Η Χαμάς προετοίμαζε για περισσότερα από δύο χρόνια την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου 2023, η οποία σχεδιάστηκε να είναι η πιο αιματηρή στην ιστορία της οργάνωσης, σύμφωνα με απόρρητα έγγραφα που εξέτασαν οι New York Times.
Ο ηγέτης της, Γιαχία Σινουάρ, και η ομάδα του, όπως προκύπτει από πρακτικά μυστικών συναντήσεων που κατασχέθηκαν από τον ισραηλινό στρατό, είχαν στόχο να πείσουν το Ιράν και τη Χεζμπολάχ να συμμετάσχουν ή τουλάχιστον να υποστηρίξουν έναν ευρύτερο πόλεμο με το Ισραήλ.
Σύμφωνα με τους New York Times, οι προετοιμασίες για την επίθεση ξεκίνησαν δύο χρόνια πριν από την επίθεση, όταν ο Γιαχία Σινουάρ και οι ανώτατοι διοικητές της Χαμάς ξεκίνησαν τις μυστικές συναντήσεις τους. Στόχος ήταν η δημιουργία του «μεγάλου σχεδίου», όπως ονομάστηκε η επιχείρηση, η οποία αρχικά είχε προγραμματιστεί να εκτελεστεί το φθινόπωρο του 2022. Ωστόσο, η Χαμάς καθυστέρησε την επίθεση καθώς προσπαθούσε να πείσει το Ιράν και τη Χεζμπολάχ να εμπλακούν.
Τον Ιούλιο του 2023, η Χαμάς έστειλε έναν ανώτερο αξιωματούχο στον Λίβανο για να συναντηθεί με έναν υψηλόβαθμο διοικητή του Ιράν και να ζητήσει βοήθεια για να χτυπήσει «ευαίσθητους στόχους» κατά την έναρξη της επίθεσης. Σύμφωνα με τα πρακτικά που κατέχουν και εξέτασαν οι New York Times, ο Ιρανός διοικητής εξέφρασε τη γενική υποστήριξη του Ιράν και της Χεζμπολάχ, αλλά ζήτησε περισσότερο χρόνο για προετοιμασίες. Οι συνομιλίες με τον Χασάν Νασράλα, ηγέτη της Χεζμπολάχ, ήταν προγραμματισμένες για να συζητηθεί περαιτέρω το σχέδιο, αλλά δεν είναι σαφές αν αυτές οι συζητήσεις πραγματοποιήθηκαν.
Τελικά, η Χαμάς αποφάσισε να προχωρήσει στην επίθεση χωρίς την πλήρη εμπλοκή των συμμάχων της, ανησυχώντας ότι το Ισραήλ θα αναπτύξει ένα νέο προηγμένο σύστημα αεράμυνας εάν καθυστερούσαν περισσότερο.
Αυτό το χρονοδιάγραμμα δείχνει την επιμονή της Χαμάς να διατηρήσει το στοιχείο του αιφνιδιασμού της επίθεσης, καθώς απέφευγε μεγάλες συγκρούσεις με το Ισραήλ από το 2021, προκειμένου να πείσει το Ισραήλ ότι ήθελε να διατηρήσει την ηρεμία στη Γάζα, ενώ ταυτόχρονα σχεδίαζε την καταστροφική επίθεση της 7ης Οκτωβρίου. Οι Times επισημαίνουν ότι αυτός ο σχεδιασμός είχε στόχο όχι μόνο να χτυπήσει το Ισραήλ αλλά και να προκαλέσει μια περιφερειακή ανάφλεξη που ο Σινουάρ πίστευε ότι θα οδηγούσε στην κατάρρευση του εβραϊκού κράτους, ενώ, παράλληλα, αποσκοπούσε στο να διαταράξει τις προσπάθειες εξομάλυνσης των σχέσεων μεταξύ του Ισραήλ και της Σαουδικής Αραβίας.
Το πρελούδιο ενός πολέμου
Τα έγγραφα που αποκάλυψαν οι New York Times προσφέρουν σημαντικές πληροφορίες σε μία από τις πιο καθοριστικές στιγμές της σύγχρονης ιστορίας της Μέσης Ανατολής. Δείχνουν ότι η επίθεση της 7ης Οκτωβρίου δεν ήταν μόνο η κορύφωση ενός μεγαλόπνοου σχεδίου, αλλά και μια ενέργεια που επηρεάστηκε από συγκεκριμένα γεγονότα μετά την επιστροφή του Μπενιαμίν Νετανιάχου στην εξουσία στο Ισραήλ στα τέλη του 2022.
Η επίθεση αυτή είχε τραγικές συνέπειες, σκοτώνοντας περίπου 1.200 ανθρώπους, και προκάλεσε τα αντίποινα του Ισραήλ με βομβαρδισμούς και εισβολές στη Γάζα, οι οποίοι οδήγησαν στον θάνατο δεκάδων χιλιάδων Παλαιστινίων, τόσο αμάχων όσο και μαχητών της Χαμάς. Το επεισόδιο αυτό επεκτάθηκε σε έναν ευρύτερο πόλεμο μεταξύ του Ισραήλ και των περιφερειακών συμμάχων της Χαμάς, περιλαμβάνοντας την εξόντωση υψηλόβαθμων αξιωματούχων του Ιράν και της Χεζμπολάχ αλλά και την εισβολή του Ισραήλ στο Λίβανο, καθώς και την επίθεση με βαλλιστικούς πυραύλους του Ιράν κατά του Ισραήλ.
Ωστόσο, αυτό που παραμένει μυστήριο σχετικά με την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου, αφορά το εύρος των πληροφοριών που είχαν το Ιράν και η Χεζμπολάχ για τα αρχικά σχέδια της Χαμάς. Ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν, αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, έχει δημοσίως αρνηθεί οποιαδήποτε συμμετοχή της χώρας του στην επίθεση, ενώ Αμερικανοί αξιωματούχοι έχουν δηλώσει ότι οι πληροφορίες τους δείχνουν πως βασικοί Ιρανοί ηγέτες αιφνιδιάστηκαν από την επίθεση. Ωστόσο, οι ηγέτες της Χαμάς έχουν μιλήσει ευρέως για την υποστήριξη που έλαβαν από περιφερειακούς συμμάχους.
Τα πρακτικά των συναντήσεων, τα οποία ανακαλύφθηκαν σε υπολογιστή που βρήκαν Ισραηλινοί στρατιώτες κατά την έρευνα σε ένα υπόγειο κέντρο διοίκησης της Χαμάς στο Χαν Γιούνις, παρέχουν μια σαφή εικόνα της οργανωτικής δομής της Χαμάς και των στρατηγικών που ακολούθησε. Οι Times επιβεβαίωσαν την αυθεντικότητα των εγγράφων μέσω συνεντεύξεων με μέλη της Χαμάς και ειδικούς που έχουν γνώση της εσωτερικής λειτουργίας του οργανισμού.
Σύμφωνα με την ισραηλινή στρατιωτική υπηρεσία, τα έγγραφα επιβεβαίωσαν ακόμα μία αποτυχία των μυστικών υπηρεσιών να προλάβουν την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου, καθώς προκύπτει προβληματισμός γιατί οι Ισραηλινοί κατάσκοποι δεν απέκτησαν τα έγγραφα πριν από την επίθεση ή δεν κατάφεραν να κατανοήσουν τη στρατηγική που περιγράφεται σε αυτά. Ενώ το Ισραήλ είχε αποκτήσει τα σχέδια μάχης της Χαμάς, οι διοικητές του Ισραήλ συνεχώς απέρριπταν την ιδέα ότι η Χαμάς είχε την ικανότητα ή την πρόθεση να τα εφαρμόσει άμεσα.
Το Ιράν, μέσω της αποστολής του στα Ηνωμένα Έθνη, αρνήθηκε τις κατηγορίες που περιέχονται στα έγγραφα, δηλώνοντας ότι «όλος ο προγραμματισμός, η λήψη αποφάσεων και η καθοδήγηση έγιναν αποκλειστικά από τη στρατιωτική πτέρυγα της Χαμάς που βρίσκεται στη Γάζα».
Επικοινωνώντας υπό άκρα μυστικότητα
Τα έγγραφα αποκαλύπτουν ότι η Χαμάς συζητούσε για την επιχείρηση από τον Ιανουάριο του 2022, με τους ηγέτες της να τονίζουν την ανάγκη να αποφύγουν μικρές συγκρούσεις ώστε να εστιάσουν «στο μεγάλο σχέδιο». Ισραηλινοί αξιωματούχοι των μυστικών υπηρεσιών διαπίστωσαν ότι οι ηγέτες της Χαμάς χρησιμοποιούσαν επανειλημμένα την ίδια φράση σε παρόμοια συμφραζόμενα, αλλά δεν κατανοούσαν το νόημά της μέχρι να διαβάσουν τα έγγραφα μετά την επίθεση, σύμφωνα με δύο Ισραηλινούς αξιωματούχους.
Τα πρακτικά δεν παρέχουν μια σαφή λίστα συμμετεχόντων σε κάθε συνάντηση της Χαμάς, αναφέροντας μόνο ότι ο Γιάχια Σινουάρ παραβρέθηκε σε όλες τις συζητήσεις, ενώ ο αναπληρωτής του συμμετείχε τουλάχιστον σε τρεις. Ορισμένοι στρατιωτικοί διοικητές αναφέρονται μόνο με τα ψευδώνυμά τους.
Κατά τη διάρκεια μιας συνάντησης τον Απρίλιο του 2022, οι ηγέτες γιόρτασαν την αποφυγή κλιμάκωσης κατά τη διάρκεια του Ραμαζανιού, γεγονός που βοήθησε τη Χαμάς να «κρύψει τις προθέσεις της» και να «καμουφλάρει την μεγάλη ιδέα (το μεγάλο σχέδιο μας)». Μίλησαν για τη συντήρηση πυρομαχικών και την εκτέλεση μιας «μεγάλης και πειστικής διαδικασίας παραπλάνησης».
Σύμφωνα με τα πρακτικά του Ιουνίου 2022, οι προετοιμασίες για την επίθεση ήταν περίπου έναν μήνα από την ολοκλήρωσή τους. Οι σχεδιασμοί περιλάμβαναν την επίθεση σε 46 θέσεις που φυλάσσονταν από τη μονάδα των IDF που επιτηρεί τα σύνορα, και στη συνέχεια στόχευαν μια μεγάλη αεροπορική βάση και κέντρο πληροφοριών στο νότιο Ισραήλ, καθώς και σε πόλεις και χωριά.
Σε ένδειξη της μυστικότητας με την οποία προετοιμάστηκε η επίθεση, ο Σινουάρ και οι υφιστάμενοί του αποφάσισαν ότι τα σχέδια έπρεπε να παραμείνουν μυστικά από πολλούς κατώτερους μαχητές της Χαμάς μέχρι μερικές ώρες πριν από την επίθεση, σύμφωνα με τα πρακτικά της συνάντησης του Ιουνίου.
Στην ίδια συνάντηση, ο Σινουάρ συζήτησε επίσης με τους συνεργάτες του ότι μια μεγάλη επίθεση στο Ισραήλ θα απαιτούσε θυσίες, προφανώς από κατοίκους της Γάζας. Ήταν η πρώτη και μοναδική φορά που υπονοήθηκε στα πρακτικά οι συνέπειες που θα μπορούσαν να υποστούν οι Παλαιστίνιοι. Από την 7η Οκτωβρίου, ορισμένοι ηγέτες της Χαμάς έχουν αναγνωρίσει ότι η ισραηλινή αντεπίθεση προκάλεσε τεράστιες καταστροφές, αλλά δήλωσαν ότι αυτό ήταν ένα «κόστος» που οι Παλαιστίνιοι πρέπει να πληρώσουν για την ελευθερία τους.
Αφού οι ανώτεροι αξιωματούχοι και ηγέτες της Χαμάς συγκεντρώθηκαν τον Σεπτέμβριο του 2022, το συμβούλιο φαινόταν έτοιμο να ξεκινήσει την επίθεση εντός ενός μήνα, κατά την διάρκεια των εβραϊκών εορτών, και ο Σινουάρ ανέβαλε τους τελευταίους στρατηγικούς σχεδιασμούς. Τα έγγραφα δεν εξηγούν γιατί η επίθεση αναβλήθηκε, αλλά ένα επαναλαμβανόμενο θέμα είναι η προσπάθεια της ηγεσίας της Χαμάς να ζητήσει υποστήριξη για την επιχείρηση από το Ιράν και τη Χεζμπολάχ.
Φλερτάροντας με συμμάχους
Τον Δεκέμβριο του 2022, μια νέα κυβέρνηση της άκρας δεξιάς ανέλαβε καθήκοντά στο Ισραήλ, επαναφέροντας τον Μπενιαμίν Νετανιάχου στην εξουσία. Οι ηγέτες της Χαμάς σημείωσαν σε μια συνάντηση τον επόμενο μήνα ότι χρειάζονταν χρόνο για να αξιολογήσουν τη συμπεριφορά της κυβέρνησης, αναφέροντας ότι ο Ιταμάρ Μπεν-Γκβίρ, γνωστός για τις προκλητικές του ενέργειες κατά των Παλαιστινίων, είχε ήδη πραγματοποιήσει μια αμφιλεγόμενη περιοδεία στον χώρο του τεμένους Αλ Άκσα.
Οι ηγέτες προέβλεψαν ότι οι ενέργειες της νέας κυβέρνησης «θα μας βοηθήσουν να προχωρήσουμε προς το μεγάλο σχέδιο», προσελκύοντας την προσοχή των συμμάχων της Χαμάς και ενισχύοντας την υποστήριξη για την επίθεσή τους.
Σύμφωνα με τα πρακτικά, οι ηγέτες της Χαμάς συζήτησαν αν θα ξεκινήσουν την επιχείρηση στις 25 Σεπτεμβρίου, όταν οι περισσότεροι Ισραηλινοί θα παρακολουθούσαν την Γιομ Κιπούρ, τη πιο ιερή ημέρα του εβραϊκού ημερολογίου, ή στις 7 Οκτωβρίου, που συνέπιπτε εκείνη τη χρονιά με την εβραϊκή ιερή ημέρα Σιμχά Τόρα. Οι ηγέτες υπογράμμισαν τη σημασία της αποφυγής οποιασδήποτε μεγάλης κλιμάκωσης με το Ισραήλ που θα ανατρέψει τις τελικές τους προετοιμασίες.
«Πρέπει να ελέγξουμε τη συμπεριφορά της Ισλαμικής Τζιχάντ και άλλων παρατάξεων, ώστε να μην καταφύγουμε σε προκλήσεις που θα καταστρέψουν το σχέδιό μας», αναφέρεται στα πρακτικά. Επιπλέον, η Χαμάς θα προσπαθούσε να μεταδώσει την εντύπωση ότι «η Γάζα επιθυμεί ζωή και οικονομική ανάπτυξη».
Στην ίδια συνάντηση, το ηγετικό συμβούλιο δήλωσε ότι ήθελε να πραγματοποιήσει την επίθεση μέχρι το τέλος του 2023, καθώς το Ισραήλ είχε ανακοινώσει ότι ανέπτυσσε μια νέα μορφή λέιζερ που θα μπορούσε να καταστρέψει τους πυραύλους της Χαμάς πιο αποτελεσματικά από το τρέχον σύστημα αεράμυνας.
Η Χαμάς σχεδίαζε να παρουσιάσει την επίθεση στη Χεζμπολάχ, σύμφωνα με τα έγγραφα, ως έναν τρόπο να εμποδίσει τις προσπάθειες κανονικοποίησης των σχέσεων μεταξύ Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας, μια κίνηση που θα ενσωμάτωνε περαιτέρω το Ισραήλ στη Μέση Ανατολή χωρίς να επιλύσει πλήρως τη σύγκρουση Ισραηλινών-Παλαιστινίων.
Σύμφωνα με τα πρακτικά μιας συνάντησης του Αυγούστου 2023, ο αναπληρωτής του Σινουάρ, Χαλίλ Αλ Χάγια, συζήτησε το σχέδιο τον προηγούμενο μήνα με τον ανώτερο Ιρανό διοικητή, Μοχάμεντ Σαΐντ Ιζαντί, της Επαναστατικής Φρουράς του Ιράν, που εδρεύει στο Λίβανο και βοηθούσε στην εποπτεία των σχέσεων της Τεχεράνης με τις παλαιστινιακές ένοπλες ομάδες. Τα πρακτικά ανέφεραν επίσης ότι ο Αλ Χάγια ήθελε να το συζητήσει με τον Νασράλα, ηγέτη της Χεζμπολάχ. Η συνάντηση με τον Νασράλα αναβλήθηκε, και τα πρακτικά μεταγενέστερων συναντήσεων δεν διευκρινίζουν αν ο αναπληρωτής της Χαμάς κατάφερε τελικά να του παρουσιάσει αυτό το επιχείρημα.
Τα πρακτικά του Αυγούστου -το τελευταίο έγγραφο που είδαν οι New York Times- ανέφεραν ότι ο Αλ Χάγια είχε πει στον ανώτερο Ιρανό διοικητή, Σαΐντ Ιζαντί, ότι η Χαμάς θα χρειαζόταν βοήθεια για να πλήξει ευαίσθητους στόχους κατά τη διάρκεια «της πρώτης ώρας» της επίθεσης. Σύμφωνα με το έγγραφο, ο Ιζαντί δήλωσε ότι η Χεζμπολάχ και το Ιράν υποστήριξαν το σχέδιο επί της αρχής, αλλά ότι χρειάζονταν χρόνο «για να προετοιμάσουν το περιβάλλον».
Ως αποτέλεσμα, οι ηγέτες της Χαμάς είχαν ελπίδες ότι οι σύμμαχοί τους δεν θα τους άφηναν «εκτεθειμένους», αλλά αποδέχτηκαν ότι ίσως χρειαστεί να εκτελέσουν την επίθεση μόνοι τους. Η ενίσχυση της κατοχής του Ισραήλ στη Δυτική Όχθη, καθώς και η αυξανόμενη ισραηλινή παρουσία στον χώρο του τεμένους Αλ Άκσα, «δεν μπορεί να μας κάνει να είμαστε υπομονετικοί», ανέφερε το έγγραφο του Αυγούστου.
Το γραφείο του Αλ Χάγια δεν απάντησε σε αιτήματα για σχόλιο από τους New York Times, αλλά σε συνέντευξή του πέρυσι, περιέγραψε την επίθεση του Οκτωβρίου ως «μια μεγάλη πράξη» που «ξύπνησε τον κόσμο από τον βαθύ του ύπνο».
Τελικά, το Ιράν δεν επιτέθηκε άμεσα στο Ισραήλ μέχρι μήνες μετά την επίθεση της Χαμάς, και η Χεζμπολάχ βοήθησε τη Χαμάς μόνο στις 8 Οκτωβρίου, αφού το Ισραήλ είχε αρχίσει να αποκαθιστά τον έλεγχο των συνόρων του. Η Χεζμπολάχ συνέχισε να αποσπά την προσοχή του ισραηλινού στρατού από τη Γάζα, εκτοξεύοντας πυραύλους προς το Ισραήλ. Η σύγκρουση οδήγησε σε έναν ολοκληρωτικό πόλεμο, στον οποίο το Ισραήλ δολοφόνησε τον Νασράλα και άλλους ηγέτες της Χεζμπολάχ και εισέβαλε στα προπύργια της ομάδας στο νότιο Λίβανο.
Η προσπάθεια της Χαμάς να παραπλανήσει το Ισραήλ κρίθηκε πετυχημένη. Στις πρώτες ώρες της 7ης Οκτωβρίου, οι ισραηλινοί αξιωματούχοι εντόπισαν ότι οι μαχητές της Χαμάς είχαν ξεκινήσει μια ασυνήθιστη κίνηση. Ωστόσο, αποδοκίμασαν τη σημασία της, συμπεραίνοντας ότι ήταν άσκηση εκπαίδευσης ή αμυντική κίνηση.
«Εκτιμάται ότι η Χαμάς δεν ενδιαφέρεται για κλιμάκωση και για την είσοδο σε μια σύγκρουση αυτή τη στιγμή», αναφερόταν σε ένα απόρρητο υπόμνημα που διανεμήθηκε από αξιωματούχους πληροφοριών και αναθεωρήθηκε αργότερα από τους Times.
Λίγες ώρες αργότερα, η επίθεση ξεκίνησε.