Η πρώην καγκελάριος της Γερμανίας Άνγκελα Μέρκελ δήλωσε στο BBC ότι οι συμφωνίες φυσικού αερίου που έκανε με τη Ρωσία είχαν σκοπό να βοηθήσουν τις γερμανικές επιχειρήσεις και να διατηρήσουν την ειρήνη με τη Μόσχα. Επέμεινε επίσης ότι ο πόλεμος με την Ουκρανία θα είχε ξεκινήσει νωρίτερα αν εκείνη δεν είχε εμποδίσει την είσοδο του Κιέβου στο ΝΑΤΟ το 2008.
Η Άνγκελα Μέρκελ ηγήθηκε της Γερμανίας για 16 χρόνια. Ήταν στην εξουσία κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, της μεταναστευτικής κρίσης του 2015 και, το πιο σημαντικό, κατά την προσάρτηση της Κριμαίας από την Ρωσία, το 2014. Αύριο 26 Νοεμβρίου 2024 κυκλοφορεί και στην Ελλάδα το βιβλίο με τα απομνημονεύματά της.
Ήταν πολύ ήπια απέναντι στη Μόσχα; Πολύ αργή για να βοηθήσει το Κίεβο; Αν δεν είχε εμποδίσει την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ το 2008, θα υπήρχε τώρα πόλεμος εκεί; Η κ. Μέρκελ με αφορμή την κυκλοφορία των απομνημονευμάτων της έδωσε μεγάλη συνέντευξη στο BBC, υπερασπιζόμενη σθεναρά τη θητεία της.
Η κ. Μέρκελ λέει ότι πιστεύει πως ο πόλεμος στην Ουκρανία θα είχε ξεκινήσει νωρίτερα και πιθανότατα θα ήταν χειρότερος, αν το Κίεβο είχε ξεκινήσει την πορεία προς την ένταξη στο ΝΑΤΟ το 2008.
«Θα είχαμε δει στρατιωτική σύγκρουση ακόμη νωρίτερα. Ήταν απολύτως σαφές σε μένα ότι ο πρόεδρος Πούτιν δεν θα έμενε άπραγος και θα παρακολουθούσε την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Και τότε, η Ουκρανία, ως χώρα, σίγουρα δεν θα ήταν τόσο προετοιμασμένη όσο ήταν τον Φεβρουάριο του 2022».
Ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι διαφωνεί. Χαρακτηρίζει την απόφαση της κ. Μέρκελ για το ΝΑΤΟ, που υποστηρίχθηκε από τον τότε Γάλλο πρόεδρο Νικολά Σαρκοζί, ως σαφή “λάθος υπολογισμό” που ενθάρρυνε τη Ρωσία. Σε μια σπάνια συνέντευξη από τότε που αποχώρησε από την πολιτική πριν από τρία χρόνια, η κ. Μέρκελ εκφράζει την ανησυχία της για τις νέες απειλές του Βλαντιμίρ Πούτιν αναφορικά με την χρήση χρήση πυρηνικών όπλων.
Πυρηνικά και Πούτιν
Οι δύο ηγέτες γνωρίστηκαν καλά στη διάρκεια δύο δεκαετιών. «Πρέπει να κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν για να αποτρέψουμε τη χρήση πυρηνικών όπλων», λέει η πρώην καγκελάριος της Γερμανίας.
«Ευτυχώς, η Κίνα μίλησε επίσης γι’ αυτό πριν από λίγο καιρό. Δεν πρέπει να μας παραλύει ο φόβος, αλλά πρέπει επίσης να αναγνωρίσουμε ότι η Ρωσία είναι η μεγαλύτερη, ή μαζί με τις ΗΠΑ, μία από τις δύο μεγαλύτερες πυρηνικές δυνάμεις στον κόσμο. «Οι δυνατότητες είναι τρομακτικές».
Παρά το γεγονός ότι απολάμβανε υψηλά ποσοστά δημοτικότητας κατά το μεγαλύτερο μέρος της θητείας της, η κ. Μέρκελ βρίσκεται τώρα σε άμυνα, σχολιάζει το BCC. Στα απομνημονεύματά της, που έχουν τίτλο Ελευθερία λέει ότι έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι της για να εξασφαλίσει ειρηνικά μέσα συνεργασίας με τη Ρωσία.
Στην πραγματικότητα, ο Βλαντίμιρ Πούτιν ξεκίνησε την πλήρους κλίμακας εισβολή στην Ουκρανία μόλις λίγους μήνες αφότου έφυγε από το αξίωμά της. Η αποχώρησή της επέφερε στην Ευρώπη μια ενδελεχή επανεξέταση στην Ευρώπη των ενεργειακών πολιτικών, της διπλωματίας με τη Ρωσία, αλλά και των μεταναστευτικών πολιτικών που είχαν γίνει κανόνας υπό την κ. Μέρκελ.
Οι ενεργειακές σχέσεις με την Μόσχα
Υπό την κ. Μέρκελ, η Γερμανία και οι διψασμένες για ενέργεια μεγάλες βιομηχανίες της έγιναν εξαρτημένες από τη Μόσχα. Η Γερμανία κατασκεύασε δύο αγωγούς φυσικού αερίου που συνδέονται απευθείας με τη Ρωσία. Η κ. Μέρκελ λέει στο BBC ότι είχε δύο κίνητρα με τους αγωγούς: Γερμανικά επιχειρηματικά συμφέροντα αλλά και διατήρηση ειρηνικών δεσμών με τη Ρωσία.
Τα μέλη της ΕΕ και του ΝΑΤΟ στην ανατολική Ευρώπη διαφώνησαν έντονα μαζί της. Η κ. Μέρκελ επιμένει ότι προσπάθησε να περιορίσει τις ρωσικές επιθέσεις στην Ουκρανία χρησιμοποιώντας διπλωματία και διαπραγματεύσεις, οι οποίες -όπως παραδέχεται- τελικά απέτυχαν.
Και η γερμανική βιομηχανία έχει πληγεί δυσανάλογα από τις κυρώσεις στη ρωσική ενέργεια. Αναγκασμένη να αναζητήσει άλλους προμηθευτές, η χώρα αγοράζει τώρα ακριβό LNG. Οι επιχειρήσεις λένε ότι παραλύουν από το κόστος. Μια νέα εποχή στις σχέσεις της Ευρώπης με τη Ρωσία ξεκίνησε “δυστυχώς” μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή στην Ουκρανία, λέει η κ. Μέρκελ.
Τη Δευτέρα, οι υπουργοί Άμυνας του Ηνωμένου Βασιλείου, της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Πολωνίας και της Ιταλίας συναντώνται για να συζητήσουν την επιδεινούμενη κατάσταση στα μέτωπα της Ουκρανίας.
Τι λέει για την Ελλάδα
Η 70χρονη Μέρκελ βρίσκεται τώρα αντιμέτωπη με την ανάγκη να υπερασπιστεί την κληρονομιά της και σε άλλους τομείς. Κάποιοι την μίσησαν, άλλοι την αποθέωσαν. Ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα την επαίνεσε ως θαρραλέα και ηθική ηγέτιδα. Αλλά οι επικριτές την κατηγόρησαν ότι έδωσε ζωή στο τότε σχεδόν περιττό ακροδεξιό κόμμα «Εναλλακτική για τη Γερμανία» (AfD). Τώρα το AfD βρίσκεται με άνεση στη δεύτερη θέση στις δημοσκοπήσεις της γερμανικής κοινής γνώμης, ενόψει των πρόωρων βουλευτικών εκλογών στις αρχές του επόμενου έτους.
Ως καγκελάριος της Γερμανίας από το 2005 έως το 2021 έζησε από κοντά σχεδόν τους πάντες: Πούτιν, Τραμπ, Ομπάμα, Ερντογάν αλλά και όλους τους Έλληνες πρωθυπουργούς των σκληρών χρόνων της κρίσης. Πολλές λέγεται ότι είναι και οι αναφορές στο κρίσιμο 2015 επί διακυβέρνησης Αλέξη Τσίπρα και στην τελική απόφαση για την παραμονή της Ελλάδας στην ευρωζώνη. Το ακριβές περιεχόμενο του βιβλίου είναι επτασφράγιστο μυστικό και θα πρέπει να περιμένουμε μέχρι αύριο για μάθουμε τις λεπτομέρειες.
Η ακροδεξιά στην Γερμανία
Η Άνγκελα Μέρκελ παραδέχεται ότι το AfD (Εναλλακτική για την Γερμανία) σημείωσε μεγάλα κέρδη, αλλά δεν απολογείται για τις πολιτικές της αποφάσεις. Όσον αφορά τις προτάσεις ότι οι πολιτικές της το 2015 βοήθησαν να τροφοδοτηθούν αντιμεταναστευτικά και ακροδεξιά κόμματα και αλλού, όπως στις Κάτω Χώρες, την Πολωνία και τη Γαλλία, αφού προσπάθησε να επιβάλει ποσοστώσεις μεταναστών σε όλες τις χώρες της ΕΕ, η κ. Μέρκελ λέει ότι δεν μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνη για όλη την Ευρώπη.
Ο μόνος τρόπος για να καταπολεμηθεί η ακροδεξιά είναι να σταματήσει η παράνομη μετανάστευση, λέει. Καλεί τους ηγέτες της Ευρώπης να επενδύσουν περισσότερο στα αφρικανικά έθνη για να βελτιώσουν το βιοτικό επίπεδο εκεί, ώστε να μπουν λιγότεροι άνθρωποι στον πειρασμό να εγκαταλείψουν τις εστίες τους.
Η ασθενής ευρωπαϊκή οικονομία
Αλλά με τις οικονομίες της Ευρώπης να είναι υποτονικές και τους ψηφοφόρους να ανησυχούν για το κόστος ζωής, οι κυβερνήσεις λένε ότι δεν υπάρχουν πολλά χρήματα για να διαθέσουν.
Η Άνγκελα Μέρκελ φάνηκε να βάζει πρώτα τη χώρα της και τα οικονομικά της συμφέροντα όταν επρόκειτο να αγοράσει ρωσική ενέργεια ή κατά τη διάρκεια της κρίσης της ευρωζώνης – όταν τα κράτη του Νότου της ΕΕ την κατηγόρησαν ότι τα πίεσε με μέτρα λιτότητας προκειμένου να διασώσει τις γερμανικές τράπεζες και επιχειρήσεις.
Αλλά ακόμη και στην πατρίδα της, τη Γερμανία, την κατηγορούν τώρα ότι απλώς “διαχειρίστηκε” τις διαδοχικές κρίσεις και δεν κατάφερε να προβεί σε εκτεταμένες, ίσως επώδυνες μεταρρυθμίσεις για να διασφαλίσει το μέλλον της χώρας της και της ΕΕ. Η Γερμανία χαρακτηρίζεται πλέον από ορισμένους ως “ο άρρωστος της Ευρώπης”.
Η οικονομία της, που κάποτε ήταν μια εξαγωγική δύναμη στην παγκόσμια σκηνή, βρίσκεται λίγο πάνω από την ύφεση. Οι ψηφοφόροι καταγγέλλουν ότι η Μέρκελ απέτυχε να επενδύσει στους δρόμους, τους σιδηροδρόμους και την ψηφιοποίηση, αλλά και στο να διατηρήσει ισοσκελισμένο τον προϋπολογισμό.
Υπό την Άνγκελα Μέρκελ, η Γερμανία όχι μόνο εξαρτήθηκε από τη Ρωσία για την ενέργεια, αλλά και από την Κίνα και τις ΗΠΑ για το εμπόριο. Οι αποφάσεις αυτές δεν άντεξαν στο χρόνο.
Ο πολύ ειλικρινής Τραμπ
Ο Ντόναλντ Τραμπ απειλεί με τιμωρητικούς δασμούς τώρα για τα εισαγόμενα -και από την Ευρώπη- αγαθά, όταν επιστρέψει στον Λευκό Οίκο τον Ιανουάριο. Η Μέρκελ έχει κάποιες σκέψεις για τους νευρικούς ηγέτες της Ευρώπης που αντιμετωπίζουν τον Τραμπ 2.0.
Η πρώτη θητεία του σημαδεύτηκε από την οργή προς την Ευρώπη, ιδίως τη Γερμανία, για τις χαμηλές αμυντικές δαπάνες και τα εμπορικά ελλείμματα. Αυτές οι γκρίνιες με την Ευρώπη δεν έχουν αλλάξει. Αλλά η Μέρκελ θεωρεί ότι έχει την απάντηση:
«Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζετε ποιες είναι οι προτεραιότητές σας, να τις παρουσιάζετε με σαφήνεια και να μην φοβάστε, επειδή ο Ντόναλντ Τραμπ μπορεί να είναι πολύ ειλικρινής», δήλωσε στο BBC και πρόσθεσε: “Εκφράζεται πολύ ξεκάθαρα. Και αν το κάνεις αυτό, υπάρχει ένας συγκεκριμένος αμοιβαίος σεβασμός. Αυτή ήταν τουλάχιστον η δική μου εμπειρία”.
Αλλά οι ηγέτες της Ευρώπης που αντιμετωπίζουν τις ΗΠΑ, την Κίνα και τη Ρωσία, είναι ανήσυχοι – αναμφισβήτητα περισσότερο απ’ ό,τι επί εποχής Άνγκελα Μέρκελ.
Οι οικονομίες είναι υποτονικές, οι ψηφοφόροι δυσαρεστημένοι, και η παραδοσιακή πολιτική υπό την πίεση της ακροδεξιάς και της ακροαριστεράς, σχολιάζει το BBC. Η Κίνα και η Ρωσία είναι πιο αισιόδοξες, η Δύση πιο αδύναμη στην παγκόσμια σκηνή.
Οι πόλεμοι καίνε στη Μέση Ανατολή και στην Ευρώπη, με τον Ντόναλντ Τραμπ να φαίνεται ότι ενδιαφέρεται λιγότερο για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής ασφάλειας. Ίσως γι’ αυτό η Άνγκελα Μέρκελ λέει ότι, αυτές τις μέρες, όταν οι παγκόσμιοι ηγέτες που γνωρίζει καλά την καλούν για συμβουλές, εκείνη ανταποκρίνεται ευχαρίστως.
Αλλά όταν την ρώτησε το BBC αν της λείπει όλη αυτή η εξουσία και η πολιτική, απαντά χωρίς δισταγμό: “Όχι, καθόλου”.