Μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, στον Ελληνισμό κυριαρχεί ένα ερώτημα: Γιατί η Δύση – ΗΠΑ, ΕΕ, ΝΑΤΟ – ανέχονται και συγχαίρουν την Τουρκία ως μεσολαβητή, αφού: Τροφοδοτεί με τουρκικά drones τους Ουκρανούς για να σκοτώνουν Ρώσους και ταυτόχρονα διατηρεί άριστες σχέσεις με τον εισβολέα Πούτιν;
Όσοι μελετούν την τουρκική διπλωματία και πολιτική, δεν έχουν απορίες επειδή γνωρίζουν ότι αυτή είναι κληρονόμος των πανούργων παραδόσεων της Υψηλής Πύλης και των πονηρών Οθωμανών Βεζύρηδων.
Το 1983 κυκλοφόρησε (από τις εκδόσεις Θετίλη, Αθήνα) ένα σημαντικό βιβλίο με τίτλο: «Ο επιτήδειος ουδέτερος». Συγγραφέας, ο Frank G. Weber, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Τεμπλ των Ην. Πολιτειών. Το βιβλίο εστιάζεται στην τουρκική εξωτερική πολιτική κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο 1939-1945.
Και τότε και σήμερα, οι Τούρκοι, πρώτον, επιβεβαιώνουν ότι «δεν είναι δεδομένοι». Δεύτερον, εκμεταλλεύονται αποτελεσματικά τη στρατηγική θέση τους και αξιοποιούν ευκαιρίες που παρουσιάζονται. Τρίτον, υπηρετούν ανάλογα και τις δύο πλευρές, ώστε μετά τον πόλεμο να απαιτήσουν ικανοποίηση της υπηρεσίας τους.
Τον Οκτώβριο του 1939, η Τουρκία υπέγραψε με την Αγγλία και τη Γαλλία «Συνθήκη φιλίας και αμοιβαίας βοήθειας». Οι Τούρκοι, όχι μόνο δεν σεβάστηκαν τη Συνθήκη, αλλά απαίτησαν όπως και η Μόσχα συνδεθεί. Παράλληλα αξίωσαν μεγάλες ποσότητες όπλων και πυρομαχικών.
Οι Αγγλογάλλοι γρήγορα αντιλήφθηκαν ότι οι τουρκικές προθέσεις δεν ξεκινούσαν από πίστη στις δημοκρατικές αρχές και σε ειλικρινή συμμαχία με την Αγγλία και την Γαλλία ή ακόμα από ενδιαφέρον για τα θύματα της ναζιστικής-φασιστικής θηριωδίας.
Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Σαράτσογλου, είχε δηλώσει ωμά ότι η Τουρκία δεν επρόκειτο να πολεμήσει «για τα γαλάζια μάτια της Πολωνίας» (έγγραφο Foreign Office, 26/4/1939).
Οι Τούρκοι προέβαλαν απαιτήσεις για τη συριακή Αλεξανδρέττα, το Χαλέπι, την ιρακινή Μοσούλη, την Αίγυπτο, τα Δωδεκάνησα, την Κύπρο, εντολή στην Αλβανία, εδαφικές ρυθμίσεις σε βάρος της Βουλγαρίας, έλεγχο του λιμανιού της Θεσσαλονίκης, εδάφη στο Ιράκ και στη Σοβ. Ένωση. Και με τη Συνθήκη του Μοντρέ (1936) απέκτησαν τον πλήρη έλεγχο των Στενών. Ο Weber καταλήγει ως εξής στο βιβλίο του:
«Καθ’ όλην τη διάρκεια του πολέμου, η τουρκική διπλωματία υπήρξε ένα λαμπρό επίτευγμα, με όλα τα μέτρα εκτός εκείνων της εντιμότητας και της ηθικής ακεραιότητας. Μόνο τριάντα χρόνια αργότερα (1974), όταν εισέβαλαν στην Κύπρο, οι Τούρκοι αποκάλυψαν ότι δεν έμειναν ικανοποιημένοι από τα κέρδη που τους είχε αποφέρει η διπλωματία τους».
Ας κάνουμε ένα ιστορικό άλμα στο σήμερα. Μετά την άνοδο του Ερντογάν στην εξουσία, η τουρκική εξωτερική πολιτική αποκτά «στρατηγική αυτονομία» έναντι της Δύσης, με ξεκάθαρο προσανατολισμό προς την Ευρασία, την Αφρική και την Άπω Ανατολή.
Τον Οκτώβριο του 2012, ο ισλαμιστής ακαδημαϊκός, Ιμπραχήμ Καλίν, εκ των στενών συνεργατών και εκφραστών της πολιτικής Ερντογάν, σε διάλεξή του στο Φόρουμ της Κωνσταντινούπολης, απέρριψε το ευρωπαϊκό μοντέλο κοσμικής, πλουραλιστικής δημοκρατίας, η οποία, είπε, έχει ελάχιστη απήχηση στον αραβικό και μουσουλμανικό κόσμο. Η εξωτερική πολιτική αρχών της Τουρκίας, πρόσθεσε, στηρίζεται στην υπεράσπιση και διεκδίκηση των εθνικών συμφερόντων.
Εξάλλου, η Ayse Sözen Usluer, επικεφαλής των διεθνών σχέσεων του Ερντογάν, το 2018 είπε:
«Για τα τελευταία 10-15 χρόνια, η Τουρκία δεν ένιωσε την ανάγκη να επιλέξει μεταξύ της Δύσης και της Ανατολής ή μεταξύ των ΗΠΑ και της Ρωσίας. Η Τουρκία δεν ασκεί πλέον την εξωτερική πολιτική της στο πλαίσιο του Ψυχρού Πολέμου ή Ανατολή εναντίον δυτικών συμμαχιών» (Robert Ellis: Has Turkey Chosen a Side in the Russia-Ukraine Conflict? – 20/3/2022 – RIEAS).
Μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, οι ΗΠΑ και η Ευρωπαϊκή Ένωση όπως και πολλά άλλα κράτη επέβαλαν κυρώσεις στη Ρωσία. Η Τουρκία είναι μέλος του ΝΑΤΟ και διεκδικεί ένταξη στην ΕΕ. Αρνείται να συμμορφωθεί!
Ο εισβολέας και κατακτητής της Κύπρου εξήγγειλε διαμεσολάβηση μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας, με τις οποίες διατηρεί στενές οικονομικές, διπλωματικές και πολιτικές σχέσεις. Δυτικοί ηγέτες, μεταξύ αυτών και ο Πρωθυπουργός της Ελλάδος, μετέβησαν στην αυλή του σουλτάνου ή επικοινώνησαν τηλεφωνικά για να εξάρουν τη συμβολή του για ειρήνευση.
Ο Ερντογάν, με θράσος αβυθομέτρητο, απόρησε (11/3/2022): «Αυτοί που σιώπησαν στην (ρωσική) εισβολή στην Κριμαία, τώρα μιλάνε. Η διεθνής κοινότητα δεν έδειξε την απαραίτητη ευαισθησία. Η Ουκρανία έμεινε μόνη στον δίκαιο αγώνα της».
Η αποθέωση, όμως, της τουρκικής επιτηδειότητας εκδηλώθηκε με δηλώσεις του Τούρκου ΥπΕξ, Τσαβούσογλου (10/3/2022), ο οποίος είπε πως η Ουκρανία θέλει την Τουρκία ως μία των εγγυητριών δυνάμεων της ασφάλειάς της.
Ο Alan Makovsky, Αμερικανός πρώην διπλωμάτης, είπε πως η προβολή ισχύος «αποβλέπει στην αποκόμιση από την Τουρκία οικονομικών, διπλωματικών και εδαφικών κερδών. Τα περισσότερα από τα γειτονικά και δυτικά κράτη είναι δυστυχή με την Τουρκία, αλλά η πολιτική της μέχρι σήμερα αποδίδει».
Παραφράζοντας τη δήλωση Σαράτσογλου, ο Ερντογάν διαμηνύει ξεκάθαρα προς τους Δυτικούς και τους Ρώσους ότι η Τουρκία δεν πρόκειται να πολεμήσει «για τα γαλάζια μάτια της Ουκρανίας». Ως θρασύς και πανούργος επιτήδειος ουδέτερος γκρίζος λύκος, αναμένει να ενθυλακώσει κέρδη επί των αιμάτων και των ερειπίων της Ουκρανίας.
Η σύγκριση της ευέλικτης, επιτήδειας και αδίστακτης τουρκικής εξωτερικής πολιτικής με εκείνην του Ελληνισμού, μόνον άφατη θλίψη, αιτιολογημένη οργή και απέραντη μελαγχολία προκαλεί…
*Ο Σάββας Ιακωβίδης είναι πρώην Αρχισυντάκτης-Διευθυντής, Αρθρογράφος-αναλυτής στην κυπριακή εφημερίδα “Η Σημερινή”. ΜΑ στις Διεθνείς Σχέσεις και Ευρωπαϊκές Σπουδές του Πανεπιστημίου Λευκωσίας- Πτυχιούχος της Ανωτάτης Σχολής Δημοσιογραφίας της Lille – Universite Catholique de Lille – France