Φρικιαστικές εικόνες με βιασμούς, ξυλοδαρμούς και αυτοκτονίες περιγράφουν μετανάστες και πρόσφυγες, που πέφτουν θύματα των κυκλωμάτων διακίνησης στην Λιβύη με την ελπίδα να φτάσουν στις ευρωπαϊκές ακτές.
Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, υπολογίζεται ότι περίπου 700.000 μετανάστες από 42 κράτη βρίσκονται στο έδαφος της Λιβύης. Τον περασμένο Μάρτιο το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ έδωσε στη δημοσιότητα μία έκθεση-κόλαφο για τα κυκλώματα των διακινητών. Ανέφερε ότι υπάρχουν αποδείξεις πως στην Λιβύη διαπράττονται εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας.
Η ομάδα του ΟΗΕ που ερεύνησε για τρία χρόνια την υπόθεση και εντόπισε αρκετές περιπτώσεις μεταναστών που κρατήθηκαν, δολοφονήθηκαν, βασανίστηκαν, βιάστηκαν ή υποχρεώθηκαν να εργάζονται ως σκλάβοι.
Οι ερευνητές του ΟΗΕ κατέγραψαν περιπτώσεις γυναικών και ανδρών που βιάστηκαν υπό την απειλή όπλου από φύλακες τόσο των κρατικών αρχών όσων και των κυκλωμάτων. Μάλιστα η έκθεση τα «βάζει» με την ΕΕ για την βοήθεια που προσφέρει στο λιμενικό της Λιβύης το οποίο θεωρεί υπεύθυνο για εγκλήματα σε βάρος μεταναστών. Επίσης κάλεσε τις Βρυξέλλες να αναθεωρήσουν την πολιτική που ακολουθούν στην Λιβύη.
Ο εκπρόσωπος της Κομισιόν, Πίτερ Στάνο είχε απαντήσει τότε ότι η ΕΕ δεν χρηματοδοτεί το λιμενικό της Λιβύης ή οποιονδήποτε άλλο θεσμό στην χώρα και η ευρωπαϊκή βοήθεια έχει στόχο να βελτιώσει την αποδοτικότητα του έργου τους.
Πώς δρουν τα κυκλώματα
Στις συνεντεύξεις που έδωσαν στον ΟΗΕ περισσότεροι από 100 μετανάστες περιγράφουν έναν σχεδόν όμοιο κύκλο βίας. Αρχικά οι μετανάστες φτάνουν στην χώρα με την βοήθεια διακινητών. Μόλις περάσουν τα σύνορα οι διακινητές τους αιχμαλωτίζουν και τους αφαιρούν τα ταξιδιωτικά έγραφα τους.
Η έκθεση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ του 2022 για τα κυκλώματα διακίνησης στην χώρα σημειώνει ότι η υπόσχεση που δίνεται στους μετανάστες είναι ότι θα φτάσουν στην Τρίπολη. Ωστόσο συνήθως τους εγκαταλείπουν σε νότιες πόλεις ή την έρημο.
Από εκεί ξεκινάει μία «οδύσσεια» κατά την οποία οι μετανάστες μεταφέρονται από κέντρο κράτησης σε κέντρο κράτησης που είτε είναι παράνομο είτε ανήκει στις κρατικές αρχές.
Εκβιασμοί να πληρώσουν λύτρα
Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι πολλοί μετανάστες εκβιάζονται να πληρώσουν λύτρα για να απελευθερωθούν είτε εξαναγκάζονται στην πορνεία. Η έκθεση του ΟΗΕ υπογραμμίζει ότι τα εγκλήματα σε βάρος των μεταναστών γίνονται τόσο στα κρατικά κέντρα κράτησης όσο και σε παράνομα κέντρα.
Σε αρκετές περιπτώσεις ο ΟΗΕ εντόπισε στοιχεία που δείχνουν ότι το λιμενικό, το υπουργείο Μετανάστευσης και άλλοι αξιωματούχοι συνεργάζονται με τα δίκτυα των διακινητών, τα οποία συνδέονται με τις ομάδες ανταρτών της Λιβύης.
Ένας από τους μετανάστες που κρατήθηκε στην Λιβύη και προσπαθούσε να φτάσει στην Ευρώπη είπε: «Η ανησυχία μας δεν είναι να πεθάνουμε στο νερό. Αλλά η ανησυχία μας είναι να επιστρέψουμε πίσω στην φυλακή όπου θα καταπιεστούμε και θα βασανιστούμε από τους φύλακες».
Συστηματικά βασανιστήρια και αυτοκτονίες
Ο ΟΗΕ καταγράφει συστηματικά βασανιστήρια στα κέντρα κράτησης και push back από το λιμενικό. Μάλιστα υπήρξαν αναφορές για αυτοκτονίες μεταξύ των μεταναστών.
Ένα αγόρι το οποίο φέρεται να βασανίστηκε και υπέφερε από σοβαρούς πονοκεφάλους απαγχονίστηκε στο κέντρο κράτησης της Αϊν Ζαρά. Το πτώμα του έμεινε κρεμασμένο μπροστά στους μετανάστες για 1,5 ημέρα και οι φρουροί διέταξαν τους μετανάστες να μην φωτογραφίζουν την σορό.
Βιασμοί και γεννήσεις μέσα στα κέντρα κράτησης
Αρκετά είναι και τα περιστατικά με φρουρούς οι οποίοι είτε εκβιάζουν για να πληρωθούν προκειμένου να αφήσουν ελεύθερους τους μετανάστες είτε διαπράττουν βιασμούς. Άνδρας μετανάστης είπε στον ΟΗΕ ότι «στη διάρκεια της νύχτας, οι φύλακες (σ.σ. του κέντρου κράτησης Μπάνι Γουάλιντ) έρχονται στο σκοτάδι με πυρσό και προσεγγίζουν τις κυρίες. Επιλέγουν οποιαδήποτε και την βιάζουν». Αρκετές από αυτές τις γυναίκες μένουν έγκυες και υπάρχουν αναφορές ότι γεννούν τα παιδιά τους μέσα στα κέντρα κράτησης χωρίς ιατρική βοήθεια.
Χωρίς φαγητό και νερό
Οι μετανάστες κρατούνται σε απάνθρωπες συνθήκες για μήνες. Οι περισσότεροι αναφέρουν ότι κοιμούνται στο πάτωμα και δεν τους δίνεται φαγητό, νερό ή φάρμακα. Αρκετοί έχουν δαγκώματα από ψείρες και άλλα έντομα.
Παιδιά στρατιώτες
Η έκθεση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ επικαλείται «αξιόπιστες αναφορές» από το 2013 που σημειώνουν ότι αρκετές ένοπλες ομάδες στρατολογούν και χρησιμοποιούν παιδιά στις μάχες.
Για το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών υπάρχει μεγάλο οικονομικό κίνητρο για όσους εμπλέκονται στην αλυσίδα του εμπορίου ανθρώπων. Επιπλέον σημειώνει ότι οι διακινητές είναι υπέρ των push back του λιμενικού της Λιβύης καθώς θέλουν να συνεχίσουν να εκμεταλλεύονται τους μετανάστες.