Από τη Λέρο όπου 500 μικρά προσφυγόπουλα ζουν σε σκηνές μέσα στα λύματα του hotspot και υποφέρουν από τσιμπήματα ψύλλων και εφιάλτες, μέχρι τη Βουλή που ψηφίζει και πάλι για σύναψη συμβάσεων «κατά παρέκκλιση των κείμενων διατάξεων» και την ελληνική κυβέρνηση που απαντά στις κατηγορίες του Μεβλούτ Τσαβούσογλου για βίαιες επαναπροωθήσεις προσφύγων, η συζήτηση για το προσφυγικό/μεταναστευτικό φουντώνει.
Το νομοσχέδιο της κυβέρνησης για τις αλλαγές στις διαδικασίες παροχής ασύλου έρχεται την Πέμπτη στη Βουλή. Στη δεύτερη ανάγνωση του κειμένου την Τρίτη, ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη, Μιχάλης Χρυσοχοΐδης, κατέθεσε πλήθος νομοτεχνικών βελτιώσεων (96 βελτιώσεις επί συνόλου 121 άρθρων) αλλά στη συνέχεια προσπάθησε να αποκρούσει τις αιτιάσεις της αντιπολίτευσης για πρόχειρη συρραφή κειμένων. Ακολούθησε σύγκρουση σε μάλλον ήπιους τόνους για το θέμα των ημερών, τις καταγγελίες του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, ότι η Ελλάδα επαναπροωθεί στην Τουρκία χιλιάδες πρόσφυγες και μάλιστα τραυματισμένους.
«Ακούστε, λοιπόν, τι ακριβώς συνέβη με το υπουργείο Εξωτερικών της Τουρκίας, πριν από δύο μέρες», σημείωσε ο κ. Χρυσοχοΐδης: «Διαβάζω, λοιπόν: “το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών με ανακοίνωσή του κλιμάκωσε, επαναλαμβάνοντας τον ισχυρισμό πως οι αρμόδιες ελληνικές Αρχές απωθούν, δια της βίας, μετανάστες πίσω στην Τουρκία. Κάλεσε την ελληνική κυβέρνηση να επιληφθεί του ζητήματος και να μην το αρνείται. Στη συνέχεια της ανακοίνωσης εκτόξευσε ευθείες απειλές, λέγοντας πως έχει έγγραφα και ντοκουμέντα, που δείχνουν το βάναυσο τρόπο με τον οποίον μεταχειρίζονται οι ελληνικές Αρχές τους μετανάστες. Συγκεκριμένα…», συνεχίζει το κείμενο, «…στην ανακοίνωση τονίζεται πως το 2018, 11.867 παράνομοι μετανάστες απωθήθηκαν στη χώρα μας, από την Ελλάδα», στην Τουρκία, δηλαδή, «και τους πρώτους δέκα μήνες του 2019 άλλοι 25.000. Από συνεντεύξεις με τους μετανάστες, διαπιστώθηκε ότι οι Έλληνες αξιωματούχοι κατάσχεσαν προσωπικά τους αντικείμενα, υποβλήθηκαν σε πολλές περιπτώσεις σε κακή μεταχείριση, χτυπήθηκαν σε πολλές περιπτώσεις και απωθήθηκαν στα σύνορά μας, συνοδευόμενοι από Έλληνες αξιωματούχους». Αυτά λένε οι Τούρκοι και εσείς κάνετε ερωτήσεις και κάνετε και δηλώσεις. Σας παρακαλώ πολύ, προσοχή. Εγώ, αυτά εδώ πέρα τα θεωρώ σκουπίδια, τα θεωρώ απαράδεκτα πράγματα», σημείωσε ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη διευκρινίζοντας στη συνέχεια ότι δεν κατηγορεί προσωπικά τους προλαλήσαντες αγορητές του ΣΥΡΙΖΑ, δηλαδή τους πρώην υπουργούς Μεταναστευτικής Πολιτικής, Δημήτρη Βίτσα, και Γιάννη Μουζάλα.
Λίγο αργότερα, έγινε γνωστή και η πρώτη τροπολογία στο νομοσχέδιο, η οποία -μεταξύ άλλων νομιμοποιεί- όπως συνέβαινε όλα τα χρόνια από το 2015, τις δημόσιες συμβάσεις που θα συναφθούν κατά παρεκκλιση των κειμένων διατάξεων και οι οποίες θα αφορούν τη σίτιση, τη στέγαση και την ψυχοκοικωνική στήριξη όσων αιτούνται άσυλο.
Αρκετές ώρες νωρίτερα, έξι ανθρωπιστικές οργανώσεις έδωσαν κοινή συνέντευξη Τύπου και προειδοποίησαν ότι το νομοσχέδιο που κατέθεσε η κυβέρνηση οδηγεί σε πλήρη απορρύθμιση του συστήματος ασύλου. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα, η Διεθνής Αμνηστία, η Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες, το Ελληνικό Φόρουμ Προσφύγων και η HumanRights360, παρουσίασαν σημεία του νομοσχεδιου και τόνισαν ότι ο νόμος αυτός «έρχεται να κάνει ακόμα πιο δύσκολη τη ζωή, την καθημερινότητα και την υγεία των ανθρώπων, σωματική ή ψυχική. Φέρνει νέες διαδικασίες υποδοχής, αλλά δεν προβλέπει τη βελτίωση της ζωής των ανθρώπων, οι οποίοι είναι εγκλωβισμένοι στα νησιά και στην ενδοχώρα», όπως παρατήρησε ο διευθυντής προγραμμάτων των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, Απόστολος Βεΐζης. Ο ίδιος πρόσθεσε ότι «το νομοσχέδιο δημιουργεί ένα νέο εμπόδιο για τους ανθρώπους, καθώς αυξάνει τα προβλήματα και στην πραγματικότητα είναι απάνθρωπο».
Ο κ. Βεΐζης ανέφερε ως προβληματικά τα άρθρα που αφορούν στην κατάργηση του μετατραυματικού στρες ως λόγου ευαλωτότητας, στην πιστοποίηση των θυμάτων βασανιστηρίων μόνο από τους γιατρούς του Δημοσίου, στο ότι μόνο όσοι θα περάσουν την ταχεία διαδικασία θα έχουν πρόσβαση στο σύστημα υγείας, καθώς και στο ότι σε δύο μήνες, όλοι οι πρόσφυγες θα πρέπει να φύγουν από τις δομές και τα διαμερίσματα. Ολα τα παραπάνω σχετίζονται με το πόσο εύκολα μπορεί κάποιος να χαρακτηρίζεται ευάλωτος και να μετακινείται από τα νησιά στην ηπειρωτική Ελλάδα, στην στέρηση του ΑΜΚΑ αλλά και στην διαχείριση των θέσεων φιλοξενίας.
Ο διευθυντής της Διεθνούς Αμνηστίας, Γαβριήλ Σακελλαρίδης, εξέφρασε την ανησυχία του καθώς παρατηρείται «σημαντική αύξηση της τοξικότητας στο δημόσιο διάλογο που εμπλουτίζεται με τη ρητορική του τύπου να αντιμετωπίσουμε τους ανθρώπους που έρχονται στη χώρα ως εισβολείς». Επίσης, ανέδειξε ως σημαντικά ζητήματα μεταξύ άλλων τις «επιταχυνόμενες συνοριακές διαδικασίες, καθώς η μείωση του χρονικού περιθωρίου για την εξέταση των αιτημάτων ασύλου και η αύξηση των διαδικασιών περί παραδεκτότητας εμποδίζουν στην ουσία την εξέταση των αιτημάτων ασύλου» και τις λίστες ασφαλών τρίτων χωρών, που «υποσκάπτουν την εξατομικευμένη εξέταση των αιτημάτων ασύλου». Επιπλέον, σχολίασε τις αλλαγές κανόνων στην κράτηση, καθώς «καταργείται η αυτόματη επανεξέταση των κανόνων διοικητικής κράτησης και ταυτόχρονα αυξάνεται ο χρόνος της κράτησης από 45 σε 50 μέρες, ενώ με την αλλαγή του τρόπου υπολογισμού της μέγιστης περιόδου κράτησης, οι αιτούντες κινδυνεύουν να παραμείνουν σε εξαιρετικά παρατεταμένη κράτηση». Τέλος, σημείωσε ότι «μετά την κατάθεση του νομοσχεδίου σε διαβούλευση, ήρθε μια ύπουλη προσθήκη στο νομοσχέδιο, ότι τα μέλη της Αστυνομίας και του Στρατού μπορούν να διεξάγουν συνεντεύξεις επί της παραδεκτότητας».
Ο αντιπρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, Βασίλης Παπαστεργίου, υπογράμμισε ότι «η αυστηροποίηση της διαδικασίας που προβλέπει το νομοσχέδιο, είναι για τους αιτούντες άσυλο, τόσο άδικη, όσο και ατελέσφορη, γιατί στην πραγματικότητα θα προκαλέσει προβλήματα ακόμα και στο στόχο που η κυβέρνηση θέλει να πετύχει». Μεταξύ άλλων, επισήμανε ότι «αυτό που επιδιώκεται στην πραγματικότητα, είναι ένας μεγάλος αριθμός αιτούντων άσυλο να χάσει το δίκαίωμα εξέτασης του αιτήματός του σε πρώτο ή σε δεύτερο βαθμό», καθώς και ότι «υπάρχει κίνδυνος ένας μεγάλος αριθμός αιτούντων άσυλο να βρεθεί χωρίς χαρτιά, να βρεθεί σε μια γκρίζα ζώνη από τη σκοπιά των δικαιωμάτων, χωρίς να έχει εξεταστεί η αίτησή του στην ουσία της». Υπενθυμίζεται ότι για την άσκηση προσφυγής σε δεύτερο βαθμό, θα πρέπει ο αιτούμενος άσυλο να αναλάβει ο ίδιος την σύνταξη δικογράφου χωρίς να θεωρείται δεδομένο ότι θα βρει από κάπου νομική βοήθεια.
Ο Αλέξανδρος Κωνσταντίνου, μέλος της νομικής υπηρεσίας του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες, σημείωσε ότι «το ζήτημα αναγνώρισης των Αφγανών στην Ευρώπη συνδέεται με τις εγγυήσεις που παρέχει το σύστημα της κάθε χώρας. Η Βουλγαρία μπορεί να έχει χαμηλό μέσο όρο, ωστόσο βρίσκεται διαρκώς στο επίκεντρο κριτικής ως προς την αποτελεσματικότητα του συστήματος ασύλου της». Αντίθετα, στη Γερμανία, ο μέσος όρος αναγνώρισης των Αφγανών τον Αύγουστο του 2019 ήταν 63,3%. Επίσης, παρατήρησε ότι το νομοσχέδιο «ενσωματώνει το κατώτατο όριο των ευρωπαϊκών οδηγιών και σε πολλές περιπτώσεις οι διατάξεις είναι αντίθετες με τις κοινοτικές οδηγίες». Τέλος, σχολίασε λέγοντας ότι το νομοσχέδιο «προσανατολίζει όλες τις διατάξεις του στο ζήτημα των επιστροφών, χωρίς να τηρούνται οι απαραίτητες διαδικαστικές εγγυήσεις». Κατέληξε δε λέγοντας, ότι «στην πραγματικότητα το νομοσχέδιο απορρυθμίζει το σύστημα ασύλου της χώρας και εκθέτει σε πραγματικό κίνδυνο κράτησης και επιστροφών τους ευάλωτους ανθρώπους και σε κίνδυνο καταδικαστικών αποφάσεων της χώρας στα ευρωπαϊκά δικαστήρια».
Ο αντιπρόεδρος του Ελληνικού Φόρουμ Προσφύγων, Ζαν Ντιντιέ Τοτό, σημείωσε ότι «δεν υπάρχει ξεκάθαρη στρατηγική ένταξης σε αυτό το νομοσχέδιο. Η ένταξη πρέπει να είναι ένα σοβαρό θέμα και ξεκινάει από την υποδοχή και τελειώνει στη στιγμή που ο αιτών θα έχει γίνει αυτόνομος στην κοινωνία και μπορεί να συμμετέχει σε αυτή. Χωρίς στρατηγική ένταξης θα υπάρξει μαύρη εργασία και οι διακινητές θα έχουν πολλή δουλειά».
Η αναπληρώτρια διευθύντρια του HumanRights360, Ελένη Τάκου, ανέδειξε ως θετικό σημείο την πρωτοβουλία κωδικοποίησης της υφιστάμενης νομοθεσίας, «αν και αυτό το νομοσχέδιο δεν το καταφέρνει». Επίσης, «γίνεται προσπάθεια αντιστοίχισης των δικαιωμάτων των αιτούντων άσυλο με τις υποχρεώσεις τους – κάτι που είναι συμβατό με την Οδηγία και την κοινωνική ανάγκη». Παρότι η φοίτηση των παιδιών στα σχολεία είναι υποχρεωτική, με νόμο του 1985, «δεν υπάρχουν εργαλεία πρόσβασης σε αυτό το δικαίωμα: Δεν υπάρχουν επαρκείς τάξεις, ούτε εύκολη πρόσβαση όσων ζουν σε απομακρυσμένα camp». Συμπλήρωσε δε, ότι το νομοσχέδιο εισάγει «ακατανόητο περιορισμό στην αγορά εργασίας με τη ρήτρα των έξι μηνών. Ως ένα βαθμό αυτό είναι συμβατό με την ευρωπαϊκή Οδηγία και ισχύει και σε άλλες χώρες, όπου όμως υπάρχουν προενταξιακά μέτρα. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει καμία οργανωμένη δομή ελληνομάθειας για τους ανθρώπους που εισέρχονται στη χώρα, παρά μόνο μαθήματα οργανώσεων». Για τα ασυνόδευτα ανήλικα άτομα, παρατήρησε ότι οι νέες θέσεις φιλοξενίας από τον Ιούλιο 2019 ως τις 15 Οκτωβρίου 2019 είναι μόλις 57, ενώ την ίδια ώρα στον Έβρο, 155 ασυνόδευτα βρίσκονται σε κράτηση και στη Μυτιλήνη πάνω από 1.000». Τέλος, σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat που παρέθεσε η κ. Τάκου, το 2018 εκτελέστηκε στην Ευρώπη μόλις το 36,8% των επιστροφών που διατάχθηκαν, και η Ελλάδα βρίσκεται πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Ιδιαίιτερη αίσθηση προκάλεσε η παρέμβαση της παιδιάτρου Αννας Μαΐλλη που βρέθηκε πριν λίγες μέρες στην Λέρο προκειμένου να συνδράμει στην κατάσταση που έχει δημιουργηθεί με την συσσώρευση προσφύγων στο νησί. Οπως ανέφερε, στο νησί ζουν περίπου 500 παιδιά και η ίδια με την ομάδα της εξέτασε 170 που ζουν μέσα και έξω από το Κέντρο Υποδοχής-Ταυτοποίησης (χοτσποτ). Όπως είπε, μένουν τα περισσότερα σε πρόχειρες σκηνές, ανάμεσα στα συρματοπλέγματα του πρώην Ψυχιατρείου και πάνω στα λύματα του ΚΥΤ, όλα φέρουν τσιμπήματα ψύλλων, πολλά είχαν κοιλιακά προβλήματα εξαιτίας της κακής διατροφής, πολλά είχαν άσθμα σε κρίση, ενώ συχνές ήταν οι περιπτώσεις παιδιών που εμφάνιζαν νυχτερινή ενούρηση και εφιάλτες. Όλες οι θηλάζουσες γυναίκες είχαν αναιμία, και σε αρκετές περιπτώσεις δεν είχαν γάλα. Ο στρατός προμηθεύει με γάλα φόρμουλα τα μωρά ως έξι μηνών και στα μεγαλύτερα δίνει φρέσκο γάλα, αν και απαγορεύεται. Επίσης, τα μωρά άνω των έξι μηνών τρώνε το φαγητό των ενηλίκων, ενώ αυτό δεν είναι κατάλληλο.
Στο προσφυγικό/μεταναστευτικό εστίασε το απόγευμα την ομιλία του και ο πρωθυπουργός Κ.Μητσοτάκης στην 4η Ευρω- Αραβική Σύνοδο κατηγορώντας την Τουρκία για την προκλητική της συμπεριφορά στην Ανατολική Μεσόγειο και συνδέοντας τα δύο ζητήματα. Απαντώντας και στον Τσαβούσογλου, ο πρωθυπουργός σημείωσε ότι “η Ελλάδα έχει υποδεχθεί εκατοντάδες φυγάδες των πολέμων και της ανέχειας, ανθρώπους που ξεκινούν ώστε να φτάσουν μέσω του Αιγαίου και των ακτών της Μεσογείου σε αυτό που αποκαλούν ευρωπαϊκό παράδεισο». «Αλίμονο όμως, ούτε η διαδρομή είναι εύκολη, ούτε η κατάληξη είναι συχνά ευτυχής”, πρόσθεσε: “Θα είμαι λοιπόν ειλικρινής: η χώρα μου δέχεται ειδικά τους τελευταίους μήνες ροές προσφύγων και μεταναστών ασύμμετρες σε σχέση με την έκταση και τον πληθυσμό της. Τα ακριτικά μας νησιά ασφυκτιούν. Οι δομές φιλοξενίας αντιμετωπίζουν τα πρώτα προβλήματα. Ελέγχουμε τα σύνορα μας και φροντίζουμε πάντα για τους κυνηγημένους του κόσμου. Όμως και μία μόνο χώρα δεν μπορεί να σηκώσει στους ώμους της τα προβλήματα τριών ηπείρων”.
“Ένα διεθνές πρόβλημα δεν αντιμετωπίζεται όταν την ίδια στιγμή κάποιοι αμφισβητούν δεδομένα δεκαετιών και εγείρουν απαράδεκτες διεκδικήσεις”, είπε ο πρωθυπουργός αναφερόμενος στις ενέργειες της Τουρκίας τόσο όσον αφορά στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη της Κυπριακής Δημοκρατίας όσο και στη συμπεριφορά της στο Αιγαίο και πρόσθεσε απευθυνόμενος στην Άγκυρα: “Θα ήταν καλό να μη φορτίζει περαιτέρω την ευαίσθητη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου. Να ακολουθήσει το δρόμο του διεθνούς δικαίου και της καλής γειτονίας”.
Ο κ. Μητσοτάκης τόνισε ότι το ελληνικό Λιμενικό έχει σώσει χιλιάδες ζωές στη θάλασσα, αναφερόμενος σε όσα ακούστηκαν τις τελευταίες ημέρες. Επισήμανε ταυτόχρονα το Λιμενικό είναι επιφορτισμένο με την αποστολή φύλαξης των συνόρων μας, την οποία όπως υπογράμμισε “με αυτή την κυβέρνηση θα επιτελεί στο ακέραιο” ενώ κάλεσε αυτούς “που εργαλειοποίησαν το προσφυγικό, χρησιμοποιώντας τους κατατρεγμένους ως πιόνια για την υλοποίηση των δικών τους γεωστρατηγικών στόχων, να είναι πιο προσεκτικοί όταν αναφέρονται στην Ελλάδα”, απαντώντας έτσι στις δηλώσεις Τσαβουσογλου.