Κάποτε ο υποψήφιος πρόεδρος των ΗΠΑ Ρος Περό είχε υποστηρίξει ότι οι πρεσβείες είναι απλώς «απομεινάρι της εποχής των ιστιοφόρων». Δυστυχώς, οι πρόσφατες εξελίξεις σε Μέση Ανατολή και Λατινική Αμερική, ίσως να τον δικαιώνουν.

Υπενθυμίζεται ότι την 1η Απριλίου 2024, το προξενείο του Ιράν στη Δαμασκό βομβαρδίστηκε από το Ισραήλ, σκοτώνοντας αρκετούς υψηλόβαθμους διοικητές της Δύναμης Κουντς του Σώματος των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης του Ιράν.

Λίγες μέρες μετά, στις 5 Απριλίου, η αστυνομία του Ισημερινού εισέβαλε στην πρεσβεία του Μεξικού στο Κίτο για να συλλάβει έναν πρώην αντιπρόεδρο του Ισημερινού που ζητούσε πολιτικό άσυλο.

Ως γνωστόν, οι πρεσβείες θεωρούνται προέκταση του εδάφους των κρατών που εκπροσωπούν σε μια ξένη χώρα. Όπως δεν έχουν δικαίωμα οι Τούρκοι αν εισβάλουν στην ελληνική πρεσβεία στην Άγκυρα, άλλο τόσο απαγορεύεται στις ελληνικές αρχές να μπούνε στην τουρκική πρεσβεία στην Αθήνα.

Ωστόσο, οι ενέργειες του Ισημερινού και ειδικά του Ισραήλ που σκότωσε ανθρώπους, παραβιάζουν τόσο το διεθνές δίκαιο όσο και τη σύμβαση της Βιέννης, βάσει της οποίας οι διπλωματικές αποστολές απολαμβάνουν ασυλίας.

Σύμφωνα με τον πρώην πρέσβη της Χιλής σε Κίνα, Ινδία και Νότια Αφρική Χόρχε Χέιν τα δύο περιστατικά θα έπρεπε να προκαλούν μεγαλύτερη ανησυχία από όση φαίνεται να δείχνει η διεθνής κοινότητα.

Σιγή ιχθύος από τις δυτικές δημοκρατίες

Ο Χέιν δεν κρύβει την δυσφορία του που οι δυτικές χώρες δεν καταδίκασαν την πράξη. «Ήταν αξιοσημείωτο ότι οι τρεις φιλελεύθερες δημοκρατίες στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ -ΗΠΑ, Ην. Βασίλειο και Γαλλία- αρνήθηκαν όλες να καταδικάσουν το χτύπημα στην πρεσβεία του Ιράν».

Για το Ισραήλ η κατοικία του Ιρανού πρεσβευτή δεν ήταν στην πραγματικότητα ένας διπλωματικός χώρος αλλά «ένα στρατιωτικό κτίριο… μεταμφιεσμένο σε πολιτικό κτίριο». Ως εκ τούτου, για το Ισραήλ ήταν ένας απολύτως νόμιμος στόχος.

Αλλά με αυτή τη λογική, σχεδόν όλες οι πρεσβείες θα θεωρούνταν εντός παιχνιδιού, επισημαίνει ο Χέιν.

Ο Ανώτατος Ηγέτης του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ κοιτάζει τα φέρετρα των μελών του Σώματος των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης που σκοτώθηκαν στην ισραηλινή αεροπορική επιδρομή στο συγκρότημα της ιρανικής πρεσβείας στη συριακή πρωτεύουσα Δαμασκό (REUTERS).

«Σχεδόν εξ ορισμού, η συντριπτική πλειονότητα των πρεσβειών -ιδιαίτερα των μεγαλύτερων χωρών- είναι γεμάτη με σημαντικό αριθμό στρατιωτικού και προσωπικού πληροφοριών. Το να ισχυριζόμαστε ότι για αυτόν τον λόγο οι πρεσβείες θα πρέπει να χάσουν τη διπλωματική τους ασυλία και να γίνουν νόμιμοι στόχοι ένοπλων επιθέσεων θα κατέρρεε ολόκληρο το οικοδόμημα της Σύμβασης της Βιέννης».

Σημειώνεται ότι οι διπλωματικές σχέσεις διέπονται από το Διπλωματικό Δίκαιο όπως αυτό συνομολογήθηκε με τη Σύμβαση της Βιέννης (1961) που τέθηκε σε ισχύ το 1964.

Εισβολή αστυνομίας σε πρεσβεία

Στην περίπτωση του Ισημερινού, πέτρα του σκανδάλου ήταν ο πρώην αντιπρόεδρος του Ισημερινού Χόρχε Γκλας, που φυλακίστηκε για τέσσερα χρόνια μετά από καταδίκη του 2017 για κατηγορίες διαφθοράς.

Αντιμέτωπος στη συνέχεια ο Γκλας με νέες κατηγορίες έκανε αίτηση για άσυλο στην μεξικανική πρεσβεία την οποία αποδέχτηκε το Μεξικό.

Ο Ισημερινός δικαιολόγησε την πράξη του να εισβάλει η αστυνομία του στη πρεσβεία επικαλούμενος τη Σύμβαση του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών για το Δικαίωμα στο Άσυλο του 1954, σύμφωνα με την οποία δεν μπορεί να δοθεί πολιτικό άσυλο σε καταδικασμένους εγκληματίες εκτός εάν οι κατηγορίες πίσω από μια τέτοια καταδίκη είναι πολιτικής φύσης.

Ωστόσο, η Σύμβαση αυτή δεν υπερτερεί της Σύμβασης της Βιέννης στην οποία το άρθρο 21 ορίζει ξεκάθαρα ότι οι διπλωματικές αποστολές απολαμβάνουν πλήρους ασυλίας και ετεροδικίας, πράγμα που σημαίνει ότι η οικοδέσποινα χώρα δεν έχει το δικαίωμα να εισέλθει σε μια πρεσβεία χωρίς την άδεια του αρχηγού της αποστολής.

Στιγμιότυπο από κάμερα ασφαλείας που δείχνει δυνάμεις ασφαλείας του Ισημερινού να εισβάλουν στη μεξικανική πρεσβεία στον Ισημερινό στις 5 Απριλίου 2024, (REUTERS).

«Η διπλωματική ασυλία και η εξωεδαφικότητα των ξένων αποστολών είναι θεμελιώδεις αρχές της Σύμβασης της Βιέννης. Το πολιτικό άσυλο είναι ένα ξεχωριστό θέμα που πρέπει να αντιμετωπιστεί από μόνο του» επισημαίνει ο πρώην διπλωμάτης.

«Ως εκ τούτου, εάν η κυβέρνηση του Ισημερινού θεωρούσε ότι ο Glas δεν πληροί τις προϋποθέσεις για πολιτικό άσυλο, θα μπορούσε να είχε προσπαθήσει να εμποδίσει νομικά την κίνηση ή να αρνηθεί την ασφαλή διέλευση του αιτούντος άσυλο για να βγει από την πρεσβεία και να φύγει από τη χώρα. Το Μεξικό θα είχε ισχυρούς λόγους να αντιμετωπίσει τέτοια μέτρα, ωστόσο, καθώς σύμφωνα με τη Σύμβαση για το Δικαίωμα στο Άσυλο του 1954, εναπόκειται στο κράτος που χορηγεί άσυλο να αποφασίσει εάν η υπόθεση έχει πολιτικά κίνητρα».

Οι Ισραηλινοί τα κάνουν όλο και χειρότερα

Για τον Χιλιανό διπλωμάτη η αποστολή αστυνομικών δυνάμεων σε πρεσβεία αντιπροσωπεύει σκόπιμη παραβίαση των διπλωματικών κανόνων.

Ακόμα και στην πιο σκοτεινή σελίδα της Λατινικής Αμερικής, με λίγες εξαιρέσεις, παρά τις αναρίθμητες δικτατορίες του 1960 και του 1970 δεν επετράπη σε αστυνομίες να εισβάλουν σε κτίρια πρεσβειών για να συλλάβει αιτούντες άσυλο.

«Η υπονόμευση της Σύμβασης της Βιέννης με τον τρόπο που ο Ισημερινός κινδυνεύει να δημιουργήσει ένα προηγούμενο που άλλες κυβερνήσεις ενδέχεται να μπουν στον πειρασμό να ακολουθήσουν» τονίζει ο Χέιν.

Η αποδυνάμωση των διπλωματικών δομών που υποστηρίζουν το άσυλο θα καταστήσει πιο δύσκολο τον χειρισμό των δημοκρατικών καταρρεύσεων. Κινδυνεύει επίσης να επιδεινώσει τις περιφερειακές συγκρούσεις, λεέι ο διπλωμάτης.

Πράγματι, το δε Μεξικό διέκοψε τις σχέσεις του με τον Ισημερινό λόγω της επιδρομής, ενώ  αποτέλεσμα της επιδρομής στην πρεσβεία. Το δε Ιράν δια του υποστράτηγου Γιαχί Ραχίμ Σαφάβι δήλωσε πλέον ότι «η αντιμετώπιση του βάναυσου καθεστώτος του Ισραήλ είναι νόμιμο και θεμιτό δικαίωμα» και  πλέον «καμία από τις πρεσβείες του σιωνιστικού καθεστώτος δεν είναι πλέον ασφαλής».

Ενώ στο παρελθόν οι παραβιάσεις της πρεσβειών όπως το όταν η δικτατορία της Γουατεμάλας επιτέθηκε στην ισπανική πρεσβεία στην πόλη της Γουατεμάλας το 1980, καταδικάζονταν ευρέως, ως προϊόν αυταρχικών καθεστώτων που δεν σέβονται καθόλου τις διεθνείς συμβάσεις, σήμερα συμβαίνει κάτι ανησυχητικό.

«Η σχετικά χαλαρή διεθνής στάση απέναντι στις παραβιάσεις των πρεσβειών από το Ισραήλ και τον Ισημερινό αντανακλά, πιστεύω, την αδυναμία κατανόησης της σημασίας της διάβρωσης της διπλωματικής ασυλίας και κανόνων».

Καθώς οι παγκόσμιες προκλήσεις αυξάνονται, οι πρεσβείες και οι εκπρόσωποί τους γίνονται πιο σημαντικοί, όχι λιγότερο.

«Εάν το βασικό στοιχείο από τα δύο τελευταία περιστατικά της πρεσβείας είναι ότι η προστασία των διπλωματικών χώρων μπορεί να είναι δευτερεύουσα σε σχέση με ό,τι είναι πολιτικά σκόπιμο κάθε μέρα, τότε θα είναι πολύ επιζήμιο για τη διαχείριση των διεθνών σχέσεων» λέει ο Χέιν προειδοποιώντας πως έτσι «Η διπλωματία θα γίνει πολύ πιο δύσκολη» και «αυτό είναι το τελευταίο πράγμα που χρειάζεται κάθε χώρα».