρμαγεδδώνα». Η ανησυχία στον κλάδο είναι έντονη. Ο Τζόναθαν Γκολντ, αντιπρόεδρος αλυσίδων εφοδιασμού της Εθνικής Ομοσπονδίας Λιανικής, σημειώνει ότι αυτές οι προτάσεις προκαλούν μεγαλύτερη ανησυχία και από τους ήδη εγκεκριμένους δασμούς, λόγω του αντίκτυπου στην αλυσίδα εφοδιασμού. «Οι ναυτιλιακές λένε ότι δεν θα μετακυλήσουν απλώς το κόστος, αλλά θα αποσυρθούν από ορισμένες γραμμές, όπως τα μικρότερα λιμάνια: Όκλαντ, Τσάρλεστον, Ντελαγουέρ και Φιλαδέλφεια. Όλοι θα πληγούν».

Οι δασμοί αυτοί θα μπορούσαν, θεωρητικά, να αποφέρουν από 40 έως 52 δισ. δολάρια στο αμερικανικό δημόσιο, σύμφωνα με την Clarksons Research Services, θυγατρική του μεγαλύτερου ναυτιλιακού οίκου παγκοσμίως. Ωστόσο, εν μέσω αβεβαιότητας για αυξημένους δασμούς στα κινεζικά προϊόντα, το χάλυβα και το αλουμίνιο, και με νέα σειρά αντιμέτρων να έρχεται στις 2 Απριλίου, πολλές αμερικανικές επιχειρήσεις ανησυχούν.

«Αυτό που πρότεινε το USTR –ένας πολυεκατομμυριούχος δασμός ανά προσέγγιση, με αναδρομική και μελλοντική ισχύ– δεν θα λειτουργήσει», δηλώνει ο Τζο Κράμεκ, επικεφαλής του Παγκόσμιου Συμβουλίου Θαλάσσιων Μεταφορών. «Θα τιμωρήσει μόνο τους καταναλωτές, τις επιχειρήσεις και ιδίως τους αγρότες, αυξάνοντας τις τιμές και απειλώντας την απασχόληση».

«Θα έχει τεράστιες οικονομικές συνέπειες», υπογραμμίζει και ο οικονομολόγος Φίλιπ Λακ από το Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών. «Δεν θα λύσει το βασικό πρόβλημα που δήθεν επιδιώκεται: την ενίσχυση της ναυπηγικής ικανότητας των ΗΠΑ». «Αν πρόκειται για ζήτημα ασφαλείας», συνεχίζει, «τότε θα πρέπει να ενθαρρύνουμε τις επενδύσεις σε συμμάχους όπως η Νότια Κορέα, η Ιαπωνία και η Φινλανδία, που είναι εξαιρετικοί ναυπηγοί».

 Η κινεζική υπερδύναμη

Το εύλογο ερώτημα είναι: Πώς κατάφερε η Κίνα να αναδειχθεί σε αδιαφιλονίκητη υπερδύναμη της ναυπηγικής; Οι αναλυτές της ING επιβεβαιώνουν ότι τις τελευταίες δεκαετίες, η Ασία έχει καταστεί επίκεντρο της ναυπηγικής βιομηχανίας, λόγω της στρατηγικής της θέσης και του εντατικού σε εργασία και κεφάλαιο χαρακτήρα του κλάδου. Παρότι η Ευρώπη ήταν η γενέτειρα της ναυπήγησης, η παραγωγή μεγάλων πλοίων έχει πλέον σχεδόν εξ ολοκλήρου μεταφερθεί στην Ασία, σύμφωνα με τους αναλυτές Μιν Τζου Κανγκ και Ρίκο Λούμαν.

Από το 2012, η Κίνα βρίσκεται σταθερά στην κορυφή παγκοσμίως όσον αφορά τις νέες παραγγελίες. Τα εγχώρια ναυπηγεία καλύπτουν τη μεγαλύτερη ζήτηση του εσωτερικού και έχουν κρίσιμα πλεονεκτήματα: το χαμηλό εργατικό κόστος (περίπου 50% χαμηλότερο από αυτό της Κορέας και της Ιαπωνίας), η φθηνότερη παραγωγή χάλυβα παγκοσμίως και η κρατική χρηματοδότηση μέσω κρατικών εγγυήσεων για ορισμένες κατηγορίες πλοίων.

Σε άλλη έκθεση, ο Λούμαν σημειώνει πως η ραγδαία αύξηση παραγγελιών νέων πλοίων από το 2021 και έπειτα έχει οδηγήσει την παγκόσμια λίστα παραγγελιών στις αρχές του 2025 να ισούται με το 27% της παγκόσμιας ικανότητας στόλου – περίπου 750 πλοία και 8,3 εκατ. TEU. Οι περισσότερες παραγγελίες γίνονται σε κινεζικά ναυπηγεία. Παραδείγματα: 12 πλοία με καύσιμο μεθανόλη για την Cosco, 11 LNG πλοία για την Evergreen, και 13 πλοία για την Yang Ming.

Αυτό ενισχύει το επιχείρημα όσων στηρίζουν τα μέτρα των ΗΠΑ. «Οι αθέμιτες κινεζικές πρακτικές εμπόδισαν τα αμερικανικά ναυπηγεία να ανταγωνιστούν ισότιμα», υποστηρίζει ο Σκοτ Πολ, πρόεδρος της Συμμαχίας για την Αμερικανική Βιομηχανία. «Αν εφαρμοστούν πλήρως, τα μέτρα θα συμβάλλουν στην αποκατάσταση της οικονομικής ασφάλειας των ΗΠΑ, στην αντιμετώπιση των αθέμιτων εμπορικών πρακτικών της Κίνας και στην αναζωογόνηση της ναυπηγικής βιομηχανίας στη χώρα».