Στο άρθρο μας της Παρασκευής αναφερθήκαμε στο ιστορικό των εξελίξεων που οδήγησαν στην υπογραφή δύο μνημονίων μεταξύ Aγκυρας και Τρίπολης, τα οποία, σε περίπτωση που η Τουρκία κατορθώσει να τα εφαρμόσει στο πεδίο, θα έχουν καταστροφικές συνέπειες για Κύπρο και Ελλάδα.
Η υπογραφή αυτών των δύο μνημονίων και η εν γένει στάση της κυβέρνησης της Τρίπολης, που λειτουργούσε ως ενεργούμενο της Aγκυρας, σε συνδυασμό με τις ισορροπίες που προσπαθούσε να κρατήσει η Ελλάδα απέναντι στην κυβέρνηση της Βεγγάζης, στον πρόεδρο της Βουλής της Λιβύης Ακίλα Σάλεχ και τον στρατάρχη Χαφτάρ, που θεωρούν ότι ο Ντμπέιμπα παρανόμως κατέχει τη θέση του πρωθυπουργού, έκαναν τον προηγούμενο υπουργό Εξωτερικών Νίκο Δένδια να προκαλέσει σοβαρό διπλωματικό επεισόδιο κατά την επίσκεψή του στη Λιβύη, στις 17 Νοεμβρίου 2022.
Συγκεκριμένα, με βάση το ελληνικό ΥΠΕΞ, το πρόγραμμα του κ. Δένδια προέβλεπε ότι θα επισκεφθεί την Τρίπολη και στη συνέχεια τη Βεγγάζη. Ο όρος που είχε τεθεί, όσον αφορά την Τρίπολη, ήταν να συναντήσει μόνο τον πρόεδρο του προεδρικού συμβουλίου Μοχάμεντ Μένφι και όχι την υπουργό Εξωτερικών της κυβέρνησης της Τρίπολης Νάιλα Μανγκούς.
Οταν ο κ. Δένδιας κατά την προσγείωσή του είδε την κυρία Μανγκούς να τον περιμένει αναχώρησε για τη Βεγγάζη χωρίς να τη συναντήσει και φυσικά χωρίς να συναντήσει και τον πρόεδρο του προεδρικού συμβουλίου Μοχάμεντ Μένφι. Κατόπιν συνέχισε κανονικά το ταξίδι του για τη Βεγγάζη, ενώ αποφασίστηκε και η ανάκληση του πρέσβη Ν. Κοτροκόη, πριν προλάβει καν να επιδώσει τα διαπιστευτήριά του.
Σημειώνεται ότι ένας από τους λόγους που η ελληνική διπλωματία επέλεξε αυτή τη στάση ήταν το γεγονός ότι η συγκεκριμένη υπουργός είχε υπογράψει, έναν μήνα πριν, με τον τότε ΥΠΕΞ της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου τη νέα τουρκολιβυκή συμφωνία, που βασίζεται στο παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο του 2019, με την οποία η Τουρκία αποκτά δικαιώματα ερευνών και εκμετάλλευσης κοιτασμάτων στην ΑΟΖ της Λιβύης, ήτοι νοτίως της Κρήτης, σε περιοχές που η Ελλάδα έχει μονομερώς οριοθετήσει, ελλείψει πνεύματος συνεννόησης από τη Λιβύη.
Πρέπει να επισημάνουμε ότι η απόφαση για «εμπάργκο» της Ελλάδας στην κυβέρνηση Ντμπέιμπα ελήφθη σε συνεννόηση με την κυβέρνηση της Αιγύπτου, η οποία το διάστημα εκείνο έπνεε επίσης μένεα κατά της προσωρινής κυβέρνησης της Τρίπολης, την οποία δεν αναγνώριζε, ενώ αναγνώριζε την κυβέρνηση της Βεγγάζης.
Τώρα πληροφορούμαστε ότι η ελληνική κυβέρνηση αποφασίζει να αλλάξει πολιτική έναντι της προσωρινής κυβέρνησης Ντμπέιμπα. Η αλλαγή ξεκίνησε με τηλεφωνική συνομιλία που είχε ο ΥΠΕΞ Γ. Γεραπετρίτης με την ομόλογό του Ν. Μανγκούς και με την τοποθέτηση νέου πρέσβη της Ελλάδας στην Τρίπολη Ν. Γαριλίδη. Σημειώνεται ότι οι δύο ΥΠΕΞ συμφώνησαν να συναντηθούν στη Νέα Υόρκη τον Σεπτέμβριο.
Οσον αφορά τους κυριότερους λόγους που οδήγησαν στην ανατροπή της ελληνικής πολιτικής στο θέμα της Λιβύης, αυτοί είναι οι εξής:
- Πρώτον, παρότι η νομιμότητα της κυβέρνησης Ντμπέιμπα αμφισβητείται κυρίως σε εσωτερικό επίπεδο, αναγνωρίζεται από τον ΟΗΕ ως η νόμιμη κυβέρνηση της χώρας, με την οποία έχουν επισήμως επαφές θεσμικοί παράγοντες της Ε.Ε. αλλά και κυβερνητικοί παράγοντες χωρών-μελών της Ε.Ε. Μάλιστα, η Ιταλία έχει υπογράψει μαζί της ενεργειακές συμφωνίες δισεκατομμυρίων ευρώ. Αρα, η Ελλάδα θέλησε να αποκαταστήσει τις διπλωματικές σχέσεις και τους πολιτικούς διαύλους επικοινωνίας.
- Δεύτερον, δεν είναι τυχαίο ότι η αλλαγή στάσης έγινε μετά την επιστροφή του κ. Μητσοτάκη από την Αίγυπτο. Εκεί διαπίστωσε ότι άλλαξε η στάση του Καΐρου έναντι της κυβέρνησης της Τρίπολης, και αυτό έπαιξε ρόλο στην αλλαγή στάσης και της Αθήνας. Να σημειωθεί ότι Αγκυρα και Κάιρο συνομιλούν για από κοινού εξεύρεση λύσης στη Λιβύη.
- Τρίτον, καθοριστικός ήταν ο ρόλος των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, που βοήθησαν την Τουρκία να αποκαταστήσει επαφές με την Ανατολική Λιβύη, ανοίγοντας απευθείας διαύλους και με τον πρόεδρο του Κοινοβουλίου Ακίλε Σαλέχ και τον στρατηγό Χαφτάρ. Η κίνηση αυτή έπαιξε ρόλο στη στροφή της Ελλάδας προς την Τρίπολη.
- Τέταρτον, ρόλο έχει παίξει και ο παράγοντας «έρευνες υδρογονανθράκων νοτίως της Κρήτης για λογαριασμό της Ελλάδας». Εκεί, ExxonMobil και HellenicEnergy διεξάγουν έρευνες, τα αποτελέσματα των οποίων μπορεί να είναι τέτοια που θα οδηγήσουν στις επόμενες φάσεις, με τελικό στόχο την ανάπτυξη των κοιτασμάτων. Για να γίνει αυτό, η αμερικανική εταιρία δεν θα ήθελε να έλθει αντιμέτωπη με ενστάσεις από την πλευρά της Λιβύης, δεδομένου ότι οι έρευνες γίνονται σε θαλασσοτεμάχια σε μια περιοχή που έχει οριοθετήσει μονομερώς με τον νόμο Μανιάτη η Ελλάδα.
- Πέμπτον, όταν η Ελλάδα κατήγγειλε με επιστολές στον ΟΗΕ το τουρκολιβυκό μνημόνιο, η προσωρινή κυβέρνηση Ντμπέιμπα είχε δηλώσει ότι είναι έτοιμη για επανεκκίνηση των συνομιλιών για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών μεταξύ των δύο χωρών, οι οποίες πιθανώς θα οδηγήσουν στη Χάγη, όπου, σύμφωνα με τη γνώμη ειδικών, θεωρείται βέβαιο ότι το τουρκολιβυκό μνημόνιο εκ των πραγμάτων θα ακυρωθεί.
Ευχόμαστε καλή επιτυχία στον πρέσβη κ. Γαριλίδη.