Του Lionel Laurent
Το καλύτερο το οποίο μπορεί κανείς να πει για την έναρξη της καμπάνιας εμβολιασμού κατά της Covid-19 στη Γαλλία είναι ότι σίγουρα δεν μπορεί να πάει χειρότερα.
Η πατρίδα του πρωτοπόρου στο πεδίο των εμβολίων Louis Pasteur και η πηγή σημαντικών επιστημονικών νικών, όπως η ανακάλυψη του ιού HIV στη δεκαετία του 1980, βρίσκεται σήμερα στο κάτω μισό των γραφημάτων σε ό,τι αφορά την έκταση χορήγησης δόσεων εμβολίου κατά του κορονοϊού στον πληθυσμό της.
Η ακατανόητη καθυστέρηση
Η Γαλλία είχε χορηγήσει 516 δόσεις του εμβολίου των Pfizer-BioNTech έως την Κυριακή, δύο εβδομάδες μετά την έγκρισή του από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό το μέγεθος βρίσκεται πολύ πίσω από τους 238.809 εμβολιασμούς της Γερμανίας και τους 947.206 του Ηνωμένου Βασιλείου.
Ενώ οι Γάλλοι τείνουν να συγκρίνονται με τους πλησιέστερους γείτονές τους – όσον αφορά την οικονομική απόδοση ή την τεχνολογία, η γενική αντίληψη είναι να φαντάζεται κανείς τη Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο να παλεύουν για το “ασημένιο μετάλλιο” πίσω από τους υπεραποδοτικούς Γερμανούς – το συγκεκριμένο φαινόμενο είναι παγκόσμιας κλίμακας και πολύ πιο ταπεινωτικό. Η μόνη χώρα στον δείκτη του Bloomberg σχετικά με τους εμβολιασμούς ανά χώρα κατά της Covid-19 που βρίσκεται χαμηλότερα είναι η Κόστα Ρίκα, με 55 δόσεις.
Με αυτό το ποσοστό, θα χρειαστούν στη Γαλλία περίπου 400 χρόνια για τον εμβολιασμό των πολιτών της. Το Ισραήλ, εν τω μεταξύ, έχει ήδη καλύψει περί το 12% του πληθυσμού του.
Οι συνηθισμένες δικαιολογίες και εξηγήσεις διατυπώνονται ταχέως: τα εμβόλια δεν είναι παιχνίδι, δεν είναι αγώνας ταχύτητας, ενώ είναι υπερβολικό να διατυπώνουμε κρίσεις ανά χώρα με βάση το τι συμβαίνει μέσα σε μερικές εβδομάδες. Είναι αλήθεια ότι οι προβλέψεις έχουν διαψευστεί πολλές φορές στη διάρκεια αυτής της πανδημίας.
Οι “ρωγμές” του γαλλικού κράτους στην επιφάνεια
Όμως, πολλά από αυτά που συμβαίνουν σήμερα αντανακλούν βαθύτερες, ανησυχητικές “ρωγμές” στο γαλλικό κράτος – το οποίο θα έπρεπε, κρίνοντας από το χρηματικό ποσό που ρέει στα κρατικά ταμεία κάθε χρόνο, να είναι πολύ αποτελεσματικό στην ανάπτυξη δημόσιων πόρων για μια κεντρικά σχεδιασμένη επιχείρηση.
Αντίθετα, με την έλλειψη μασκών και την αποτυχημένη εκστρατεία τεστ και ιχνηλάτησης επαφών που παρατηρήθηκαν μέσα στο 2020, αποδεικνύεται ότι συμβαίνει το αντίθετο.
Παρόλο που γνώριζε εδώ και αρκετό καιρό ότι τα logistics του εμβολίου της Pfizer θα ήταν περίπλοκα και ότι οι Γάλλοι είναι από τους πλέον διστακτικούς λαούς όσον αφορά τον εμβολιασμό στον κόσμο, η γαλλική κρατική μηχανή απέτυχε να μεταφράσει αυτές τις διαπιστώσεις σε ρεαλισμό.
Οι δόσεις του εμβολίου είναι εκεί, ωστόσο η αλυσίδα εφοδιασμού φαντάζει ιδιαίτερα μακρά, απαιτώντας – σε μια περίπτωση – ακόμη και παράδοση με χρήση ταξί. Μια στρατηγική ανάπτυξης της διανομής και διάθεσης των εμβολίων με ηλικιακά κριτήρια, καθώς και κριτήρια προτεραιότητας ευπαθών ομάδων, φαντάζει πια πολύ “αρτηριοσκληρωτική” και σχολαστική, περιορίζοντας την πρόσβαση στους εργαζόμενους στον τομέα της φροντίδας και αρωγής ανά ηλικία.
Η δε έμφαση στην συγκατάθεση διά της ενημέρωσης, ενώ ξεκινά από ευγενικά κίνητρα, έχει δημιουργήσει ένα πρωτοφανές “χαρτοβασίλειο”, χωρίς μια ταυτόχρονη ισχυρή εκστρατεία μαζικής επικοινώνησης των οφελών του εμβολιασμού.
Ο “μπερδεμένος” Μακρόν και ο “χαμένος” Καστέξ
Ο πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν έπρεπε να παίζει εδώ τον ρόλο μιας δύναμης υπέρ της καλύτερης δυνατής λύσης των παραπάνω ζητημάτων. Ως πρώην υπουργός και όντας ο ίδιος προϊόν μιας γαλλικής εκπαίδευσης υψηλότατου επιπέδου για τους δημοσίους λειτουργούς και υπαλλήλους, γνωρίζει πού βρίσκονται τα εμπόδια στο πλαίσια του κεντρικού σχεδιασμού.
Η δε βάση των ψηφοφόρων του, οι εύποροι φιλοευρωπαίοι των πόλεων που χαρακτηρίζονται ως “αστικό μπλοκ” από τον Γάλλο δημοσκόπο Jerome Fourquet, βρίσκονται στο σύνολό τους στο στρατόπεδο των φίλων του εμβολιασμού – πολύ περισσότερο από τους οπαδούς των αντιπάλων του Μακρόν στην ακροδεξιά και την ακροαριστερά.
Ωστόσο, το brand του τεχνο-λαϊκισμού του Μακρόν λειτουργεί εναντίον του. Ο πρόεδρος της Γαλλίας έχει αναπτύξει αμυντικά πολιτικά αντανακλαστικά, καθώς αγωνίζεται για την επανεκλογή του το επόμενο έτος, εμπλεκόμενος άμεσα στην διαχείριση της τρέχουσας θολής στρατηγικής αντιμετώπισης της πανδημίας της χώρας του, ενώ ταυτόχρονα ο ίδιος ο αρχηγός του κράτους επικρίνει την εκτέλεσή της ως υπερβολικά αργή.
Ο φόβος του για επιστροφή στις εκτεταμένες διαμαρτυρίες των “Κίτρινων Γιλέκων” του 2018 τον έχει οδηγήσει επίσης σε ορισμένες μάλλον παράξενες επιλογές, όπως η δέσμευσή του να επιλέξει στην τύχη 35 Γάλλους, προκειμένου εκείνοι να παράσχουν την άποψή τους σχετικά με τη μέθοδο διάθεσης του εμβολίου. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε εύκολα να έχει τα αντίθετα των επιδιωκόμενων αποτελέσματα.
Σε μια εποχή που η Γαλλία χρειάζεται τόσο ηγεσία όσο και ισχυρό κράτος, και τα δύο φαίνονται περιέργως να απουσιάζουν. Ο σημερινός πρωθυπουργός του Μακρόν, Ζαν Καστέξ, μοιάζει “χαμένος” σε μια θάλασσα ευθυνών. Ο δημοφιλής προκάτοχός του, Εντουάρ Φιλίπ, ο οποίος απομακρύνθηκε πέρυσι από τον πρόεδρο της χώρας, μοιάζει ως η φωνή της λογικής, ευρισκόμενος όμως στο περιθώριο. “Γνωρίζω τι οφείλει η ανθρωπότητα στα εμβόλια”, ανέφερε σε δηλώσεις του τον περασμένο μήνα.
Το παιχνίδι δεν έχει κριθεί
Δεν είναι πολύ αργά για τη Γαλλία να “γυρίσει” την κατάσταση. Η πρόσβαση στο εμβόλιο μπορεί να επεκταθεί χωρίς ο εμβολιασμός να καταστεί υποχρεωτικός. Μια πιο θετική εκστρατεία “προώθησης” των πλεονεκτημάτων του δεν μοιάζει δύσκολη σε μια χώρα όπου αρκετές περιοχές βρίσκονται αυτή τη στιγμή σε συνθήκη απαγόρευσης της κυκλοφορίας από τις 6 το απόγευμα μέχρι τα ξημερώματα. Η υπερβολική εστίαση στην πάλη με τους αντιεμβολιαστές, άλλωστε, κινδυνεύει να αφήσει εκτός εκείνους οι οποίοι ταλαντεύονται.
Ωστόσο, αυτό σημαίνει να αντλεί κανείς τα σωστά μαθήματα από την αντιμετώπιση των πανδημιών του παρελθόντος, αλλά και του παρόντος. Η διαχείριση της πανδημίας της γρίπης του ιού H1N1 το 2009 διαγράφηκε ως μεγάλη αποτυχία υπερβολικής παρέμβασης: αγοράστηκαν πολλές δόσεις εμβολίων με μεγάλο κόστος, χωρίς τελικά να χρησιμοποιηθούν, ενώ ένα απόθεμα μασκών αφέθηκε να μαζεύει σκόνη στις αποθήκες.
Αυτό οδήγησε σε μια αντίθετου είδους προσέγγιση στη Γαλλία – να προχωρεί αργά, εστιάζοντας παράλληλα σε λύσεις τύπου “δόγματος σοκ”, όπως τα καθολικά lockdown και η κρατική υποστήριξη για την οικονομία.
Σύμφωνοι, πρόκειται για μαραθώνιο και όχι σπριντ. Ωστόσο, η εκκίνηση έχει σημασία και στα δύο. Μετά την επιτυχία άλλων χωρών, ιδιαίτερα στην Ασία, στο ξεδίπλωμα των κρατικών τους μηχανισμών, με εντυπωσιακό αποτέλεσμα στη συγκράτηση της αύξησης των κρουσμάτων, είναι καιρός η Γαλλία να στρέψει το βλέμμα της στην εμπειρία άλλων χωρών και σε ό,τι αφορά το ζήτημα των εμβολίων.