Ο βήχας που επιμένει δεν είναι πάντα αθώος, καθώς κάποιες φορές μπορεί να είναι ένδειξη υποκείμενης πάθησης που χρειάζεται ιατρική προσοχή.
Πότε γίνεται ο βήχας χρόνιος και σοβαρός και πότε να απευθυνθείτε σε ειδικό.
Βήχας: Πότε είναι σοβαρός, πότε γίνεται χρόνιος και πότε πρέπει να απευθυνθείτε σε ειδικό
Ένας βήχας που δεν υποχωρεί μπορεί να μην είναι μόνο μια μικρή ενόχληση — μπορεί να γίνει εξουθενωτικός και να επηρεάσει την καθημερινότητά σας. «Οι ασθενείς συχνά περιγράφουν ότι νιώθουν πως οι γιατροί υποβαθμίζουν το πρόβλημά τους», αναφέρει η πνευμονολόγος Rachel Taliercio, DO, σύμφωνα με το Cleveland Clinic. «Ο χρόνιος βήχας αντιμετωπίζεται ως σύμπτωμα και όχι ως μια κατάσταση που απαιτεί εις βάθος αξιολόγηση και διαχείριση. Η κατάθλιψη, το άγχος και τα αισθήματα απομόνωσης είναι συχνά». Τι ακριβώς θεωρείται λοιπόν χρόνιος βήχας, πότε πρέπει να ανησυχήσετε και ποιες επιλογές υπάρχουν;
Σοβαρά και λιγότερο σοβαρά αίτια βήχα
Ο βήχας είναι συνήθως αβλαβής, αλλά μερικές φορές μπορεί να αποτελεί ένδειξη ενός πιο σοβαρού προβλήματος υγείας. Σύμφωνα με μελέτη του 2024 με τίτλο «The continuous challenge of cough in adults: A narrative review based on Hellenic Thoracic Society guidelines», ο βήχας είναι ένα φυσιολογικό προστατευτικό αντανακλαστικό, αλλά όταν γίνεται χρόνιος είναι πολύ συχνός, επηρεάζει την ποιότητα ζωής και συχνά συνδέεται με πολλαπλά, αλληλεπικαλυπτόμενα αίτια. Η μελέτη καταλήγει ότι η διάγνωση θα πρέπει αρχικά να επικεντρώνεται στον αποκλεισμό σοβαρών νοσημάτων και στην αναγνώριση συχνών παθήσεων, ενώ ο βήχας που επιμένει παρά την κατάλληλη θεραπεία ταξινομείται ως χρόνιος και ανθεκτικός βήχας.
Πιο σοβαρά αίτια βήχα περιλαμβάνουν
- Καρκίνος του πνεύμονα ή άλλοι όγκοι στο θώρακα
- Διάμεσες πνευμονοπάθειες (παθήσεις με ουλοποίηση των πνευμόνων)
- Καρδιακή ανεπάρκεια (συσσώρευση υγρού στους πνεύμονες)
- Πνευμονική εμβολή (θρόμβος αίματος στους πνεύμονες)
- Σοβαρές λοιμώξεις των πνευμόνων, όπως η πνευμονία
Λιγότερο σοβαρά αλλά κοινά αίτια περιλαμβάνουν
- Οπισθορινική καταρροή / ερεθισμός των ανώτερων αεραγωγών
- Άσθμα ή άσθμα με κύριο σύμπτωμα τον βήχα
- Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση (ΓΟΠΝ)
- Χρόνια βρογχίτιδα ή ΧΑΠ
- Ιογενείς λοιμώξεις (κοινό κρυολόγημα, γρίπη)
- Παρενέργειες φαρμάκων
Συμπτώματα βήχα που χρειάζονται ιατρική αξιολόγηση
Ανεξάρτητα από το πόσο καιρό βήχετε, θα πρέπει πάντα να επισκεφθείτε έναν ειδικό εάν έχετε και άλλα συμπτώματα, όπως:
- Σοβαρές κρίσεις βήχα που διαρκούν πολλή ώρα και/ή προκαλούν λιποθυμία ή εμετό
- Αποβολή αίματος με τον βήχα (αιμόπτυση)
- Συριγμό, δύσπνοια ή άλλα αναπνευστικά προβλήματα
- Βήχα που συνοδεύεται από παχύρρευστα φλέγματα
- Έντονο πόνο στο στήθος
- Άλλα σημάδια νόσου, όπως πυρετό και/ή ρίγη
Όλα αυτά μπορεί να υποδηλώνουν άλλα προβλήματα υγείας, γι’ αυτό πρέπει να τα αναφέρετε άμεσα σε έναν ειδικό.
Αλλά τι γίνεται αν ένας χρόνιος ξηρός βήχας είναι το μοναδικό σας σύμπτωμα;
Πότε ένας χρόνιος βήχας χρειάζεται προσοχή
Αν έχετε έναν βήχα που απλώς δεν λέει να φύγει, δείτε πότε είναι η ώρα να επισκεφθείτε έναν ειδικό.
1. Έχετε βήχα για δύο μήνες ή περισσότερο
«Ο χρόνιος βήχας ορίζεται ως βήχας που διαρκεί οκτώ εβδομάδες ή παραπάνω», διευκρινίζει η Dr. Taliercio. «Ένας βήχας μπορεί να επιμείνει για αρκετές εβδομάδες μετά από μια λοίμωξη του αναπνευστικού και θα πρέπει να υποχωρήσει μέσα σε έναν ή δύο μήνες». Ορισμένοι ζουν με χρόνιο βήχα για χρόνια πριν ζητήσουν θεραπεία ή λάβουν διάγνωση που θα τους προσφέρει ανακούφιση. «Συχνά φροντίζουμε ανθρώπους που βήχουν για χρόνια ή ακόμη και δεκαετίες», σημειώνει η Dr. Taliercio. «Πολλοί περνούν χρόνια χωρίς λύση — ή ακόμη και χωρίς εξήγηση — για τον βήχα τους».
2. Βήχετε σε καταστάσεις που κανονικά δεν προκαλούν βήχα
Ένας δυνατός κρύος αέρας φυσά και αρχίζετε να βήχετε. Κάποιος μπαίνει στο ασανσέρ φορώντας έντονη κολόνια και αρχίζετε να βήχετε. Τραγουδάτε τον εθνικό ύμνο σε έναν αγώνα μπέιζμπολ και αρχίζετε να βήχετε. Αυτά δεν φαίνεται να προκαλούν βήχα στους άλλους. Γιατί σας επηρεάζουν τόσο; Μπορεί να έχετε σύνδρομο υπερευαισθησίας του βήχα, γνωστό και ως νευροπαθητικός ή νευρογενής βήχας. Αυτός ο τύπος βήχα μπορεί να πυροδοτείται από δραστηριότητες όπως η ομιλία ή το γέλιο — πράγματα που φυσιολογικά δεν θα έπρεπε να προκαλούν βήχα.
«Οι ασθενείς περιγράφουν ένα γαργαλητό στον λαιμό ή την αίσθηση ότι έχει κολλήσει κάτι», εξηγεί η Dr. Taliercio. «Αυτή η αίσθηση συχνά προηγείται μιας κρίσης βήχα που μπορεί να διαρκέσει πολύ και να είναι ιδιαίτερα δυσάρεστη».
3. Επηρεάζει την ποιότητα ζωής σας
Ο χρόνιος βήχας μπορεί να επηρεάσει την κοινωνική ζωή, την αυτοεκτίμηση και την ψυχική υγεία σας, ειδικά αν παρεμβαίνει σε πράγματα που αγαπάτε. Μελέτες δείχνουν ότι το να ζει κανείς με χρόνιο βήχα μπορεί να επηρεάσει τη συνολική ποιότητα ζωής.«Στην εμπειρία μου, οι ασθενείς με χρόνιο βήχα νιώθουν απομονωμένοι», λέει η Dr. Taliercio. «Μερικές φορές έχουν σταματήσει κοινωνικές δραστηριότητες, όπως να βγαίνουν για φαγητό ή στον κινηματογράφο. Έχω ασθενείς που μου ζητούν να γράψω μια επιστολή για τη δουλειά ή το αεροδρόμιο, που να δηλώνει ότι δεν είναι μεταδοτικοί».
Ο χρόνιος βήχας μπορεί επίσης να προκαλέσει:
- Πόνο στους κοιλιακούς και στους μυς των πλευρών
- Αϋπνία, αν ξυπνάτε από τον βήχα ή δεν μπορείτε να κοιμηθείτε
- Απώλεια ούρων κατά τον βήχα (ακράτεια από στρες)
- Σωματική εξάντληση λόγω μυϊκού πόνου και έλλειψης ύπνου
- Νέα ή επιδεινούμενα προβλήματα ψυχικής υγείας, όπως στρες, άγχος και/ή κατάθλιψη
4. Οι γύρω σας έχουν σχολιάσει τον βήχα σας
Μπορεί να πιστεύετε ότι ο χρόνιος βήχας είναι κάτι με το οποίο απλώς πρέπει να ζείτε ή να τον έχετε συνηθίσει τόσο που δεν αντιλαμβάνεστε πόσο διαρκεί — μέχρι που ο σύντροφός σας, ένας αδερφός, ένας γονιός ή ένας συνάδελφος αρχίζει να σχολιάζει πόσο συχνός και επίμονος είναι. «Πολλοί ζητούν βοήθεια μόνο επειδή ένας φίλος ή συγγενής εξέφρασε ανησυχία», λέει η Dr. Taliercio.
Πόσο πρέπει να διαρκεί ένας βήχας;
Αν έχετε βήχα που επιμένει δύο ή τρεις εβδομάδες… ή τέσσερις… ή πέντε… ίσως αρχίζετε να ανησυχείτε. Είναι φυσιολογικό ή συμβαίνει κάτι άλλο; «Όταν έχετε ένα κοινό κρυολόγημα, ο βήχας θα πρέπει να υποχωρήσει μέσα σε ημέρες ή εβδομάδες», εξηγεί η Dr. Taliercio. «Σίγουρα δεν θα έπρεπε να συνεχίζεται πέρα από δύο μήνες».
Σημαίνει ο χρόνιος βήχας καρκίνο του πνεύμονα;
Μπορεί να έχετε διαβάσει ότι ο χρόνιος βήχας είναι ένα από τα πρώτα σημάδια καρκίνου του πνεύμονα — και ναι, μπορεί να ισχύει αυτό. Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι ο τρίτος πιο συχνός τύπος καρκίνου στις ΗΠΑ και ένας βήχας που δεν υποχωρεί ή επιδεινώνεται μπορεί να είναι πρώιμο σύμπτωμα.
Όμως ο χρόνιος βήχας έχει και άλλες, πολύ πιο κοινές αιτίες. «Στις μηχανές αναζήτησης, τα πρώτα αποτελέσματα είναι συνήθως τα πιο τρομακτικά», λέει η Dr. Taliercio. «Γι’ αυτό λέω πάντα στους ανθρώπους να μιλούν με τον γιατρό τους για όσα διάβασαν και αν ισχύουν για τη δική τους περίπτωση».
Κοινά αίτια χρόνιου βήχα
Ο χρόνιος βήχας προκαλείται συχνά από μία από τις ακόλουθες τέσσερις καταστάσεις:
- Άσθμα με κύριο σύμπτωμα τον βήχα. Δεν συνοδεύεται από συριγμό ή δύσπνοια. «Υπάρχει μια ομάδα ανθρώπων με άσθμα που κυρίως βήχουν», εξηγεί η Dr. Taliercio, «και ο βήχας μπορεί να διαρκεί όλη μέρα και νύχτα».
- Οπισθορινική καταρροή. Γνωστή και ως «σύνδρομο βήχα των ανώτερων αεραγωγών», συμβαίνει όταν η φλεγμονή των ιγμορείων ή η αποχέτευση βλέννας προκαλεί βήχα.
- Χρόνια γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση. Το οξύ που ανεβαίνει στους αεραγωγούς προκαλεί ερεθισμό και βήχα.
- Μη ασθματική ηωσινοφιλική βρογχίτιδα (NAEB). Φλεγμονή στους κατώτερους αεραγωγούς που προκαλεί χρόνιο βήχα, χωρίς στένωση των αεραγωγών όπως στο άσθμα.
Υπάρχουν και άλλες πιθανότητες, όπως το σύνδρομο υπερευαισθησίας βήχα. «Πρόκειται για διάγνωση αποκλεισμού», λέει η Dr. Taliercio. «Τη λαμβάνουμε υπόψη όταν ο διαγνωστικός έλεγχος δεν οδηγεί σε πιο συχνά αίτια και ο βήχας δεν ανταποκρίνεται στη θεραπεία».
Τι γιατρό πρέπει να δείτε;
Ξεκινήστε με τον παθολόγο σας, αν έχετε. Αν όμως δεν μπορέσει να βρει την αιτία, είναι ώρα να δείτε ειδικό — και μην εκπλαγείτε αν χρειαστεί να δείτε περισσότερους από έναν.
«Η “ομαδική” προσέγγιση είναι το κλειδί», σημειώνει η Dr. Taliercio. Η ομάδα μπορεί να περιλαμβάνει:
- Πνευμονολόγο
- Ωτορινολαρυγγολόγο (ΩΡΛ)
- Γαστρεντερολόγο
- Αλλεργιολόγο
Μπορεί να θεραπευτεί ο χρόνιος βήχας;
Υπάρχουν πολλές θεραπείες για τη διαχείριση του χρόνιου βήχα και ο ειδικός θα συνεργαστεί μαζί σας για να βρεθεί η κατάλληλη. Ωστόσο, ανάλογα με την αιτία, ο βήχας μπορεί να μην εξαφανιστεί πλήρως. «Ρωτώ συχνά τους ασθενείς σε ποιο σημείο βρίσκονται από το μηδέν έως το δέκα», λέει η Dr. Taliercio. «Όσο περισσότερο διαρκεί ο βήχας, τόσο πιο δύσκολο είναι να φτάσουμε στο μηδέν». Ωστόσο, σημαντική βελτίωση είναι εφικτή.
Πώς να καταλάβετε αν ο βήχας είναι σοβαρός
Μην νομίζετε ότι πρέπει απλώς να το υπομείνετε. Κάθε βήχας που διαρκεί πάνω από οκτώ εβδομάδες πρέπει να συζητείται με ειδικό. «Πολλοί με χρόνιο βήχα μου λένε ότι νιώθουν απελπισμένοι», καταλήγει η Dr. Taliercio. «Τους λέω πάντα: Δεν είστε μόνοι. Είμαστε εδώ για να βοηθήσουμε και υπάρχει ελπίδα».
Πηγές: Cleveland Clinic, Medicine, NIH, JACI, Spandidos, Pneumon