Τι μπίζνες κάνει η Τουρκία στην Αφρική – Κατασκευές, εξαγωγές και εμπόριο όπλων

Δεκάδες κορυφαίοι Αφρικανοί αξιωματούχοι, συμπεριλαμβανομένων 12 προέδρων, δύο αντιπροέδρων, δύο πρωθυπουργών και 26 υπουργών Εξωτερικών, συνέρρευσαν στην Κωνσταντινούπολη την περασμένη εβδομάδα για την 3η Σύνοδο Κορυφής Σύμπραξης Τουρκίας-Αφρικής, μεταδίδει η ιστοσελίδα Al Monitor και συνεχίζει:

Δεδομένης της διπλωματικής στειρότητας στο δυτικό μέτωπο της Τουρκίας, η τουρκο-αφρικανική σύνοδος θα μπορούσε να θεωρηθεί αξιοζήλευτη επιτυχία για τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Στην ομιλία ο Ερντογάν καυχήθηκε ότι είχε πραγματοποιήσει 50 επισκέψεις σε 30 αφρικανικές χώρες από το 2004 ως μέρος των προσπαθειών της Άγκυρας να επεκτείνει και να ενισχύσει τους δεσμούς με την ήπειρο.

Ο όγκος του εμπορίου της Τουρκίας με την Αφρική αυξήθηκε στα 25,3 δισεκατομμύρια δολάρια πέρυσι, από μόλις 5,4 δισεκατομμύρια δολάρια το 2003, το πρώτο πλήρες έτος στην εξουσία για το ισλαμιστικό Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του Ερντογάν.

Τους πρώτους 11 μήνες του 2021, ο αριθμός αυξήθηκε περαιτέρω στα 30 δισεκατομμύρια δολάρια.

Οι τουρκικές επενδύσεις στην Αφρική έχουν φτάσει τα 6 δισεκατομμύρια δολάρια και οι τουρκικές εταιρείες απασχολούν περίπου 25.000 άτομα στην ήπειρο, είπε ο Ερντογάν.

Τούρκοι εργολάβοι, εν τω μεταξύ, έχουν αναλάβει 1.686 έργα αξίας 78 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Όσον αφορά τη διπλωματική προσέγγιση, ο αριθμός των τουρκικών πρεσβειών στην Αφρική αυξήθηκε σε 42 από 12 το 2005, ενώ αυτός των αφρικανικών πρεσβειών στην Άγκυρα έφτασε τις 37 από 10.

Περισσότεροι από 14.000 Αφρικανοί φοιτητές έχουν επωφεληθεί από τουρκικές υποτροφίες.

Σε ένδειξη του τι υποκινεί τους αυξανόμενους δεσμούς τους με την Τουρκία, οι προσκεκλημένοι αξιωματούχοι τόνισαν τις αρχές του αμοιβαίου σεβασμού και του αμοιβαίου κέρδους, τη συμμόρφωση των τουρκικών εταιρειών με τα πρότυπα και τη συνεργασία προσανατολισμένη στα αποτελέσματα.

Η Τουρκία έχει επικεντρωθεί στις εμπορικές ανταλλαγές και την ανθρωπιστική βοήθεια για την επέκταση των δεσμών της με τις αφρικανικές χώρες.

Πιο πρόσφατα, ωστόσο, οι δεσμοί άρχισαν να αποκτούν στρατιωτική πτυχή σύμφωνα με τις φιλοδοξίες του Ερντογάν να ενισχύσει την αμυντική βιομηχανία της Τουρκίας.

Και σε αντίθεση με τις δύο πρώτες συνόδους κορυφής Τουρκίας-Αφρικής το 2008 και το 2014, η τρίτη πραγματοποιήθηκε στη σκιά των τουρκικών drones που έφτασαν στην Αφρική.

Τα οπλισμένα μη επανδρωμένα αεροσκάφη Bayraktar TB2 – που παράγονται από την Baykar, μια εταιρεία που ανήκει στην οικογένεια του γαμπρού του Ερντογάν, Selcuk Bayraktar – διατίθενται στην αγορά μετά την πολυδιαφημισμένη τους εμφάνιση σε Συρία, Λιβύη και Ναγκόρνο-Καραμπάχ.

Όλο και περισσότερες αφρικανικές αντιπροσωπείες επισκέπτονται τουρκικές αμυντικές εταιρείες.

Μαζί με το Αζερμπαϊτζάν, το Κιργιστάν, την Πολωνία, το Κατάρ, την Ουκρανία και το Τουρκμενιστάν, αφρικανικές χώρες όπως η Αλγερία, η Αιθιοπία, το Μαρόκο, ο Νίγηρας, η Ρουάντα και η Τυνησία φέρεται να έχουν ενδιαφέρον για τα τουρκικά drones.

Το μάρκετινγκ των drones ήταν ένα σημαντικό στοιχείο στην περιοδεία του Ερντογάν στην Αγκόλα, το Τόγκο και τη Νιγηρία τον Οκτώβριο.

«Ακόμη και στην Αφρική, ζήτησαν drones και οπλισμένα drones όπου κι αν πήγαινα», είπε ο Ερντογάν τον Οκτώβριο.

Μετά από τηλεφωνική επικοινωνία με τον πρόεδρο του Νίγηρα τον Νοέμβριο, ο Ερντογάν είπε ότι η Τουρκία θα προμήθευε στον Νίγηρα drones TB2, εκπαιδευτικά αεροσκάφη Hurkus και τεθωρακισμένα οχήματα για την υποστήριξη του αγώνα της αφρικανικής χώρας κατά της τρομοκρατίας.

Σύμφωνα με το Γαλλικό Πρακτορείο (AFP), η Τουρκία έχει δημιουργήσει ένα δίκτυο 37 στρατιωτικών γραφείων σε ολόκληρη την Αφρική, σύμφωνα με τον στόχο του Ερντογάν να τριπλασιάσει τον ετήσιο όγκο εμπορίου με την ήπειρο στα 75 δισεκατομμύρια δολάρια.

Οι ειδικοί βλέπουν το πεδίο της ασφάλειας ως την επόμενη φάση της άνθησης της σχέσης της Τουρκίας με την Αφρική, με «ένα πλήθος Αφρικανών ηγετών να ψάχνουν να αγοράσουν στρατιωτικό υλικό σε φθηνότερες τιμές και με λιγότερες δεσμεύσεις», αναφέρει το AFP.

Οι αναλύσεις που δημοσιεύθηκαν από το φιλοκυβερνητικό think tank SETA ενόψει της συνόδου κορυφής Τουρκίας-Αφρικής τόνισαν επίσης τη στροφή προς τον αμυντικό τομέα, υποστηρίζοντας ότι οι δεσμοί της Τουρκίας με την Αφρική αποκτούν στρατηγική διάσταση.

Ο Ιμπραήμ Μπατσίρ Αμπντουλαϊέ, ερευνητής στο γερμανικό Πανεπιστήμιο του Bayreuth, για παράδειγμα, υποστηρίζει, «η πολιτική της Τουρκίας για την Αφρική… επεκτείνεται ολοένα και περισσότερο στον τομέα της άμυνας και της ασφάλειας.

»Με την ανάπτυξη της αμυντικής βιομηχανίας και της βιομηχανίας όπλων της, η Τουρκία βλέπει τώρα την Αφρική ως μια πιθανή αγορά για την αμυντική της βιομηχανία.

»Με τη στρατιωτική της παρουσία στη Σομαλία και τη Λιβύη και την ανάπτυξη των βιομηχανιών όπλων, άμυνας και αεροπορίας, η Τουρκία τοποθετείται ως στρατηγικός παίκτης ικανός να επηρεάσει τα πολιτικά παιχνίδια στην ήπειρο που κυριαρχείται εδώ και καιρό από τη Δύση.

»Η ασφάλεια και η άμυνα θα βρίσκονται στο επίκεντρο της συνεργασίας μεταξύ Τουρκίας και αφρικανικών χωρών στη σύνοδο κορυφής».

Ο Ζαϊνούλ Αμπιντέεν Τζιμπρίλ, μελετητής του κρατικού πανεπιστημίου Adamawa της Νιγηρίας, σημειώνει ότι το άνοιγμα της Τουρκίας στην Αφρική έχει βασιστεί «κυρίως στον διάλογο και την εταιρική σχέση – «ήπια ισχύ» που εφαρμόζεται μέσω κοινωνικοπολιτιστικών και οικονομικών δεσμών».

Ωστόσο, η Τουρκία «έχει επίσης χρησιμοποιήσει σκληρή ισχύ για να υποστηρίξει και να προστατεύσει τα αφρικανικά της συμφέροντα», επισημαίνει, προσθέτοντας ότι η δημιουργία τουρκικής στρατιωτικής βάσης στον Νίγηρα «θα μπορούσε να ενισχύσει την επιρροή [της Τουρκίας] στη Λιβύη και τη θέση της έναντι των αντιπάλων της στη Μεσόγειο».

Η αυξανόμενη στρατιωτική ορατότητα της Τουρκίας στην Αφρική θα μπορούσε να προκαλέσει διπλασιασμό των περιφερειακών αντιπάλων της και μια τέτοια σπείρα αντιπαραθέσεων θα μπορούσε να καταλήξει να εμπλέξει την Τουρκία σε περιφερειακές συγκρούσεις.

Μέχρι στιγμής, η προσέγγιση ήπιας ισχύος της Τουρκίας τη βοήθησε να αποφύγει τέτοιες καταστάσεις, αλλά κινδυνεύει να καταστρέψει την επιτυχία της επεκτείνοντας τις πωλήσεις drone που θα μπορούσαν να της δημιουργήσουν τοπικούς εχθρούς ή να τροφοδοτήσουν περιφερειακούς στρατιωτικούς αντιπάλους.

Κρίνοντας από τον ευφορικό τόνο του Τύπου που ελέγχεται από την κυβέρνηση, η Άγκυρα φαίνεται να ανησυχεί ελάχιστα για τις δυνητικά καταστροφικές συνέπειες της στρατιωτικοποίησης των σχέσεων με τις αφρικανικές χώρες.

Την περασμένη εβδομάδα, εφημερίδες όπως η Vatan, η Aksam και η Yeni Akit επαίνεσαν τον ρόλο των drones TB2 στον εμφύλιο πόλεμο της Αιθιοπίας, υποστηρίζοντας ότι η Αντίς Αμπέμπα σκοπεύει να αγοράσει περισσότερα drones TB2.

Σύμφωνα με τις εφημερίδες, τα τουρκικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη «έτρεψαν τη ζυγαριά» υπέρ των κυβερνητικών δυνάμεων, αποδεικνύοντας αποφασιστικής σημασίας για την αναχαίτιση της προέλασης των ανταρτών της περιοχής Τιγκράι της Αιθιοπίας και την απόκτηση στρατηγικών πληροφοριών.

Η εφημερίδα Yeni Safak δημοσίευσε ένα tweet στο ίδιο μήκος κύματος, προσελκύοντας επικριτικά σχόλια από Τούρκους χρήστες που πίστευαν ότι οι αντιμαχόμενες πλευρές μπορεί να συνάψουν ειρήνη μια μέρα, αλλά αμφισβήτησαν εάν Τούρκοι πολίτες που δραστηριοποιούνται στην Αιθιοπία θα μπορούσαν να επισκέπτονται με ασφάλεια τη χώρα. Η εφημερίδα διέγραψε αργότερα το tweet.

Η Τουρκία και η Αιθιοπία υπέγραψαν συμφωνία στρατιωτικής συνεργασίας τον Αύγουστο, καθώς ο Αιθίοπας πρωθυπουργός επισκέφθηκε την Άγκυρα.

Μετά την επίσκεψη ακολούθησαν αναφορές ότι η Αιθιοπία παρέλαβε έξι από τα 13 drones TB2 που είχε παραγγείλει από την Τουρκία.

Σύμφωνα με τον αιθιοπικό τύπο, η επιτυχία του στρατού στην απόκρουση των ανταρτών Τιγκράι σε ορισμένες περιοχές οφείλεται στην αυξανόμενη χρήση drone, συμπεριλαμβανομένων των TB2 καθώς και των ιρανικής κατασκευής Muhajir και των κινεζικής κατασκευής Wing Loong 2.

Ομοίως, η EurAsian Times με έδρα το Νέο Δελχί γράφει ότι εν μέσω της απροθυμίας των ΗΠΑ να μοιραστούν προηγμένη τεχνολογία, η Κίνα και η Τουρκία «έσπευσαν να καλύψουν το κενό» και αυτό «έχει δείξει αποτελέσματα στο πεδίο της μάχης της Αιθιοπίας και έχει καταφέρει αποφασιστικά πλήγματα στις δυνάμεις των Τιγκράι».

Ο πόλεμος στην περιοχή Τιγκράι κόστισε χιλιάδες ζωές και ανάγκασε τον εκτοπισμό τουλάχιστον 2 εκατομμυρίων ανθρώπων.

Θέλοντας να πουλήσει τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη, ο Ερντογάν δεν έχει θέσει ανθρωπιστικούς ή νομικούς περιορισμούς στη χρήση τους.

Αναπόφευκτα, ο πόλεμος στο Τιγκράι έχει ως αποτέλεσμα διεθνή πίεση στην Τουρκία και εγείρει ερωτήματα σχετικά με τον ρόλο της Τουρκίας στο μέλλον της Αιθιοπίας.

Ο Μουρσέλ Μπαϋράμ, Τούρκος ειδικός στην Αφρική, εφιστά την προσοχή σε τέτοιους κινδύνους σε μια έκθεση για το SETA.

«Η πώληση τουρκικών drones στο Μαρόκο και η χρήση τους στη Δυτική Σαχάρα επηρεάζει τις τουρκοαλγερινές σχέσεις.

»Ομοίως, η εικαζόμενη χρήση τουρκικών ένοπλων μη επανδρωμένων αεροσκαφών για την καταστολή της εξέγερσης στην περιοχή Τιγκράι της Αιθιοπίας δημιουργεί την αντίληψη ότι η Τουρκία παρεμβαίνει στον εμφύλιο πόλεμο της Αιθιοπίας», γράφει ο Μπαϋράμ.

Καλεί τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης να αποφύγουν τις εθνικιστικές εκρήξεις στην αναφορά πωλήσεων όπλων που δεν έχουν επιβεβαιωθεί επίσημα.

Διαφορετικά, προειδοποιεί, «οι κίνδυνοι της συνεργασίας της αμυντικής βιομηχανίας θα μπορούσαν να εξουδετερώσουν την ήπια δύναμη που επιτυγχάνεται μέσω της αναπτυξιακής συνεργασίας».

Θα πρέπει να σημειωθεί, ωστόσο, ότι όχι ο Τύπος αλλά ο ίδιος ο Ερντογάν ήταν ο κύριος διαφημιστής των drones.

Η Τουρκία έχει υπογράψει συμφωνίες αμυντικής συνεργασίας με περισσότερες από 25 αφρικανικές χώρες.

Με αυξανόμενο ενδιαφέρον για άλλα τουρκικά στρατιωτικά προϊόντα, μαζί με τα drones, οι χώρες που έχουν ήδη αγοράσει τουρκικό στρατιωτικό εξοπλισμό αναφέρονται ως εξής: Αλγερία, Μπουρκίνα Φάσο, Τσαντ, Γκάνα, Κένυα, Μάλι, Μαυριτανία, Μαρόκο, Νίγηρας, Νιγηρία, Σενεγάλη, Σομαλία, Ρουάντα και Ουγκάντα.

Τα διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία δείχνουν σημαντική άνοδο στις εξαγωγές άμυνας και αεροπορίας.

Σύμφωνα με την Ένωση των Τούρκων Εξαγωγέων, οι εξαγωγές της αμυντικής και αεροπορικής βιομηχανίας έφτασαν στο ιστορικό υψηλό των 2,8 δισεκατομμυρίων δολαρίων τους πρώτους 11 μήνες του έτους, συμπεριλαμβανομένων των πωλήσεων αξίας 94,6 εκατομμυρίων δολαρίων στην Αιθιοπία και 82,8 εκατομμυρίων δολαρίων στο Μαρόκο, από 235.000 δολάρια και $402.000 αντίστοιχα την ίδια περίοδο πέρυσι.

Οι αμυντικές εξαγωγές αντιπροσωπεύουν το 1,4% του συνόλου των τουρκικών εξαγωγών.

Τον Ιούλιο, η τουρκική εταιρεία Katmerciler υπέγραψε συμφωνία 91,4 εκατομμυρίων δολαρίων με την Κένυα για 118 τεθωρακισμένα οχήματα.

Παρά τα σημαντικά της βήματα στην Αφρική, η Τουρκία παραμένει πίσω από τα παγκόσμια βαριά βάρη τόσο στο οικονομικό όσο και στο διπλωματικό μέτωπο.

Η Κίνα, για παράδειγμα, μπορεί να υπερηφανεύεται για όγκο εμπορίου άνω των 200 δισεκατομμυρίων δολαρίων με την ήπειρο, μαζί με επενδύσεις συνολικού ύψους 360 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Όσον αφορά την έκταση των διπλωματικών ιστών, η Τουρκία κατατάσσεται στην έκτη θέση πίσω από την Κίνα, τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Γαλλία, την Ιαπωνία και τη Ρωσία.