Τα έγγραφα που διέρρευσαν υποδηλώνουν ότι ο νυν Πρόεδρος της Ουκρανίας είχε -ή έχει- κρυμμένο πλούτο που δεν είχε αποκαλυφθεί προηγουμένως σε μια υπεράκτια εταιρεία, την οποία φαίνεται να είχε μεταβιβάσει κρυφά σε έναν φίλο του μερικές εβδομάδες πριν κερδίσει τις προεδρικές εκλογές.
Ο Ζελένσκι αρνήθηκε να σχολιάσει τις συγκεκριμένες αποκαλύψεις, παρά τις εκτεταμένες προσπάθειες της Guardian και των συνεργατών της στα μέσα ενημέρωσης να τον προσεγγίσουν. Ο εκπρόσωπός του, Σεργκέι Νικιφόροφ έστειλε μήνυμα: «Δεν θα υπάρξει απάντηση».
Τα αρχεία αποκαλύπτουν ότι ο Zelenskiy συμμετείχε σε ένα εκτεταμένο δίκτυο υπεράκτιων εταιρειών, συνιδιοκτητών με τους μακροχρόνιους φίλους του και τηλεοπτικούς συνεργάτες του. Περιλαμβάνουν τον Serhiy Shefir, ο οποίος παρήγαγε τις επιτυχίες του Zelensky, και τον μεγαλύτερο αδερφό του Shefir, Borys, ο οποίος έγραψε τα σενάρια. Ένα άλλο μέλος της κοινοπραξίας είναι ο Ιβάν Μπακάνοφ, ένας παιδικός του φίλος. Ο Μπακάνοφ ήταν γενικός διευθυντής του στούντιο παραγωγής του Zelenskiy, Kvartal 95.
Όλοι συνδέονται με την ιδιαίτερη πατρίδα του Zelenskiy στη νότια Ουκρανία, το Kryvyi Rih. Αφού κέρδισε την εξουσία, ο Ζελένσκι διόρισε αυτούς τους στενούς προσωπικούς του φίλους στην κυβέρνηση. Ο Μπακάνοφ έγινε επικεφαλής της υπηρεσίας ασφαλείας SBU της Ουκρανίας. Ο Zelenskiy έκανε τον Serhiy Shefir πρώτο βοηθό του, μία άμισθη θέση που περιλαμβάνει τη διαχείριση του καθημερινού προγράμματος του προέδρου. Ένα τέταρτο μέλος αυτής της «δεμένης» ομάδας, ο Andriy Yakovlev, είναι σκηνοθέτης και παραγωγός του Kvartal 95.
Ο Ζελένσκι είπε ότι αυτοί οι διορισμοί αφορούσαν την προσωπική εμπιστοσύνη που έτρεφε για τα συγκεκριμένα προσωπα και όχι τον οικονομικό πλουτισμό. «Έχω μερικούς ανθρώπους που εργάζονται μαζί μου και είναι φίλοι μου για μεγάλο χρονικό διάστημα… Δεν έχουν καμία σχέση με τις επιχειρήσεις ή τον προϋπολογισμό», είχε δηλώσει στον Guardian το 2020.
Μια μυστική μεταφορά
Πριν γίνει πρόεδρος, ο Ζελένσκι δήλωσε όπως ήταν υποχρεωμένος, ορισμένα από τα ιδιωτικά του περιουσιακά στοιχεία. Η περιουσιακές του δηλώσεις περιλάμβαναν αυτοκίνητα, ακίνητα και τρεις από τις offshore εταιρείες. Η μία, η Film Heritage, που κατείχε από κοινού με τη σύζυγό του, Olena, πρώην συγγραφέα του Kvartal 95, είναι εγγεγραμμένη στο Μπελίζ.
Αλλά τα έγγραφα των Pandora Papers δείχνουν περαιτέρω υπεράκτια περιουσιακά στοιχεία που ο Zelenskiy φαίνεται να μην έχει αποκαλύψει. Η Film Heritage είχε μερίδιο 25% στην Davegra, μια κυπριακή εταιρεία συμμετοχών. Η Davegra με τη σειρά της κατέχει τη Maltex Multicapital Corp, μια άγνωστη στο παρελθόν οντότητα εγγεγραμμένη στον φορολογικό παράδεισο των Βρετανικών Παρθένων Νήσων (BVI). Ο Ζελένσκι, οι αδελφοί Shefir και ο Yakovlev κατείχαν μερίδιο 25% στη Maltex (!!)
Στις 13 Μαρτίου 2019, δύο εβδομάδες πριν από τον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών στην Ουκρανία, ο Ζελένσκι έδωσε το μερίδιό που κατείχε στη Maltex στον Serhiy Shefir, σύμφωνα με έγγραφα. Δεν είναι σαφές εάν ο Shefir πλήρωσε τον Zelenskiy για αυτή τη μεταβίβαση. Ο Μπακάνοφ ήταν μάρτυρας αυτής της μυστικής μεταφοράς και υπέγραψε τα έγγραφα των offshore.
Περίπου έξι εβδομάδες αργότερα, μετά τη συντριπτική νίκη του Ζελένσκι στις εκλογές της Ουκρανίας, ένας δικηγόρος που ενεργούσε για την «ομάδα» Kvartal 95 υπέγραψε ένα άλλο έγγραφο. Σύμφωνα με το υπογεγραμμένο συμφωνητικό, η Maltex θα συνέχιζε να καταβάλλει μερίσματα στην κινηματογραφική εταιρεία του Ζελένσκι, παρόλο που ο εκλεγμένος πλέον Ουκρανός πρόεδρος δεν κατείχε πλέον κανένα μερίδιο στην εταιρεία. Τα κύρια έσοδά της προέρχονται από τη δραστηριότητα της εταιρείας στην Ουκρανία, τη Ρωσία και τη Λευκορωσία, σύμφωνα με τα έγγραφα της Maltex που αποκαλύφθηκαν στα Pandora Papers.
Τα Pandora Papers δεν αναφέρουν εάν καταβλήθηκαν ποτέ μερίσματα ή το μέγεθός τους. Ούτε αποκαλύπτουν πόσες πληρωμές μπορεί να έχουν γίνει. Η σύζυγος του Ζελένσκι, Olena, είναι πλέον η δηλωμένη δικαιούχος της Film Heritage, πράγμα που σημαίνει ότι τυχόν πληρωμές από το 2019 θα είχαν εισρεύσει σε αυτήν.
Το βασικό έγγραφο – με ημερομηνία 24 Απριλίου 2019 – λέει ότι η Maltex κατέχει μετοχές σε εταιρείες που παράγουν και διανέμουν τηλεοπτικές ταινίες. Ένας λόγος για τη δημιουργία της Maltex ήταν η «φορολογικά αποδοτική συσσώρευση επιχειρηματικών κερδών». Ένα άλλο, αναφέρει, ήταν η «νομική προστασία». Ο Borys Sheifir είπε ότι ο Bakanov είχε ως επί το πλείστον δημιουργήσει αυτά τα υπεράκτια “χρηματοοικονομικά σχήματα” προκειμένου να προστατεύσει την εταιρεία από τις «αρχές».
«Μιλώντας ειλικρινά, δεν είμαι έτοιμος να σου απαντήσω. Μπορεί να είμαι ιδιοκτήτης [της Maltex]», ομολόγησε ο Shefir στο Διεθνή Οργανισμό Αναφοράς Οργανωμένου Εγκλήματος και Διαφθοράς (OCCRP), έναν από τους συνεργάτες των μέσων ενημέρωσης που συμμετείχαν στην έρευνα για τα Pandora Papers. Είπε ότι προσπαθούσε να ξεφορτωθεί τις υπεράκτιες εταιρείες του, αλλά διευκρίνησε ότι αυτή ήταν μια αργή και δύσκολη διαδικασία. Ο Serhiy Shefir, ο Bakanov και ο Yakovlev αρνήθηκαν να σχολιάσουν, όπως και ο δικηγόρος τους.
Η αποκάλυψη της οφσόρ Maltex είναι ιδιαίτερα ντροπιαστική για τον Ζελένσκι, δεδομένης της υπόσχεσής του να πατάξει όσους στέλνουν πλούτο στο εξωτερικό. Τον περασμένο μήνα, το κοινοβούλιο της Ουκρανίας ενέκρινε νομοσχέδιο κατά των ολιγαρχών. Η ψηφοφορία διεξήχθη μια ημέρα αφότου άγνωστοι δολοφόνοι προσπάθησαν να σκοτώσουν τον Shefir. Ένας ένοπλος άνοιξε πυρ εναντίον του αυτοκινήτου του έξω από το Κίεβο. Δεν έπαθε τίποτα, αλλά ο οδηγός του τραυματίστηκε. Η απόπειρα μπορεί να είχε ως κίνητρο την αντίθεση στο νομοσχέδιο.
Σε ένα πρόσφατο άρθρο του στο Atlantic Council , ο Ζελένσκι είπε ότι ο απώτερος στόχος του ως πρόεδρος ήταν να καταστρέψει «την παραδοσιακή ολιγαρχική τάξη» και να την αντικαταστήσει με ένα «δικαιότερο σύστημα». Οι επικριτές, ωστόσο, λένε ότι ο Ζελένσκι απέτυχε να μεταρρυθμίσει το κράτος και υιοθέτησε τους ίδιους σκιώδεις τρόπους με τους προκατόχους του. Οι ελεγκτές της ΕΕ προειδοποίησαν τον περασμένο μήνα ότι η «μεγάλη διαφθορά και η διάβρωση του κράτους» παραμένουν ευρέως διαδεδομένες στην Ουκρανία.
Από τότε που μπήκε στην πολιτική, ο Ζελένσκι «καταδιωκεται» από ισχυρισμούς ότι βρίσκεται υπό την επιρροή του Ιγκόρ Κολομοίσκι, ενός δισεκατομμυριούχου του οποίου το τηλεοπτικό κανάλι προέβαλε την εκπομπή του Ζελένσκι. Κατά τη διάρκεια της εκστρατείας, οι αντίπαλοι του Ζελένσκι ισχυρίστηκαν ότι 41 εκατομμύρια δολάρια από εταιρείες συμφερόντων του ολιγάρχη Kolomoisky κατέληξαν μεταξύ του 2012 και 2016 σε υπεράκτιες εταιρείες που ανήκαν στον Ζελένσκι και τον στενό κύκλο του, συμπεριλαμβανομένης της Film Heritage.
Δεσμοί και με τη Ρωσία!
Τα Pandora Papers δείχνουν ότι τουλάχιστον ορισμένες από τις κατηγορίες που πρόσαψε στον Ζελένσκι το κόμμα του τ. Προέδρου της Ουρανίας Ποροσένκο ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Δείχνουν ότι μέρος του δικτύου Kvartal 95 διαχειριζόταν με τη βοήθεια της Fidelity Corporate Services, μιας υπεράκτιας εταιρείας συμβούλων και μιας από τις 14 εταιρείες των οποίων τα έγγραφα διέρρευσαν στα Pandora Papers. Τα αρχεία δείχνουν ότι ο Ζελένσκι και οι επιχειρηματικοί εταίροι του χρησιμοποιούσαν εταιρείες με έδρα τις Βρετανικές Παρθένες Νήσους, το Μπελίζ και την Κύπρο.
Τα περιουσιακά στοιχεία που κατέχονται μέσω αυτών των υπεράκτιων εταιρειών είναι μεγάλου εύρους. Περιλαμβάνουν ακίνητα στο Λονδίνο. Η Shefir έχει δύο ακίνητα κορυφαίας κατηγορίας – ένα διαμέρισμα τριών υπνοδωματίων σε μια εδουαρδιανή έπαυλη στο Regent’s Park που αγοράστηκε το 2016 για 1,575 εκατομμύρια λίρες και ένα άλλο διαμέρισμα τριών υπνοδωματίων στην κοντινή οδό Baker Street, απέναντι από το Μουσείο Σέρλοκ Χολμς και αγοράστηκε για £ 2,2μ, σύμφωνα με τα αρχεία του Κτηματολογίου.
Εν τω μεταξύ, η εταιρεία BVI του Yakovlev Candlewood Investments κατέχει ένα πολυτελές διαμέρισμα σε μια βικτοριανή έπαυλη στο Artillery Row, στο Westminster. Τα ακίνητα αποκτήθηκαν την εποχή που η εκπομπή του Ζελένσκι μετατράπηκε σε ταινία μεγάλου μήκους και υπέγραψε εκ νέου για δεύτερη σειρά. Δεν είναι σαφές εάν τα τρία διαμερίσματα εκχωρούνται ή χρησιμοποιούνται σε περιστασιακή βάση. Τα διαχειρίζεται μια ρωσική εταιρεία που αυτοχαρακτηρίζεται ως «υπηρεσία για πελάτες υψηλού επιπέδου».
Οι προφανείς επιχειρηματικές συνδέσεις του Ζελένσκι με τη Ρωσία μέσω της Οφσόρ εταιρείας Maltex είναι πιθανό να αποδειχθούν αμφιλεγόμενες. Ο Ποροσένκο αντιμετώπισε κριτική για την ιδιοκτησία ενός εργοστασίου σοκολάτας στη Ρωσία σε μια εποχή που η Ουκρανία ήταν σε πόλεμο κατά των ρωσικών στρατευμάτων και των συνεργατών τους μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από το Κρεμλίνο το 2014. Η σύγκρουση, στην οποία έχουν χάσει τη ζωή τους 14.000 άνθρωποι, συνεχίζεται στα ανατολικά της χώρα και στα εδάφη των αντ του Ντόνετσκ και του Λουχάνσκ που υποστηρίζονται από τη Μόσχα. Η Ρωσία ήταν προηγουμένως μια σημαντική αγορά για το Kvartal 95, με τη ρωσική τηλεόραση να προβάλλει τις κωμικές εκπομπές του Βολοντιμίρ Ζελένσκι.