Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν ασχολείται όσο πρέπει με την υπαρκτή κρίση της
Η είδηση δεν πήρε τη δημοσιότητα που της αναλογεί, μοιρασμένη καθώς ήταν η δημοσιότητα, ανάμεσα στην αγωνία για τον τυφώνα Μίλτον και το όχι πάντα ευχάριστο θέαμα των καυγάδων στην ευρύτερη Κεντροαριστερά.
Η Γερμανία αναμένεται να κλείσει το 2024 με ύφεση, πράγμα που σημαίνει τη δεύτερη συνεχόμενη χρονιά με ύφεση για τη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που κάποτε αντιμετωπιζόταν ως η «ατμομηχανή» της ανάπτυξης για όλη την Ευρώπη.
Και το πρόβλημα δεν είναι μόνο η Γερμανία, που κινδυνεύει να εξελιχτεί οικονομικά στον «Μεγάλο Ασθενή» της Ευρώπης. Είναι ότι συνολικά λείπει από την «Ενωμένη Ευρώπη» ο οικονομικός δυναμισμός.
Προφανώς αντανακλά και παγκόσμιες τάσεις, αλλά εδώ και αρκετά χρόνια έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε την Ευρώπη να έχει μικρότερους ρυθμούς ανάπτυξης από άλλους πόλους στην παγκόσμια οικονομία.
Την ίδια ώρα η κοινωνική δυσαρέσκεια παραμένει μόνιμο μοτίβο σε όλη την Ευρώπη. Γιατί μπορεί να αντιμετωπίστηκε το ενεργειακό πρόβλημα που δημιουργήθηκε από τον πόλεμο στην Ουκρανία, όμως η αύξηση του κόστους ζωής, δυσβάστακτη για μεγάλο μέρος ευρωπαίων πολιτών, παραμένει.
Και δεν είναι μόνο μια συγκυριακή κοινωνική δυσαρέσκεια. Είναι μια βαθύτερη και συνολικότερη πολιτική κρίση. Μια αδυναμία του πολιτικού προσωπικού να πείσει ότι μπορεί όντως να κάνει τη δουλειά του. Με αποτέλεσμα να βρίσκει χώρο και να σηκώνει κεφάλι για τα καλά η Ακροδεξιά.
Όλα αυτά αποτυπώνονται και στους «ευρωπαϊκούς θεσμούς». Είναι αλήθεια ότι αυτή τη φορά, σε αντίθεση με την προηγούμενη, δεν είχαμε δράματα σε σχέση με τη συγκρότηση της Επιτροπής και την κάλυψη των υπολοίπων θέσεων. Όμως, αυτό δεν σημαίνει ότι θα υπάρξει όντως ένα νέο ευρωπαϊκό όραμα ικανό αν όχι να εμπνεύσει τους ευρωπαίους πολίτες, τουλάχιστον να τους πείσει ότι θα λύσει προβλήματα. Το σκληρό παζάρι γύρω από το Ταμείο Ανάκαμψης είναι άλλωστε πολύ πρόσφατο.
Και τα πράγματα δεν θα κάνει καλύτερα ότι ολοένα και περισσότερο η ευρωπαϊκή πολιτική των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων καθορίζεται με κριτήρια εσωτερικής πολιτικής. Δείτε για παράδειγμα πως η Γερμανία προσπαθεί ουσιαστικά να ανατρέψει τη μεταναστευτική πολιτική στην προσπάθεια της κυβέρνησής της να ανακόψει την επέλαση της Ακροδεξιάς.
Την ίδια ώρα η Ευρωπαϊκή Ένωση παραμένει πιο αμήχανη παρά ποτέ μπροστά στις διεθνείς εξελίξεις χωρίς να μπορεί να χαράξει μια διακριτή ευρωπαϊκή πολιτική. Για τον πόλεμο στην Ουκρανία απλώς συμπαρατάχθηκε, χωρίς να πάρει πρωτοβουλίες για την ειρήνη, ενώ σε σχέση με όσα συμβαίνουν στη Γάζα και τον Λίβανο έχει κρατήσει ρόλο θεατή, πάλι χωρίς καμία πρωτοβουλία πέραν γενικόλογων δηλώσεων.
Αλλά και σε σχέση με την παγκόσμια οικονομία ταλαντεύεται ως προς το να εμπλακεί σε έναν εμπορικό πόλεμο που θα μπορούσε στο τέλος του δρόμου να έχει πραγματικό κόστος και για την ίδια.
Προσθέστε σε όλα αυτά ότι όχι μόνο δεν έχει υπάρξει πραγματική αυτοκριτική για τις καταστροφικές πολιτικές που επέβαλε με τα Μνημόνια, αλλά η λογική της λιτότητας και των επιθετικών νεοφιλελεύθερων πολιτικών παραμένει κυρίαρχη, απειλώντας να πυροδοτήσει νέες δυναμικές οικονομικής κρίσης.
Σε όλα αυτά ρίχνει βαριά τη σκιά της και μια ιδεολογική κρίση καθώς αυτό που ορίζεται ως ιδεολογικός «μέσος όρος» των λεγόμενων «συστημικών» κομμάτων τις περισσότερες φορές είναι μια παραλλαγή του «Ακραίου Κέντρου», που αφήνει μεγάλα περιθώρια στην Ακροδεξιά να διεκδικεί αυξημένη επιρροή στα κοινωνικά στρώματα που δεν μπορούν να αναγνωρίσουν τον εαυτό τους στην κυρίαρχη πολιτική.
Σε αυτό το πλαίσιο μικρή σημασία έχει άλλη μια επίκληση των «ευρωπαϊκών αξιών», σαν και αυτές που κατά καιρούς κάνει ο Εμανουέλ Μακρόν, πολιτικός που συμπυκνώνει αυτή την κρίση της ευρωπαϊκής πολιτικής.
Εάν έχει νόημα κάτι, είναι ίσως να θυμηθούμε πώς φτιάχτηκε η «Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση».
Γιατί παρότι ξεκίνησε ως «κοινή αγορά» δεν είχε στο νου της πρώτα και κύρια τις αγορές.
Άλλες ήταν οι ανησυχίες: να ανοικοδομηθεί, να σταματήσει να αποτελεί το πεδίο από όπου ξεκινούν και κατά κύριο λόγο διεξάγονται οι παγκόσμιοι πόλεμοι, να υπάρξει πόλος συνεργασίας απέναντι στην τότε ψυχροπολεμική διαίρεση, να στηριχτεί το κοινωνικό συμβόλαιο σε κάθε χώρα με ένα ευρωπαϊκό κοινωνικό συμβόλαιο που θα κατοχύρωνε το κοινωνικό κράτος.
Είναι αλήθεια ότι στη διαδρομή οι αγορές πήραν το επάνω χέρι με αποκορύφωμα τη δημιουργία της Ευρωζώνης. Και χώρες όπως η δική μας πλήρωσαν ακριβό τίμημα. Όμως, το όραμα μιας Ευρώπης ενωμένης ποτέ δεν αφορούσε μόνο οικονομικούς δείκτες. Γι’ αυτό και θα άξιζε τον κόπο να ξαναπιάναμε το νήμα ξανά.
Διαφορετικά θα συνεχίσουμε να παρακολουθούμε τη διαρκή παρακμή ενός ευρωπαϊκού ονείρου που θα κινδυνεύει να εξελιχθεί σε εφιάλτη.