Το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας (ΚΚΚ) βρίσκεται σε μια περίοδο ηγετικής μετάβασης, ίσως ακόμη και σε έναν εσωτερικό, κρυφό πόλεμο
Καμία εριστικότητα της διπλωματίας του «λύκου-πολεμιστή» δεν έχει δηλώσει τόσο ξεκάθαρα την κατάσταση στην Κίνα όσο η πρόσφατη σιωπή της. Το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας (ΚΚΚ) βρίσκεται σε μια περίοδο ηγετικής μετάβασης, ίσως ακόμη και σε έναν εσωτερικό, κρυφό πόλεμο.
Αυτό συμβαίνει σε μια εξαιρετικά κρίσιμη στιγμή καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες επανέφεραν τη στάση τους κατά του ΚΚΚ υπό την προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ.
Η μείωση της ισχύος του ηγέτη του ΚΚΚ, Σι Τζινπίνγκ, ήταν εμφανής εδώ και αρκετό καιρό, ακόμα και πριν από το 20ό Συνέδριο του Κόμματος στα τέλη του 2022. Η φθίνουσα πορεία συνεχίστηκε αμείωτη, ακόμη και μετά τη χρήση αυτού του Συνεδρίου από τον Σι για την εξάλειψη περισσότερων εσωκομματικών αντιπάλων του.
Τώρα, όπως είχε υποσχεθεί πριν από τις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ στις 5 Νοεμβρίου 2024, ο Τραμπ επέβαλε γενικούς δασμούς 10% στις κινεζικές εξαγωγές προς τις Ηνωμένες Πολιτείες, κυρίως με σκοπό να μειώσει τις εξαγωγές φαιντανύλης από την Κίνα στις ΗΠΑ και να περιορίσει τον αντίκτυπο της υπερπαραγωγής της κινεζικής βιομηχανίας.
Το Πεκίνο αντέδρασε με σιγή, ενώ τα δικά του αντίμετρα είναι ήπια και μη δημοσιοποιημένα. Το ΚΚΚ συνεχίζει τις δραστηριότητές του στην περιοχή Ινδο-Ειρηνικού, όπως δείχνει η πρόσφατη ολοκληρωμένη συνθήκη του με τα Νησιά Κουκ. Ωστόσο, το γενικό κλίμα στο Πεκίνο δείχνει ότι οι αρχές προσπαθούν να επαναφέρουν τη χώρα υπό έλεγχο. Οι κινήσεις της κινεζικής κυβέρνησης φαίνεται να στοχεύουν στην οικοδόμηση μιας καταναλωτικής οικονομίας που θα αντικαταστήσει την πολιτική οικονομία που κατέρρευσε υπό τον Σι τα τελευταία δώδεκα χρόνια.
Πώς εξελίσσεται αυτό το πολιτικό δράμα;
Υπάρχουν ενδείξεις—και πολλές φήμες—ότι τους τελευταίους έξι μήνες ή και περισσότερο, ο Σι έχει υποστεί ένα, ίσως και δύο εγκεφαλικά επεισόδια, γεγονός που έχει περιορίσει σημαντικά τις ικανότητές του.
Επιπλέον, τα τελευταία δύο χρόνια και παρά τις εκκαθαρίσεις αντιπάλων του σε όλους τους τομείς του ΚΚΚ και του στρατού, ο Σι δεν έχει καταφέρει να περιορίσει τους εχθρούς του. Αυτό γίνεται εμφανές από τα ανοικτά σημάδια αμφισβήτησης της εξουσίας του, ενώ ο ίδιος φαίνεται να στερείται των μέσων, των πόρων ή των συμμάχων για να τους ανακόψει.
Σημαντικό είναι ότι ο Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός (People’s Liberation Army – PLA) δεν μπορεί πλέον να θεωρείται απόλυτα πιστός στον Σι, ενώ ούτε ο εξοπλισμός και η εκπαίδευση του στρατού εγγυώνται την ετοιμότητά του να αντιμετωπίσει μια εσωτερική ή εξωτερική απειλή. Το ίδιο ισχύει και για τις δυνάμεις εσωτερικής ασφάλειας και την αστυνομία, όπου πολλοί αξιωματούχοι μοιράζονται με το γενικό πληθυσμό μια δυσαρέσκεια για την κακή διαχείριση της οικονομίας και τη διαφθορά της ελίτ.
Τι σημαίνει αυτή η σιωπή;
Πρόκειται για μια διαδικασία μετάβασης χωρίς εσωτερικές συγκρούσεις;
Ή μήπως η κατάσταση είναι τόσο πολωμένη και εχθρική που κανένα στρατόπεδο δεν τολμά να κινηθεί απότομα ή αποφασιστικά;
Μήπως τα ανώτατα στελέχη του ΚΚΚ προσπαθούν να οργανώσουν μια αλλαγή ηγεσίας ή ακόμη και να διαμορφώσουν την εικόνα μιας συντεταγμένης «συνταξιοδότησης» του Σι;
Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχει ξεκάθαρη εικόνα για τον πιθανό διάδοχο του Σι. Όπως συμβαίνει σε πολλές παρόμοιες κοινωνίες στην ιστορία, η πρόωρη αποκάλυψη ενός διεκδικητή της εξουσίας θα μπορούσε να αποβεί μοιραία για τον ίδιο. Δεδομένης της κατακερματισμένης φύσης της ηπειρωτικής κινεζικής κοινωνίας εξαιτίας της οικονομικής κατάρρευσης, πώς θα μπορούσε ένας επιτυχημένος υποψήφιος να περιορίσει την κατάρρευση πριν γίνει αναπόφευκτη μια λαϊκή εξέγερση;
Είναι πιθανό ότι η απόφαση για αλλαγή ηγεσίας έχει ήδη ληφθεί. Η «περίοδος σιωπής» μπορεί να είναι ένα διάστημα προετοιμασίας ώστε να αποφευχθούν κοινωνικές αναταραχές όταν η πτώση του Σι γίνει εμφανής. Αξίζει να σημειωθεί ότι η περίοδος της «Σκέψης του Σι Τζινπίνγκ» είχε σχεδιαστεί για να εδραιώσει τη θέση του ως πυλώνα της Κίνας, ισότιμο με τον Μάο Τσετούνγκ.
Η «Σκέψη του Μάο Τσετούνγκ» περιορίστηκε σημαντικά με την πάροδο των ετών, και ο Σι, ένθερμος νεο-Μαοϊστής, προσπάθησε να αναβιώσει αυτή την κληρονομιά. Ωστόσο, τα σύμβολα της «Σκέψης του Σι Τζινπίνγκ» πλέον αγνοούνται δημόσια χωρίς επιπτώσεις.
Θα επιχειρήσει ο Σι μια ύστατη κίνηση;
Θα μπορούσε να προσπαθήσει να εξαπολύσει ένα εσωτερικό πραξικόπημα κατά των αντιπάλων του;
Θα μπορούσε να επιχειρήσει μια εξωτερική επέμβαση, όπως μια επίθεση στην Ταϊβάν, για να ανακτήσει το χαμένο κύρος του;
Αν και αυτό είναι πιθανό, φαίνεται ότι η εναπομείνασα δύναμή του δεν είναι αρκετή για ένα τέτοιο εγχείρημα, και μια τέτοια προσπάθεια θα μπορούσε να αποβεί μοιραία και για το ίδιο το Κομμουνιστικό Κόμμα.
Πριν από δύο χρόνια, υπήρξε η εκτίμηση ότι η προσωπικότητα του Σι, η ιστορία του με τον αλκοολισμό και η τάση του για βεβιασμένες αποφάσεις θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ένα «Σύνδρομο Γκαλτιέρι»—παρόμοιο με την απόφαση του Αργεντινού ηγέτη να εισβάλει στα Φόκλαντ το 1982 για να αποτρέψει την πτώση του. Ωστόσο, αυτή η ευκαιρία μπορεί να έχει πλέον περάσει για τον Σι.
Ποιο είναι το επόμενο βήμα;
Το ΚΚΚ θα θελήσει να ανακοινώσει μια νέα «εκλογή» ηγεσίας και μια καλή αιτιολογία για την «συνταξιοδότηση» του Σι σε μια εποχή που είναι έτοιμο να εφαρμόσει μια σειρά από εγχώριες και διεθνείς πολιτικές που θα τονώσουν την ηρεμία και θα αποκαταστήσουν την οικονομική ανάπτυξη. Αυτό θα πρέπει πιθανότατα να γίνει μέσα στο 2025, δεδομένου ότι ο εσωτερικός θυμός και η περιφρόνηση για την εξουσία του Κόμματος δεν διαλύεται. Το γεγονός, επίσης, ότι ο Παναμάς προθυμοποιήθηκε τον Φεβρουάριο να μην ανανεώσει τη συμφωνία του για την Πρωτοβουλία «Μία Ζώνη, ένας δρόμος» («Belt and Road Initiative», BRI) με τη ΛΔΚ, υπογραμμίζει την πραγματικότητα ότι το Πεκίνο έχει εξαντλήσει την οικονομική ισχύ για να κάνει κάτι σημαντικό διεθνώς στο εγγύς μέλλον.
Η ολοκληρωμένη συμφωνία του με τις Νήσους Κουκ, που αναλήφθηκε επίσης τον Φεβρουάριο, ήταν το αντικείμενο μιας μικρής αλλαγής και καμία πραγματική ένδειξη της συνεχούς ικανότητας προβολής ισχύος της ΛΔΚ.
Σε περιφερειακό επίπεδο, οι μεγαλύτεροι εμπορικοί και επενδυτικοί εταίροι της Κίνας, ιδίως η Ιαπωνία, έχουν ήδη αποσυρθεί σημαντικά, και οι συνολικές άμεσες ξένες επενδύσεις στην Ιαπωνία μειώθηκαν κατά περίπου 99% το τελευταίο έτος. Το ΚΚΚ, γνωστό για την παραποίηση σχεδόν όλων των στοιχείων, έχει αναγνωρίσει την εκροή ξένων επενδύσεων.
Τίποτα από αυτά δεν υποτιμά την αστάθεια και το επακόλουθο απρόβλεπτο του ΚΚΚ ως διεθνούς παράγοντα σε αυτό το στάδιο. Αλλά πολλοί στο Κόμμα και την PLA αναγνωρίζουν ότι οποιαδήποτε έναρξη στρατιωτικής βίας από τη ΛΔΚ σε αυτό το στάδιο θα ήταν αυτοκτονική, με τον ίδιο τρόπο που η επίθεση της αυτοκρατορικής Ιαπωνίας στο Περλ Χάρμπορ τον Δεκέμβριο του 1941 ήταν, εκ των υστέρων, αυτοκτονική.
Πού καταλήγει λοιπόν ο κόσμος όταν εξετάζει τη «μετά-κινεζική» περίοδο; Ο Σι φαίνεται να είναι πολιτικά «θαμμένος», αλλά είναι πραγματικά εκτός παιχνιδιού;