Ο Γιαβούζ Μπαϊντάρ περιγράφει την κατάσταση που επικρατεί στην Τουρκία με έναν απολύτως εύστοχο και ενδιαφέροντα τρόπο. Μας περιγράφει την Τουρκία, που ετοιμάζεται να γιορτάσει τα 100 χρόνια ζωής της.
- Του Σάββα Καλεντερίδη
Ας τον διαβάσουμε:
Δεν γνωρίζουμε (ακόμα) την ημερομηνία των εκλογών, το μόνο εργαλείο που έχει απομείνει για να επηρεάσει τη μοίρα της Τουρκίας ύστερα από μια άνευ προηγουμένου θεσμική καταστροφή, όμως ξέρουμε μια άλλη ημερομηνία, την 29η Οκτωβρίου 2023, που σηματοδοτεί την εκατονταετηρίδα της δημοκρατίας.
Το ερώτημα στο μυαλό όλων είναι επίσης ξεκάθαρο: Τι είδους Τουρκία θα γιορτάζεται εκείνη την ημέρα;
Είναι μια ολοκληρωτική δημοκρατία σαν αυτές της κεντρικής Ασίας, που είναι καταπιεστική σε όλες της τις διαστάσεις, έχει εδραιώσει έναν απόλυτο αυταρχισμό και έχει μετατρέψει την αντιπολίτευση (στην καλύτερη περίπτωση) σε κόμματα-τεμπέλες ή είναι μια «σοβαρά τραυματισμένη δημοκρατία» που κατάφερε να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο μετατροπής της σε δικτατορία έστω προσωρινά, με σπασμένο χέρι και φτερό, αλλά το φως στην άκρη του τούνελ δεν έχει σβήσει;
Μπήκαμε στην εκατονταετηρίδα. Και το πέπλο ντυμένο πάνω από τα γιγάντια προβλήματα είναι καθαρό, το εσωτερικό είναι ορατό. Αυτό που ήταν εντυπωσιακό και κοινό στους εορτασμούς στα μέτωπα της κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης στις 29 Οκτωβρίου 2022 ήταν ένας φορμαλισμός χωρίς βάθος και ένας φετιχισμός συμβόλων που το νόημα τους διαβρώθηκε, καθώς είχε μετατραπεί σε ρουτίνα.
Τις εικόνες που φαίνονταν ως ενθουσιασμός σε κάθε στρατόπεδο, όταν τις κοιτάξουμε στο βάθος, ανακλούν μια εσωτερική αναταραχή που δεν επέτρεψε να αποκτήσει η Τουρκία του περασμένου αιώνα μια ελάχιστη σταθερότητα, αντανακλούν τους καθημερινά αυξανόμενους πόνους, τις αθεράπευτες πληγές, τα επιχειρήματα μίσους ακόμη και για τα πιο βασικά ζητήματα, τον «ατελείωτο καβγά» όχι για τη «δημοκρατία», αλλά για την «εξουσία», που θα συνεχίσει να φθείρει βάναυσα τη χώρα.
Η ιστορία ενός αιώνα της χώρας μας, στην πραγματικότητα, είναι μια περίοδος κατά την οποία οι ευκαιρίες χάθηκαν, δεν μπόρεσαν να επιτευχθούν οι απαραίτητοι συμβιβασμοί για να μπει η δημοκρατία στον σωστό δρόμο, ένας αιώνας που η εξουσία τον καταχράστηκε βάναυσα.
Τέλος, η διαδικασία ένταξης στην Ε.Ε. είναι ένα παράδειγμα για το πώς μια τέτοια δοκιμασία θυσιάστηκε σε έναν τυφλό αγώνα και για το πώς ο δρόμος προς τη δημοκρατία έκλεισε από εμάς λόγω συγκρούσεων που έγιναν για την εξουσία και την εθνική ταυτότητα (στμ: των Κούρδων).
Αυτή η ευκαιρία -και με την ανευθυνότητα ορισμένων ηγετών της Ε.Ε.- χάθηκε, για να μην επιστρέψει ποτέ και, αντί να προχωρήσει μπροστά, σε έναν κόσμο του οποίου η ισορροπία δυνάμεων έχει καταρρεύσει, η Τουρκία θα γιορτάσει τώρα την εκατονταετηρίδα της μέσω προσπαθειών να αποκρούσει έναν εμπεδωμένο πλέον δεσποτισμό.
Τα βασικά δεδομένα που δεν θέλουν να δουν όσοι γιορτάζουν την 29η Οκτωβρίου με σύμβολα και στερεότυπα είναι προφανή. Σε όποιον δείκτη και να κοιτάξετε από τους παρακάτω τομείς -οικονομία, Δίκαιο, οργανωμένο έγκλημα, διακυβέρνηση, κατάσταση των μειονοτήτων, ανθρώπινα δικαιώματα, μέσα ενημέρωσης- η Τουρκία βρίσκεται στον πάτο.
Μιλάμε για μια χώρα που δεν είναι ελεύθερη, που μετατράπηκε σε κόλαση εγκλήματος, απέκτησε την ιδιότητα του «αστυνομικού κράτους», έχασε την αξιοπιστία της στη διεθνή κοινότητα, έχασε το καταρτισμένο ανθρώπινο δυναμικό της και η διάκριση των εξουσιών εξαφανίστηκε, αφού όλες οι εξουσίες συγκεντρώθηκαν σε ένα πρόσωπο, μετατρέποντας την Τουρκία σε μια εξαιρετικά συγκεντρωτική χώρα από όλες τις απόψεις.
Τα οικονομικά, νομικά και πολιτικά κέρδη μεταξύ 2002 και 2007 σπαταλήθηκαν από αυτούς τους ίδιους που τα πέτυχαν. Η σημερινή δομική ρωγμή τροφοδοτεί το κύμα θυμού και αγανάκτησης.
Η εμπιστοσύνη έχει καταρρεύσει, αλλά οι μάζες, παραδοσιακά πιστές στο κράτος, που την ίδια στιγμή το φοβούνται και δεν βλέπουν άλλη επιλογή πέρα από το ψηφοδέλτιο, βρίσκονται πιο βαθιά παγιδευμένες μεταξύ των πολιτικών κομμάτων τα οποία, για να είμαστε ειλικρινείς, αντιπροσωπεύουν κάτι μεταξύ θανάτου και ελονοσίας.
Οι μάζες που αντιτίθενται στην τρέχουσα κατάσταση αλλά και οι ελίτ, που είναι οι πρωτοπόροι των μαζών, αρκούνται στο να εξετάζουν τα τελευταία 20 χρόνια τη σχέση αιτίου – αποτελέσματος παρά όλη αυτή τη μαύρη εικόνα. Η νωθρότητα της δημιουργίας ενός περιορισμένου οράματος για το μέλλον, που δημιουργείται με βάση τις φιλοδοξίες και τα κριτήρια του παρελθόντος, αντί να παράγει σκέψεις για το πώς θα χτιστεί το μέλλον έχει διαποτίσει τους πάντες. Μια άλλη σοβαρή πτυχή της κατάστασης είναι ότι η νεολαία και οι γυναίκες, που αποτελούν το 1/3 του εκλογικού σώματος, αγνοούνται σε αυτές τις συζητήσεις.
Ίσως αυτό είναι φυσικό: Τα τελευταία 10 χρόνια κατέστρεψαν όλα τα βήματα που έγιναν στο όνομα της κοινωνίας των πολιτών στη χώρα. Οπως είπα, μια ολοκληρωτική ιεραρχία έχει αναπαραχθεί όλα αυτά τα χρόνια, και τα μέλη της είναι οι στρατιώτες που είναι αποφασισμένοι να ιδρύσουν την πραγματική παλιά Τουρκία. Το 1/5 των 100 χρόνων έχει περάσει, χωρίς υπερβολή, κάτω από την εξουσία ενός κόμματος. Τη στιγμή που αυτό αποδυναμώθηκε, η «εξουσία» μεταφέρθηκε σε ένα μόνο άτομο με την υποστήριξη των οπαδών του.
Το όριο του 10% για να εισέλθει ένα κόμμα στη Βουλή, ρύθμιση της χούντας του Εβρέν, έφερε το κόμμα στην εξουσία με 34%. Η μετάβαση στην προεδρική δημοκρατία έγινε επίσης με αφορμή ένα ακόμη πραξικόπημα (απόπειρα).
Και, ακόμη και σήμερα, οι μάζες και οι ηγέτες της κοινής γνώμης δεν φαίνεται να αντιλαμβάνονται τη φύση της σχέσης αιτίου – αποτελέσματος που πηγαίνει βαθιά στο παρελθόν.
Όλα αυτά τα χρόνια θα μπορούσαν να ήταν αρκετά για να σχηματιστεί ένα αντιπολιτευτικό κίνημα στη χώρα, που θα ήταν αφιερωμένο σε ένα ελκυστικό και κοινό όραμα για το μέλλον, το οποίο θα υιοθετούσε ο λαός. Αντίθετα, καθώς η δεσποτική δομή ενισχύθηκε στο κράτος και η δικαστική εξουσία – Κοινοβούλιο – ΜΜΕ προσδέθηκαν στην εξουσία του Ερντογάν, η αντιπολίτευση κατακερματίστηκε ακόμη περισσότερο και αποδυναμώθηκε.
Και, το χειρότερο, η απουσία ενός ηγέτη που θα συγκεντρώσει τις μάζες γύρω του αμφισβητώντας τον Ερντογάν, ενός ηγέτη με όραμα, θάρρος και ευγλωττία, είναι εμφανής. Την εκατονταετηρίδα της χώρας την επισκίασε το σκοτάδι του ολοκληρωτισμού.
Πηγή: ahval