Κάλπες, νέα δεδομένα στο Κυπριακό, ενεργειακές εξελίξεις, διπλωματικές κρίσεις και τουρκικές προκλήσεις. «Λουκέτο» στο Συνεργατισμό, επιστροφή στην επενδυτική βαθμίδα και μεγάλα «αγκάθια» στην εσωτερική διακυβέρνηση. Η χρονιά που δύει σε λίγες ώρες μας αφήνει για «κληρονομιά» μια σειρά από μεγάλα πολιτικοοικονομικά γεγονότα… Ας θυμηθούμε τα 9 + 4 σημαντικότερα.
Προεδρικές και επανεκλογή Αναστασιάδη
Μετά από μια μακρά και έντονη προεκλογική περίοδο, στις 4 Φεβρουαρίου ο Νίκος Αναστασιάδης επανεκλέγεται στο Ανώτατο Αξίωμα της Δημοκρατίας. Επικράτησε του Σταύρου Μαλά με 55,99%. Είχε προηγηθεί στις 28 Ιανουαρίου ο πρώτος γύρος των εκλογών στον οποίο συμμετείχαν ακόμη οι Νικόλας Παπαδόπουλος (25,74%), Χρίστος Χρίστου (5,65%) και Γιώργος Λιλλήκας (2,18%).
Αμέσως μετά την επανεκλογή του ο Αναστασιάδης ρίχνει γέφυρες συναίνεσης και ενότητας, επαναλαμβάνοντας πως η παρούσα θα είναι και η τελευταία θητεία του. Έθεσε ως προτεραιότητες την επίλυση του Κυπριακού, τα προβλήματα των νέων και ευάλωτων ομάδων και τον εκσυγχρονισμό του κράτους.
Νέα δεδομένα στο Κυπριακό
Χρονιά μεγάλων αλλαγών, χωρίς καν επίσημες διαπραγματεύσεις. Ως η πιο κομβική στιγμή θεωρείται η συνάντηση που είχαν, μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, οι Νίκος Αναστασιάδης και Μεβλούτ Τσαβούσογλου στη Νέα Υόρκη. Η τουρκική πλευρά θέτει θέμα αλλαγής της μορφής λύσης και ο Πρόεδρος καταθέτει πρόταση για την αποκέντρωση εξουσιών.
Εν μέσω πολύμηνης στασιμότητας και διάστασης ανάμεσα στις θέσεις των δύο πλευρών, ο Αντόνιο Γκουτέρες διόρισε ως Ειδική Απεσταλμένη το καλοκαίρι την Τζέιν Χολ Λουτ. Αφού συνέλεξε τις απόψεις όλων των εμπλεκόμενων μερών, ανέλαβε τον περασμένο Σεπτέμβριο (μετά από συναντήσεις του ΓΓ με Αναστασιάδη και Ακιντζί) να διαμορφώσει έγγραφο με τους όρους αναφοράς. Η προσπάθεια βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη. Εάν τελεσφορήσει επιτυχώς τότε ο διάλογος θα επαναρχίσει άμεσα στη βάση των εν λόγω όρων. Αν και παρασκηνιακά οι τρεις εγγυήτριες δυνάμεις επιδιώκουν επανέναρξη μετά την άνοιξη.
Από την «Καλυψώ»… στη «Δελφύνη»
Παραμονή Πρωτοχρονιάς οι Eni και Total κατεβάζουν το τρυπάνι του Saipem 12000 στο στόχο «Καλυψώ» του Οικοπέδου 6. Η γεώτρηση διήρκησε ένα μήνα και η γαλλο-ιταλική κοινοπραξία ανακοίνωσε την ανακάλυψη του κοιτάσματος, χωρίς να είναι σε θέση να δώσει περισσότερα στοιχεία για τις ποσότητες. Τα στοιχεία κατέδειξαν ότι η «Καλυψώ» έχει παρόμοια γεωλογικά δεδομένα με το αιγυπτιακό κοίτασμα – μαμούθ «Ζορ». Με βάση τις ίδιες ενδείξεις η «Καλυψώ» επεκτείνεται στο Οικόπεδο 7, το οποίο επίσης διεκδικεί μέσω διαγωνισμού η κοινοπραξία των Eni και Total.
Στις 16 Νοεμβρίου άρχισε η γεώτρηση των Exxon Mobil και Qatar στο Οικόπεδο 10 και το στόχο «Δελφύνη». Οι εργασίες του Stena Icemax θα ολοκληρωθούν μέσα στις επόμενες ημέρες και στη συνέχεια ο ενεργειακός κολοσσός θα πραγματοποιήσει γεώτρηση στο στόχο «Γλαύκος».
Δύο αγωγοί και τερματικό;
Στις 20 Δεκεμβρίου Κύπρος, Ισραήλ και Ελλάδα διαμορφώνουν το κείμενο της διακρατικής συμφωνίας που θα διέπει τη λειτουργία του East Med. Ένα αποφασιστικό βήμα ως προς την υλοποίηση του αγωγού θα συνδέει τα κοιτάσματα της περιοχής με την Ευρώπη. Το κείμενο τυγχάνει επεξεργασίας από την Κομισιόν και εκτιμάται ότι οι υπογραφές θα πέσουν το πρώτο τρίμηνο του 2019.
Στις 19 Σεπτεμβρίου στην Λευκωσία η Κύπρος υπογράφει διακρατική συμφωνία με την Αίγυπτο για αγωγό φυσικού αερίου που θα συνδέει το Οικόπεδο 12 με αιγυπτιακό τερματικό υγροποίησης. Κατά την τελετή υπογραφής, εκπρόσωπος της Κομισιόν ανέφερε ότι η Επιτροπή προκρίνει τη δημιουργία τερματικού υγροποίησης σε ευρωπαϊκό έδαφος. Άρα στην Κύπρο. Το σενάριο είναι στο τραπέζι, αν και η υλοποίηση του εξαρτάται από τις ποσότητες που θα εντοπιστούν στο μέλλον.
Στο «κόκκινο» η τουρκική προκλητικότητα
Ούτε για μία μέρα του 2018 δεν κατέβασαν τους τόνους οι Τούρκοι, καθιστώντας τις λεκτικές και πρακτικές προκλήσεις στην ΑΟΖ ως ρουτίνα. Από τη μια οι πάσης φύσεως απειλές και από την άλλη οι navtex, τα γεωτρύπανα και το Barbaros.
Αποκορύφωμα η παρεμπόδιση του γεωτρύπανου των Eni και Total να πραγματοποιήσει γεώτρηση στο Οικόπεδο 3 και το στόχο «Σουπιά» τον περασμένο Φεβρουάριο. Η Άγκυρα δημιούργησε θερμό επεισόδιο απειλώντας ακόμη και να βουλιάξει το Saipem 12000, το οποίο αναγκάστηκε τελικά να εγκαταλείψει την περιοχή μετά από σχεδόν 20 μέρες.
Σύνηθες φαινόμενο και η τουρκική προπαγάνδα, με αποκορύφωμα τα περί θερμού επεισοδίου με παρενόχληση του Barbaros από την ελληνική φρεγάτα Νικηφόρος Φωκάς στις 18 Οκτωβρίου. Περί τα τέλη του ίδιου μήνα η Τουρκία εγκαινίασε την πρώτη γεώτρηση του Fatih στα ανοιχτά της Αττάλειας και προανήγγειλε την αγορά και δεύτερου γεωτρύπανου.
«Πυρετός» περιφερειακής διπλωματίας
Χτίζοντας στις βάσεις που μπήκαν κατά τα προηγούμενα χρόνια, Κύπρος και Ελλάδα κατάφεραν να ενισχύσουν και να επεκτείνουν τις διπλωματικές σχέσεις τους με χώρες της περιοχής. Η συνεργασία ξέφυγε από τα ενεργειακά και το συντονισμό ως προς τις περιφερειακές εξελίξεις, φτάνοντας σε μια σειρά από τομείς και δράσεις που άπτονται των τομέων της οικονομίας, εμπορίου, τουρισμού, τεχνολογίας, περιβάλλοντος και διαχείρισης κρίσεων.
Σε επίπεδο κορυφής πραγματοποιήθηκαν δύο τριμερείς με το Ισραήλ (Λευκωσία και Μπερ Σεβά), μία με την Αίγυπτο (Κρήτη) και μία με την Ιορδανία (Λευκωσία). Σε επίπεδο υπουργών εξωτερικών πραγματοποιήθηκαν τριμερείς με την Παλαιστίνη, τον Λίβανο, την Αρμενία και το Μπαχρέιν.
Η χρονιά σημαδεύτηκε και από την πολυεπίπεδη προσπάθεια για διεύρυνση των διπλωματικών σχηματισμών και θεσμοθέτηση νέων πολυμερών, όπως η εκπροσώπηση των ΗΠΑ στην πρόσφατη σύνοδο με το Ισραήλ. Για συντονισμό των τριμερών αποφασίστηκε η σύσταση μόνιμης γραμματείας, που θα εδρεύει (από 1/7) στην Λευκωσία.
Στρατηγική συμμαχία με ΗΠΑ και ρωσικός εκνευρισμός
Η Κύπρος εισέρχεται σε στρατηγικό διάλογο με τις ΗΠΑ. Αφετηρία αποτέλεσε η ιστορική συνάντηση του Νίκου Χριστοδουλίδη με τον Μάικ Πομπέο στο State Department στις 6 Νοεμβρίου. Την ίδια μέρα ο Υπουργός Εξωτερικών και ο Αμερικανός Υφυπουργός Μίτσελ υπέγραψαν Δήλωση Προθέσεων για θεσμοθέτηση της προώθησης της διμερούς συνεργασίας στον τομέα της Ασφάλειας.
Η εξέλιξη δεν πέρασε καθόλου απαρατήρητη από την Μόσχα, η οποία φρόντισε άμεσα να δείξει την ενόχληση της. Τα «γαϊτανάκι» ξεκίνησε από τον Ρώσο Πρέσβη στο νησί μας και τις δηλώσεις του περί επηρεασμού των κυπρο-ρωσικών σχέσεων λόγω αφενός της συμπεριφοράς της Κεντρικής Τράπεζας απέναντι σε Ρώσους καταθέτες και αφετέρου της στάσης της Εκκλησίας της Κύπρου στο Ουκρανικό. Στη συνέχεια ανέλαβε δράση η εκπρόσωπος του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών, Μαρία Ζαχάροβα, η οποία απείλησε ανοιχτά πως «σε περίπτωση στρατιωτικοποίησης, η Κύπρος θα έχει να αντιμετωπίσει επικίνδυνες και αποσταθεροποιητικές επιπτώσεις». Το επεισόδιο θεωρήθηκε λήξαν μετά από τηλεφωνική επικοινωνία των Χριστοδουλίδη και Λαβρόφ, αν και η ατμόσφαιρα παραμένει ηλεκτρισμένη.
«Λουκέτο» στο Συνεργατισμό
Στις 31 Αυγούστου η Ελληνική παραλαμβάνει τα «κλειδιά» του Συνεργατισμού, σφραγίζοντας τον επίλογο της ιστορικότερης τράπεζας της Κύπρου. Είχε προηγηθεί τον Ιούνιο το deal για τη μεταφορά εργασιών, με την Ελληνική να καταβάλλει 74,2 εκατομμύρια ευρώ και να λαμβάνει περιουσιακά στοιχεία αξίας 247 εκατομμυρίων ευρώ. Ταυτόχρονα δημιουργείται νέα εταιρεία για τη διαχείριση των εναπομεινάντων περιουσιακών στοιχείων.
Για πολλούς η αρχή του τέλους θεωρείται η κρατικοποίηση της ΣΚΤ το 2013 και ο τρόπος με τον οποίο έλαβε στήριξη, στις «πλάτες» των φορολογούμενων πολιτών. Τα αίτια που οδήγησαν στο κλείσιμο στο Συνεργατισμό διερευνά από τις 3 Αυγούστου τριμελής Ερευνητική Επιτροπή.
Επάνοδος στην επενδυτική βαθμίδα
Μετά από 6,5 χρόνια στα «σκουπίδια», η κυπριακή οικονομία επανέρχεται στις 14 Σεπτεμβρίου στην επενδυτική βαθμίδα. Την αρχή έκανε ο Οίκος Αξιολόγησης Standard and Poor’s, ενώ ακολούθησαν τον Οκτώβριο οι Fitch και τον Νοέμβριο οι Dominion Bond Rating Service.
Μακροπρόθεσμοι θεσμικοί επενδυτές μπορούν και πάλι να αγοράσουν κυπριακά κρατικά ομόλογα, ενώ βελτιώνεται και το γενικό επενδυτικό κλίμα στο νησί. Οι Οίκοι προβλέπουν ισχυρή οικονομική ανάπτυξη και μείωση του δημοσίου χρέους κάτω του 90% μέχρι το 2021.
Μεγάλες κρίσεις στο εσωτερικό
Πέραν των εθνικών και οικονομικών ζητημάτων, η Κυβέρνηση κλήθηκε να διαχειριστεί άλλες τέσσερις μεγάλες κρίσεις οι οποίες είτε παραμένουν ακόμη «ανοιχτές» είτε άφησαν στο πέρασμα τους συνέπειες που ακόμη υφίστανται.
Στις 4 Ιουλίου αρχίζει ο «πόλεμος» για την παιδεία, με την έγκριση από το Υπουργικό της πρότασης Χαμπιαούρη για εξορθολογισμό χωρίς να προηγηθεί διαβούλευση με τις εκπαιδευτικές οργανώσεις. Μετά από ένα καλοκαίρι έντονων συζητήσεων και τη μεγαλειώδη πορεία της 28ης Αυγούστου, οι δύο πλευρές κατέληξαν σε συμφωνία στα τέλη Σεπτεμβρίου. Ο διάλογος συνεχίζεται στη ΜΕΠΕΥ.
Ο «ξαφνικός θάνατος» της Cobalt ανακοινώθηκε στις 17 Οκτωβρίου. 280 εργαζόμενοι βρίσκονται εν μια νυκτί στο δρόμο, χιλιάδες ταξιδιώτες μένουν με το εισιτήριο στο χέρι και το κράτος μετρά σε εκατομμύρια το άμεσο και έμμεσο κόστος. Μέχρι σήμερα οι τιμές των αεροπορικών εισιτηρίων παραμένουν στα ύψη, ενώ δεν έχει αποκατασταθεί το κενό που άφησε το κλείσιμο της εταιρείας στη συνδεσιμότητα.
Η Λευκωσία χάνει τον Δεκέμβριο το εμπορικό σήμα του Ηνωμένου Βασιλείου για το χαλούμι. Ο Γιώργος Λακκοτρύπης υποβάλλει την παραίτηση του, την οποία δεν κάνει αποδεκτή ο Πρόεδρος Αναστασιάδης. Το λάθος εν πρώτοις αποδόθηκε σε δημόσιους λειτουργούς, έγινε πειθαρχική έρευνα η οποία εστάλη στον Γενικό Εισαγγελέα, ενώ η Δημοκρατία σκοπεύει να εφεσιβάλει την απόφαση.
Από 1040 κύματα πέρασε φέτος και η πορεία υλοποίησης του ΓΕΣΥ, με αποκορύφωμα τις μεγάλες διαφορές Κυβέρνησης – ιατρικού προσωπικού για τις αμοιβές. Τις τελευταίες εβδομάδες η μία μετά την άλλη εταιρείες ιατρών καλούν τα μέλη τους να μην συμμετέχουν στο Σχέδιο, το οποίος θεωρητικά τίθεται σε εφαρμογή τον Ιούνιο του 2019.