Η Άγκυρα υπέβαλε πρόταση στην Ουάσιγκτον για τη δομή του μηχανισμού. Σημειωτόν οι σχέσεις Τουρκίας με Σαουδική Αραβία και Αίγυπτο. Ανοίγματα Ερντογάν στο Ισραήλ. Θετικές εξελίξεις για τις σχέσεις Τουρκίας-Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων
Ιδιαίτερη κινητικότητα εκδηλώνεται μεταξύ Τουρκίας, χωρών της Μέσης Ανατολής και τις ΗΠΑ, προκειμένου να βρεθούν οι «χρυσές τομές» στις -ταραγμένες- σχέσεις τους.
Από τις δηλώσεις του προεδρικού συμβούλου, Ιμπραήμ Καλίν, ο οποίος χαρακτηρίζεται ως το «δεξί χέρι» του Ταγίπ Ερντογάν, αλλά και αναλυτές που θεωρούνται ότι κινούνται στο περιβάλλον του Τούρκου προέδρου, καθίσταται σαφές ότι η Άγκυρα επιδιώκει συστηματικά την αποκατάσταση των σχέσεών της με χώρες όπως οι ΗΠΑ, το Ισραήλ, η Αίγυπτος, η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ).
Μηχανισμός ΗΠΑ-Τουρκίας
Προ ημερών, ο Ιμπραήμ Καλίν, ευρισκόμενος στο Διεθνές Ισλαμικό Συνέδριο (20th MAS-ICNA Annual Congress) στις ΗΠΑ, ανακοίνωσε, όπως αναφέρει η ενημερωτική ιστοσελίδα, HaberTürk, την πρώτη προσπάθεια για τη δημιουργία κοινού μηχανισμού μεταξύ Τουρκίας και ΗΠΑ.
Όπως εξήγησε ο ίδιος, «το υπουργείο Εξωτερικών έστειλε έγγραφο στην αμερικανική πλευρά για το πώς θα είναι η δομή αυτού του μηχανισμού, ποια θέματα θα αντιμετωπιστούν και πώς θα λειτουργεί η διαδικασία. Εξακολουθούμε να δουλεύουμε πάνω σε αυτό το ζήτημα», είπε.
Ο προεδρικός σύμβουλος διευκρίνισε επίσης ότι «ένας μηχανισμός για την αντιμετώπιση όλων των θεμάτων στις σχέσεις Τουρκίας-ΗΠΑ συμφωνήθηκε να δημιουργηθεί κατά τη διάρκεια της συνάντησης του προέδρου, Ερντογάν, με τον κ. Μπάϊντεν στη Σύνοδο G20, στη Ρώμη».
Στη συνάντηση των δύο, πρόσθεσε, «συζητήθηκαν λεπτομερώς οι εξελίξεις στον Καύκασο, η διαδικασία στη Συρία, το Ιράκ, ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας, η Ανατολική Μεσόγειος και άλλα θέματα, καθώς και οι εξελίξεις στην Ουκρανία».
Η αμερικανική πολιτική
Από τις αναφορές Καλίν διαφαίνεται ότι, ναι μεν καταβάλλονται προσπάθειες για να αποκατασταθούν οι σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας -κάτι που, εάν γίνει, δεν πρέπει να προκαλέσει έκπληξη σε κανέναν- αλλά ακόμα η διαδικασία βρίσκεται σε εξέλιξη.
Να σημειωθεί πως η Ουάσιγκτον, παρά την ενόχλησή της από ορισμένες πολιτικές και πρακτικές της Άγκυρας, ουδέποτε διέκοψε τις σχέσεις της με την Τουρκία. Τουναντίον, ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών, Άντονι Μπλίνκεν, συναντήθηκε αρκετές φορές έως τώρα με τον Τούρκο ομόλογό του, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, ενώ δεν έλειψε και η συνάντηση Μπάϊντεν-Ερντογάν.
Παρά τις πιέσεις που ασκούν οι ΗΠΑ στην Τουρκία, και την επιμονή της Άγκυρας να αποδεχτεί όλο το πακέτο των αμερικανικών αξιώσεων, όλα δείχνουν ότι ο Τ. Ερντογάν κάθε άλλο παρά «απομονωμένος» είναι, όπως αντίθετα τον παρουσιάζουν πολλοί και στην Ελλάδα. Όπως, πολύ περισσότερο, ουδόλως απομονωμένος είναι από τους περισσότερους Ευρωπαίους «εταίρους».
Σε ισχύ το τουρκο-λιβυκό μνημόνιο
Την ίδια στιγμή, πάντως, που ο Ιμπραήμ Καλίν υποστηρίζει ότι κάτι κινείται στις αμερικανο-τουρκικές σχέσεις, δεν παραλείπει να υπενθυμίζει ότι η Τουρκία έχει στα χέρια της διαπραγματευτικά ατού, όπως η σημαίνουσα θέση της στη Λιβύη, τα οποία δεν είναι διατεθειμένη να απεμπολήσει.
Σε αυτό το πλαίσιο, μάλιστα, επιμένει ακόμα και στο ψευδεπίγραφο και πέραν πάσης γεωγραφικής λογικής τουρκο-λιβυκό μνημόνιο για την οριοθέτηση της δήθεν ΑΟΖ Τουρκίας – Λιβύης. Κάτι που, εκτός των άλλων, είναι άκρως προβληματικό σε σχέση με το διεθνές Δίκαιο, και, βέβαια, θίγει άμεσα στην Ελλάδα.
Ο Ι. Καλίν, λοιπόν, αφού υπερθεματίζει της τουρκικής εμπλοκής στη Λιβύη και επαναλαμβάνει τη γνωστή τουρκική θέση ότι η Άγκυρα θα συνεχίσει να είναι παρούσα στη χώρα, στη διάρκεια των δηλώσεών του στις ΗΠΑ έκανε ειδική αναφορά στις συμφωνίες της Άγκυρας με την προηγούμενη «κυβέρνηση» – μαριονέτα της Τρίπολης.
«Υπογράψαμε μια σημαντική συμφωνία με τη Λιβύη», είπε. Και πρόσθεσε: «Το ένα είναι η Συμφωνία Θαλάσσιας Δικαιοδοσίας, το άλλο είναι η Συμφωνία Στρατιωτικής Συνεργασίας και Εκπαίδευσης. Αυτές οι συμφωνίες παραμένουν σε ισχύ.
Ακόμα κι αν υπάρχουν αντιρρήσεις από ορισμένες ομάδες εντός της Λιβύης ή από ορισμένες χώρες της περιοχής, οι Λίβυοι είναι πολύ σαφείς σχετικά με αυτό. Με άλλα λόγια, η νόμιμη κυβέρνηση της Λιβύης δεν έχει αντίρρηση σε αυτές τις συμφωνίες και έχουν τη βούληση να συνεχίσουν. Αυτό είναι ευχάριστο για εμάς».
Είναι γνωστό, βέβαια, ότι το ανατολικό τμήμα της Λιβύης και παράγοντες του «Κοινοβουλίου» της που έχει την έδρα του εκεί έχουν εκφραστεί αρνητικά για το μνημόνιο. Αντίθετα, στο δυτικό τμήμα, παράγοντες της σημερινής λιβυκής μεταβατικής «κυβέρνησης», η οποία έχει έδρα της την Τρίπολη, φαίνεται να παίζουν το τουρκικό χαρτί.
Σύμφωνα με τις διαβεβαιώσεις των αρμοδίων στελεχών της ελληνικής κυβέρνησης, με την ευκαιρία τόσο των επισκέψεων του πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, όσο και του υπουργού Εξωτερικών, Νίκου Δένδια, στη Λιβύη, η Αθήνα «πίεσε» την Τρίπολη να βάλει στην «κατάψυξη» το τουρκο-λιβυκό μνημόνιο.
Μέχρι στιγμής, όμως, ουδεμία σαφής τοποθέτηση έχει γίνει από την Τρίπολη. Ούτε και νέα κυβέρνηση στη Λιβύη φαίνεται να προκύπτει σύντομα. Να σημειωθεί ότι στις 24 Δεκεμβρίου είχαν προγραμματιστεί να γίνουν εκλογές στη Λιβύη, αλλά «αναβλήθηκαν». Άγνωστο έως τώρα για πόσο χρονικό διάστημα.
Ανατολική Μεσόγειος – Μέση Ανατολή
Εξαιτίας των ιδιαίτερα επιθετικών πολιτικών της Τουρκίας τα τελευταία χρόνια τόσο στη Μέση Ανατολή και τη Βόρειο Αφρική, όπως στη Συρία, το Ιράκ και τη συμμαχία της με το Κατάρ στις πιέσεις που του ασκούσε η Σ. Αραβία, όσο και στην Ανατολική Μεσόγειο, την Αφρική και τον Καύκασο, προκλήθηκαν ιδιαίτερα σοβαρές τριβές στις σχέσεις της γείτονος με σημαντικές περιφερειακές και παγκόσμιες δυνάμεις.
Ακόμα και η ΕΕ, της οποίας ισχυρές χώρες φροντίζουν να ακολουθούν κατευναστική πολιτική έναντι της Τουρκίας, έχει πλέον αναγκαστεί, αν μη τι άλλο, σε «προειδοποιήσεις» προς την Άγκυρα, οι οποίες πάντως μένουν στα χαρτιά.
Όσον αφορά τις σχέσεις της Τουρκίας με τον αραβικό κόσμο και το Ισραήλ, ενδιαφέρον έχει άρθρο του Σεντάτ Εργκίν (Sedat Ergin), ο οποίος θεωρείται ότι κινείται κοντά στον Τ. Ερντογάν, στη φιλοκυβερνητική εφημερίδα, Hürriyet.
Κατά το δημοσίευμα, «εξελίξεις όπως η αποκατάσταση των σχέσεων του Ισραήλ με μια ομάδα αραβικών χωρών, ιδιαίτερα τα ΗΑΕ, το 2020, η εκλογή του Τζο Μπάϊντεν στη θέση του προέδρου των ΗΠΑ και η άρση του αποκλεισμού του Κατάρ, στην αρχή του 2021, από το «μέτωπο» Σαουδικής Αραβίας-ΗΑΕ, άλλαξαν τις ισορροπίες στην περιοχή. Ως εκ τούτου, και η Τουρκία έπρεπε να προσαρμοστεί σε αυτή τη μεταβαλλόμενη εικόνα και τη νέα κατανομή ισχύος».
Ενδιαφέρον έχουν οι επισημάνσεις που γίνονται στο δημοσίευμα ως προς την πρόοδο που υπάρχει, ή το αντίθετο, στις προσπάθειες που καταβάλλονται, προκειμένου η Άγκυρα να «τα βρει» με σειρά αραβικών κρατών και το Ισραήλ ή τουλάχιστον να καλυτερεύσει στοιχειωδώς τις υπάρχουσες προβληματικές σχέσεις της μαζί τους.
Αναλυτικότερα:
1. Με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα: «Στο μέτωπο των ΗΑΕ, υπάρχει επιθυμία για εξομάλυνση των σχέσεων με την Τουρκία. Και τα «ήπια» βήματα που έχουν γίνει, με τις αμοιβαίες επισκέψεις υψηλού επιπέδου τους τελευταίους μήνες, προχωρούν γρήγορα».
2. Με την Αίγυπτο: «Οι δύο πλευρές (σ.σ. Κάϊρο και Άγκυρα) επεξεργάζονται έναν «οδικό χάρτη» για τη βελτίωση των σχέσεων των δύο χωρών. Παρατηρείται, όμως, ότι η Αίγυπτος κρατάει «μη βιαστική» στάση. Να σημειωθεί πως η επιθυμία για τη βελτίωση των σχέσεων προέρχεται κυρίως από την τουρκική πλευρά».
Όσον αφορά ορισμένα από τα «αγκάθια» μεταξύ Καΐρου – Άγκυρας, από το δημοσίευμα προκύπτει ότι ήδη η τουρκική κυβέρνηση έχει κάνει κάποιες, έστω και μικρές, χειρονομίες καλής θέλησης προς τον Αιγύπτιο πρόεδρο, Αμπντέλ Φατάχ Αλ Σίσι.
«Αραβικά ΜΜΕ αναφέρουν ότι είχε ζητηθεί η έκδοση ορισμένων μελών της «Μουσουλμανικής Αδελφότητας» που βρίσκονται στην Τουρκία», σημειώνει η Hürriyet. Και συνεχίζει: «Ο περιορισμός των εκπομπών από ορισμένα τηλεοπτικά κανάλια, στην Κωνσταντινούπολη, που αντιτίθενται στο καθεστώς Σίσι (σ.σ. τηλεοπτικοί σταθμοί της «Αδελφότητας») είναι ένα ακόμα ευαίσθητο θέμα. Πάντως, έχουν γίνει ορισμένα συγκεκριμένα βήματα από τις τουρκικές Αρχές σχετικά με αυτές τις αναφορές που έκαναν πρόσφατα τα αραβικά ΜΜΕ».
3. Με τη Σαουδική Αραβία: «Η επίσκεψη του Μ. Τσαβούσογλου στη Σαουδική Αραβία, τον Μάιο του περασμένου έτους, με στόχο να επαναφέρει τις σχέσεις σε καλό δρόμο, θεωρείται ότι δεν έφερε απτά αποτελέσματα σε αυτό το στάδιο».
4. Με το Ισραήλ: «Ο πρόεδρος, Ερντογάν, κάλεσε στην Άγκυρα εκπροσώπους της «Συμμαχίας Ραβίνων Ισλαμικών Χωρών», οι οποίοι είχαν πραγματοποιήσει συνάντηση στην Κωνσταντινούπολη την περασμένη εβδομάδα. Επίσης, κάλεσε και εκπροσώπους της Τουρκικής Εβραϊκής Κοινότητας, στην Άγκυρα, στέλνοντας μάλιστα αεροπλάνα να τους πάρουν, ενώ τους υποδέχτηκε ο ίδιος. Η συνάντηση αποτελούσε ένα σκηνικό, προκειμένου ο Ερντογάν να στείλει το μήνυμα ότι επιθυμεί τη βελτίωση των σχέσεων με το Ισραήλ. Ο Ερντογάν είπε χαρακτηριστικά ότι “ο διάλογος με το Ισραήλ έχει αναβιώσει”».