Οι οικονομικές προοπτικές για την Ευρώπη ήταν από καιρό γεμάτες με πολλούς κινδύνους και η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ πρόσθεσε ένα νέο πλήγμα, όπως σημειώνει η Moody’s Analytics.
Της Ελευθερίας Κούρταλη
Η διαφαινόμενη απειλή των δασμών – σε συνδυασμό με την αβεβαιότητα για το πώς οι πολιτικές του θα επηρεάσουν το παγκόσμιο εμπόριο, τη γεωπολιτική και τις χρηματοπιστωτικές αγορές – ενέχει τον κίνδυνο να θέσει πρόωρο τέλος στην αδύναμη ακόμα ανάκαμψη της Ευρώπης. Αυτό σημαίνει ότι οι πιθανότητες ύφεσης έχουν αυξηθεί σε ολόκληρη την ήπειρο τις τελευταίες εβδομάδες, όπως τονίζει ο οίκος, αποδίδοντας πλέον πιθανότητες άνω του 50% για διολίσθηση της Ευρώπης σε ύφεση τους επόμενους 10 έως 18 μήνες.
Ενώ πολλά θα εξαρτηθούν από τις ακριβείς πολιτικές που θα υιοθετήσει ο Τραμπ και το χρονοδιάγραμμά τους (υπάρχει μία όχι ασήμαντη πιθανότητα να μην δούμε να επιβάλλονται δασμοί πριν από το τέλος του επόμενου έτους, για παράδειγμα) βραχυπρόθεσμα το κλίμα και η “ψυχολογία” σε αγορά και καταναλωτές είναι αυτό που θα κυριαρχήσει. Αυτό υποδηλώνει ότι η αυξανόμενη απαισιοδοξία σχετικά με τις ευρωπαϊκές οικονομικές προοπτικές υπό την κυβέρνηση Τραμπ θα επιβαρύνει την κατανάλωση, τις επενδυτικές αποφάσεις, τις ροές κεφαλαίων και τις χρηματοπιστωτικές αγορές τους επόμενους μήνες, αντισταθμίζοντας οποιαδήποτε πιθανή ώθηση από αμερικανικές εταιρείες που κινούνται εμπροσθοβαρώς όσον αφορά τις παραγγελίες εισαγωγών από εμπορικούς εταίρους της ΕΕ πριν από την ορκωμοσία του Τραμπ.
Μια (πολύ) σταδιακή ανάκαμψη
Η αύξηση του ΑΕΠ της ευρωζώνης ήταν ασθενής τα τελευταία δύο χρόνια, επηρεασμένη σημαντικά από την πανδημία και την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Η εσωτερική ζήτηση έχει καταπιεστεί λόγω της κρίσης του κόστους διαβίωσης και των υψηλών επιτοκίων, που οδηγεί σε αδύναμες καταναλωτικές δαπάνες και επενδύσεις. Η εξωτερική ζήτηση ήταν επίσης χαμηλή, με τις εξαγωγές της ευρωζώνης να μειώνονται σταθερά τα τελευταία τρίμηνα. Η ελπίδα ήταν (και εξακολουθεί να είναι) ότι η αύξηση των πραγματικών μισθών και η πτώση των επιτοκίων θα έδιναν την απαραίτητη ώθηση στην κατανάλωση και τις επενδύσεις των νοικοκυριών από το δεύτερο εξάμηνο του τρέχοντος έτους έως το 2025, επιτρέποντας σταδιακή ανάκαμψη της ανάπτυξης, όπως σημειώνει η Moody’s Analytics.
Ωστόσο, οι σημαντικές διαφορές στις επιδόσεις μεταξύ των χωρών εντός της Ευρώπης παραμένει μία μεγάλη πρόκληση, όπως τονίζει. Η οικονομία της Γερμανίας είναι ιδιαίτερα ανησυχητική, καθώς το ΑΕΠ της αναμένεται να συρρικνωθεί φέτος μετά από μια πτώση πέρυσι. Η μεγάλη εξάρτηση της χώρας από τη μεταποίηση — η οποία βρίσκεται σε πλήρη ύφεση — και το υψηλό ακόμα ενεργειακό κόστος έχουν επιδεινώσει τα οικονομικά της δεινά. Αντίθετα, η Ισπανία ήταν η πρωταγωνίστρια της ευρωζώνης, έχοντας δει την ανάπτυξη να ενισχύεται κυρίως από τη φαινομενικά ατελείωτη, μετά την πανδημία, ζήτηση για τουρισμό. Ο τουρισμός έχει υποστηρίξει επίσης την ανάπτυξη στις νότιες οικονομίες της Ελλάδας και της Πορτογαλίας.
Ειδικότερα, προσθέτει η Moody’s, η οικονομία της ευρωζώνης δυσκλεύεται, με την παραγωγή να είναι περίπου 5% κάτω από την προ πανδημίας τροχιά της λόγω των σφιχτών νομισματικών συνθηκών, της μειωμένης δημοσιονομικής στήριξης και των μακροπρόθεσμων διαρθρωτικών αντίθετων ανέμων. Οι οικονομίες της Νότιας Ευρώπης, που ενισχύονται από τον υγιή τουρισμό, έχουν καλύτερες επιδόσεις από τις αντίστοιχες βόρειες. Παρόλο που έκτακτα γεγονότα όπως οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Παρισιού και το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα της UEFA ενίσχυσαν τη συνολική ζήτηση στην ευρωζώνη το τρίτο τρίμηνο, αυτά θα εξασθενήσουν κατά το υπόλοιπο του έτους.
Όσον αφορά τα επόμενα χρόνια, η Moody’s προαναγγέλλει υποβάθμιση των προβλέψεών της για να λάβει υπόψη τις αρνητικές επιπτώσεις της εκλογής του Τραμπ. Υπάρχουν πολλά κανάλια μέσω των οποίων μια νέα προεδρία Τραμπ θα επηρεάσει την ανάπτυξη της ευρωζώνης, αλλά δύο θα κυριαρχήσουν: χαμηλότερες καθαρές εξαγωγές λόγω των δασμών και χαμηλότερες επενδύσεις λόγω αβεβαιότητας. Γενικά, ωστόσο, δεν αναμένει ότι το πλήγμα στις προβλέψεις της θα είναι σημαντικό. Η ανάπτυξη θα είναι κατά περίπου 0,2% το 2024 και κατά περίπου 0,3% το 2025. Διατηρεί έτσι την πρόβλεψή της ότι η ανάπτυξη της ευρωζώνης θα επιταχυνθεί σταδιακά λόγω της ανάκαμψης της εγχώριας ζήτησης, ωστόσο υπογραμμίζει πως υπάρχει πάνω από 50% πιθανότητα η περιοχή να πέσει σε ύφεση.
Είναι δύσκολο οι κυβερνήσεις να σώσουν την κατάσταση
Οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν μικρό δημοσιονομικό χώρο λόγω των τεράστιων ποσών που δαπανώνται για τη στήριξη των οικονομιών τους από τον αντίκτυπο της πανδημίας και της ενεργειακής κρίσης. Αυτό έχει αφήσει τα δημόσια οικονομικά σε δεινή κατάσταση. Κάνοντας τα πράγματα χειρότερα, η ΕΕ επανέφερε τους δημοσιονομικούς της κανόνες φέτος μετά από αρκετά χρόνια αναστολής, απαιτώντας από τις χώρες που παραβιάζουν τους κανόνες της ΕΕ να σφίξουν τα ζωνάρια και να θέσουν τα οικονομικά τους υπό έλεγχο.
Όπως επισημαίνει ο οίκος, αρκετές χώρες, συμπεριλαμβανομένων των μεγάλων όπως η Γαλλία και η Ιταλία, έχουν τεθεί σε Διαδικασία Υπερβολικού Ελλείμματος. Παραμένει ασαφές από πού θα προέλθουν οι απαραίτητες οικονομίες σε αυτές τις χώρες. Ένα πράγμα που είναι βέβαιο είναι ότι ο δημοσιονομικός περιορισμός γύρω από αυτές τις χώρες θα περιορίσει τις δαπάνες και τις επενδύσεις τα επόμενα χρόνια.
Επίσης, ο αυξημένος δημοσιονομικός περιορισμός εγείρει φόβους ότι μια σύγκρουση με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα μπορούσε να οδηγήσει σε πανικό στις χρηματοπιστωτικές αγορές, σε αύξηση των αποδόσεων των ομολόγων και, ενδεχομένως, σε νέα δημοσιονομική κρίση. Αν και αυτό δεν είναι το βασικό σενάριο της Moody’s, οι κίνδυνοι έχουν αυξηθεί σημαντικά μετά την εκλογή του Τραμπ, ειδικά δεδομένης της αύξησης των μακροπρόθεσμων αποδόσεων των ομολόγων.
Ο αντίκτυπος Τραμπ
Ο οίκος ανέμενε ότι το 2025 θα ήταν το έτος κατά το οποίο θα επικρατούσε τελικά η ανάκαμψη της ευρωζώνης, αλλά οι κίνδυνοι για αυτή την πρόβλεψη έχουν αυξηθεί σημαντικά τις τελευταίες εβδομάδες. Όχι μόνο η Ευρώπη θα επηρεαστεί από τη χαμηλότερη εμπιστοσύνη και τις διαταραχές του εμπορίου λόγω των δασμών των ΗΠΑ, αλλά οι πολιτικές του Τραμπ θα επηρεάσουν περαιτέρω την παγκοσμιοποίηση και θα επιβαρύνουν την ευρύτερη παγκόσμια ανάπτυξη. Αναμένεται μια πιο αδύναμη κινεζική οικονομία – το χτύπημα στο εμπόριο και τις επενδύσεις στην Κίνα κατά τη δεύτερη θητεία του Τραμπ θα μειώσει την κινεζική ανάπτυξη στο 4,2% το 2025, από την προηγούμενη προσδοκία για 4,7% – η οποία θα έχει συνακόλουθες αρνητικές επιπτώσεις σε όλη την υφήλιο, και ειδικά την Ευρώπη.
Ενώ οι ευρωπαϊκές εταιρείες θα πουλήσουν λιγότερα αγαθά σε Κινέζους κατασκευαστές που υποχωρούν από την παραγωγή, οι Ευρωπαίοι κατασκευαστές θα αντιμετωπίσουν επίσης αυξημένο ανταγωνισμό από Κινέζους παραγωγούς που έχουν ανέβει στην αλυσίδα αξίας τα τελευταία χρόνια. Αυτό είναι ήδη ένα σοβαρό ζήτημα, αλλά θα γίνει πιο σοβαρό εάν οι Κινέζοι παραγωγοί που είναι αποκομμένοι από την αγορά των ΗΠΑ εκτρέψουν την παραγωγή τους στην Ευρώπη.
Η Ευρώπη θα πρέπει επίσης να συμβιβαστεί με τη μεγαλύτερη απειλή για την ασφάλεια που θέτει η Ρωσία, προσθέτει η Moody’s. Αυτή η χώρα πιθανότατα θα… πάρει τα πάνω της καθώς η κυβέρνηση Τραμπ πιέζει την Ουκρανία να συμφωνήσει στον τερματισμό του πολέμου. Αυτό σημαίνει ότι οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα πρέπει να αφιερώσουν περισσότερους πόρους για την άμυνά τους, κάτι που θα είναι εξαιρετικά δύσκολο στο σημερινό πλαίσιο του χαμηλού δημοσιονομικού χώρου. Το χειρότερο είναι ότι η Ευρώπη αντιμετωπίζει επίσης ένα σημαντικό πρόβλημα ανταγωνιστικότητας και χρειάζεται απεγνωσμένα υψηλότερες επενδύσεις σε ευαίσθητους τομείς όπως οι ψηφιακές και οι πράσινες τεχνολογίες.
“Συνολικά, μια προεδρία Τραμπ αναμένεται να επιδεινώσει όλα τα οικονομικά ζητήματα της Ευρώπης, ειδικά στον βιομηχανικό τομέα της Γερμανίας. Αυτό εγείρει τον κίνδυνο η τρέχουσα κυκλική αδυναμία στην οικονομία της ευρωζώνης να μετατραπεί σε βαθύτερο διαρθρωτικό πρόβλημα. Χωρίς τον δημοσιονομικό χώρο για να μετριάσουν οι κυβερνήσεις το πλήγμα, θα μπορούσαν στο εγγύς μέλλον να υπάρξουν μελλοντικές κρίσεις — είτε είναι δημοσιονομικές, χρηματοοικονομικές, πολιτικές ή οικονομικές”, προειδοποιεί οίκος.