Εγκληματικές παραλείψεις αλλά και ευθύνες στον ΑΔΜΗΕ για πλημμελή συντήρηση του δικτύου
Το αδίκημα του εμπρησμού από αμέλεια, της ανθρωποκτονίας από αμέλεια καθώς και της παραβίασης της νομοθεσίας για την προστασία του περιβάλλοντος καταλογίζει στα αρμόδια εκ του νόμου όργανα για την καταστροφική πυρκαγιά που εκδηλώθηκε στις 3 Αυγούστου στη Βαρυμπόμπη ο πραγματογνώμονας διερεύνησης εγκλημάτων εμπρησμού, αντιστράτηγος Ανδριανός Γκουρμπάτσης.
Σύμφωνα με την προκαταρκτική τεχνική έκθεσή του, η πυρκαγιά, η οποία είχε ως αποτέλεσμα να γίνουν στάχτη 83.774 στρέμματα δασών, γεωργικών καλλιεργειών, ζωικού κεφαλαίου, δομών και υποδομών και προκάλεσε τον θάνατο τριών ανθρώπων, οφείλεται σε σειρά εγκληματικών παραλείψεων της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας, του Πυροσβεστικού Σώματος, της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Ανατολικής Αττικής – Διεύθυνσης Δασών, της Περιφέρειας Αττικής, του Δασαρχείου Πάρνηθας καθώς και των Δήμων Ωρωπού, Διονύσου, Αχαρνών και Κηφισιάς.
Στο κάδρο των ευθυνών εντάσσεται και ο ΑΔΜΗΕ καθώς από την πλημμελή συντήρηση του δικτύου μεταφοράς υψηλής τάσης στην περιοχή προκλήθηκε, όπως τεκμαίρεται, η πυρκαγιά.
Δεν ήταν εμπρησμός
Το σενάριο του εμπρησμού από πρόθεση έχει καταρριφθεί καθώς κατά την έρευνα της Διεύθυνσης Αντιμετώπισης Εγκλημάτων Εμπρησμού (ΔΑΕΕ) δεν εντοπίστηκαν υπολείμματα εμπρηστικού ή εκρηκτικού μηχανισμού, ενώ, όπως όλα δείχνουν, έχει αποκλειστεί και η εκδήλωσή της από αμελή ενέργεια. Όμως τέσσερις μήνες μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές του Αυγούστου που συγκλόνισαν τη χώρα, η δικαστική διερεύνησή τους δείχνει να μην απασχολεί.
Το γεγονός ότι το έτος 2021 καταγράφεται ως η δεύτερη χειρότερη χρονιά μετά το έτος 2007 και η χώρα κατατάσσεται στην πρώτη θέση μεταξύ των 37 μεσογειακών κρατών αλλά και όλων των κρατών της Ε.Ε. ως προς τη δριμύτητα πυρκαγιών, με όλες τις συνέπειες στην ποιότητα ζωής, στην περιβαλλοντική υποβάθμιση και στις ζωές που χάθηκαν, δείχνει να αφήνει αδιάφορη την πολιτική, τη δικαστική εξουσία αλλά και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης.
Δεν υπήρχε επιτήρηση, άργησαν οι επίγειες δυνάμεις, όλα πήγαν στραβά!
Το Σχέδιο Αντιμετώπισης Δασικών Πυρκαγιών προβλέπει ότι όταν ο κίνδυνος πυρκαγιάς είναι πολύ υψηλός, απαιτείται η εναέρια επιτήρηση από το πρωί. Κάτι τέτοιο δεν συνέβη. Όταν νωρίς το μεσημέρι εκδηλώθηκε η πυρκαγιά, απογειώθηκε πρώτο μόνο το βαρέος τύπου Erickson, το οποίο διαθέτει επιχειρησιακή ικανότητα 20 λεπτών. Γεγονός που σημαίνει ότι απαιτούνται 20 λεπτά για να γεμίσει τις δεξαμενές του.
Τα 20 αυτά λεπτά έδωσαν τη δυνατότητα εξάπλωσης της πυρκαγιάς, αφού αυξήθηκε ο ρυθμός απελευθέρωσης θερμότητας. Οι επίγειες δυνάμεις άργησαν να επιχειρήσουν, καθώς το δάσος ήταν συμπαγές και οι δασικοί δρόμοι εντός αυτού δεν εξασφάλιζαν την ασφάλειά τους.
Σε αυτές τις πυρκαγιές, όπως σημειώνεται, με αυτά τα χαρακτηριστικά της καύσιμης ύλης και υπό ευνοϊκές συνθήκες μετεωρολογικές, αν δεν αντιμετωπιστούν άμεσα και με ισχυρή και ταυτόχρονη δύναμη πτητικών μέσων, αποκτούν ακραία (σαρωτική) συμπεριφορά.
Το βράδυ της ίδια ημέρας με καθυστέρηση, αφού ήδη ήταν σε εξέλιξη στην επικράτεια 81 πυρκαγιές, εκ των οποίων τέσσερις μεγάλες, η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας (ΓΓΠΠ) υποβάλλει αίτημα για ενωσιακή βοήθεια.
Στις 4/8 αναφέρεται εικόνα ύφεσης του μετώπου, όμως στις 5/8 εκδηλώνεται μεγάλης έκτασης αναζωπύρωση και την επόμενη ημέρα η φωτιά εξαπλώνεται σε άλλες περιοχές, με αποτέλεσμα πλέον της αρχικής καμένης έκτασης των 9.874 στρεμμάτων να αποτεφρωθούν και άλλα 73.900 στρέμματα.
Όπως τεκμαίρεται, ο επικεφαλής αξιωματικός, η διοίκηση και τα αρμόδια όργανα του Ενιαίου Συντονιστικού Κέντρου Επιχειρήσεων της Πυροσβεστικής δεν εκτίμησαν ορθώς την επικινδυνότητα, ενώ γνώριζαν ότι η Βαρυμπόμπη εντάσσεται στις περιοχές υψηλής τρωτότητας.
Παράλληλα υπήρξε ανεπαρκής επιτήρηση της ελεγχόμενης πυρκαγιάς, με αποτέλεσμα την αναζωπύρωσή της στις 5/8. Και όχι μόνο. Ενώ στις 3/8 ήταν σε εξέλιξη τέσσερις μεγάλες πυρκαγιές, δεν διατάχθηκε από την ηγεσία της Πυροσβεστικής η θέση σε γενική επιφυλακή του προσωπικού.
Η παραδοχή Μητσοτάκη
Στις 25 Αυγούστου κατά τη διάρκεια συζήτησης στη Βουλή ο πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης προέβη στην εξής παραδοχή: «Το μεγάλο πρόβλημα που κληθήκαμε να διαχειριστούμε ξεκίνησε δυστυχώς από την αναζωπύρωση της πυρκαγιάς στη Βαρυμπόμπη. Είχαν οι αρμόδιες υπηρεσίες τη βεβαιότητα ότι η φωτιά είχε οριοθετηθεί, κατευθύνθηκαν εκείνη τη στιγμή εναέρια μέσα προς την Εύβοια, η οποία αντιμετώπιζε ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα. Και προφανώς όταν η φωτιά αναζωπυρώθηκε -για λόγους που και σήμερα ακόμα διερευνώνται-, αναγκαστήκαμε να επιστρέψουμε εναέρια μέσα πίσω από την Εύβοια και να παλεύουμε δυο πολύ μεγάλες φωτιές ταυτόχρονα».
Στην πραγματικότητα, τα εναέρια μέσα δεν κατευθύνθηκαν προς τη Β. Εύβοια αλλά προς την Αρχαία Ολυμπία. Εντύπωση προκαλεί επίσης το γεγονός ότι από την ΓΓΠΠ δεν χρησιμοποιήθηκε το επιχειρησιακό μοντέλο πρόβλεψης και εξάπλωσης πυρκαγιάς IRIS του Εθνικού Αστεροσκοπείου. Πρόκειται για ένα σύστημα ταχείας ανταπόκρισης, που, όπως σημειώνεται από τους αρμοδίους, «με ένα κλικ μπορούν να πατήσουν το κουμπί να δουν πού υπάρχει φωτιά ζουμάροντας στον χάρτη της Ελλάδας και να έχουν πρόγνωση.
Με έναν αυτόματο τρόπο ενεργοποιείται η υπολογιστική υποδομή και σε περίπου 20-30 λεπτά στέλνει με e-mail στο Πυροσβεστικό Σώμα εξάωρη πρόβλεψη για την εξάπλωση αλλά και για την αναμενόμενη συμπεριφορά της πυρκαγιάς. Μία ώρα μετά στέλνεται και 24ωρη πρόβλεψη».
Ανύπαρκτη πρόληψη, καθυστερημένοι καθαρισμοί
Η αντιπυρική περίοδος αρχίζει την 1η Μαΐου. Μάλιστα, το σχέδιο αντιμετώπισης εκτάκτων αναγκών με την ονομασία ΙΟΛΑΟΣ ρυθμίζει τις υποχρεώσεις όλων των εμπλεκόμενων φορέων σε επίπεδο πρόληψης. Ο μηχανισμός, ωστόσο, ήταν απροετοίμαστος, αφού στις 10 Μαΐου αποφασίστηκε από τη ΓΓΠΠ η κήρυξη σε κατάσταση ειδικής κινητοποίησης 11 δήμων και 18 κοινοτήτων προκειμένου να δρομολογηθούν εργασίες καθαρισμού για τη μείωση του κινδύνου από πυρκαγιά.
Οι δήμοι που κηρύχθηκαν σε κατάσταση ειδικής κινητοποίησης πολιτικής προστασίας χρηματοδοτήθηκαν από την ΓΓΠΠ με 2.840.000 ευρώ. Στις 18/5 ο υφυπουργός Πολιτικής Προστασίας με επιστολή του προς τις Περιφέρειες παραδέχεται ότι δεν έχουν δρομολογηθεί τα αναγκαία έργα αφού καλεί τους περιφερειάρχες να προβούν σε αντίστοιχες δράσεις. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι η Περιφέρεια Αττικής μόλις στις 20 Ιουλίου κατακυρώνει διαγωνισμό για τη διάθεση μηχανημάτων μαζί με το απαιτούμενο προσωπικό για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της Μήδειας.
Στις 15 Ιουνίου και ενώ βρισκόμαστε στον δεύτερο μήνα της αντιπυρικής περιόδου ο μηχανισμός πολιτικής προστασίας είναι απροετοίμαστος σε επίπεδο πρόληψης, καθώς σε συνέντευξη Τύπου γίνεται λόγος από τον πρώην υπουργό Πολιτικής Προστασίας Μ. Χρυσοχοΐδη για τον προληπτικό καθαρισμό στις 18 περιοχές της Αττικής.
Αντιπυρικές ζώνες στο παρά πέντε!
Αφού έχει αρχίσει η αντιπυρική περίοδος σε κάποιες περιπτώσεις μετά την πυρκαγιά αποφάσισε η Αποκεντρωμένη Διοίκηση Ανατολικής Αττικής διά των δασαρχείων τη διενέργεια έργων συντήρησης του δασικού οδικού δικτύου και αντιπυρικών ζωνών στα δάση των περιοχών Βαρυμπόμπης και Τατοΐου και γενικά του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας.
Συγκεκριμένα, στις 24 Αυγούστου αποφασίστηκε η έγκριση διαγωνισμού για την εκτέλεση του έργου της συντήρησης του δασικού οδικού δικτύου στον εθνικό δρυμό Πάρνηθας, ενώ στις 29 Ιουλίου εγκρίθηκε ο μειοδοτικός διαγωνισμός για τη συντήρηση του οδικού δικτύου και των αντιπυρικών ζωνών στις περιοχές Τατοΐου και Βαρυμπόμπης του Δασαρχείου Πάρνηθας.
Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι στις 7 Σεπτεμβρίου συγκροτήθηκε η επιτροπή παραλαβής των έργων: συντήρηση δασικού οδικού δικτύου Δασαρχείου Καπανδριτίου, έτους 2020, κατόπιν παράτασης μέχρι 31/5/2021 και β) συντήρηση δασικού οδικού δικτύου Δασαρχείου Καπανδριτίου, έτους 2020, κατόπιν παράτασης μέχρι 10/6/2021.
Δασαρχείο Πάρνηθας: Στις 8 Ιουνίου το δασαρχείο προκηρύσσει διαγωνισμό για την επιλογή αναδόχου για τη συντήρηση του δασικού οδικού δικτύου για την ομαλή διέλευση των πυροσβεστικών οχημάτων, με τη δημοπρασία να διενεργείται στις 22 Ιουλίου λίγες ημέρες πριν από την εκδήλωση της πυρκαγιάς. Επίσης, στις 17 Ιουνίου προσκαλείται κάθε ενδιαφερόμενος για προσφορά μέσω απευθείας αναθέσεως εργασιών συντήρησης των δασικών δικτύων στο Τατόι και στη Βαρυμπόμπη, ενώ την ίδια ημέρα αποφασίστηκε η έγκριση μελέτης αντιπυρικών δράσεων προστασίας εθνικού δρυμού Πάρνηθας.
Δεν είχαν μαζέψει την καύσιμη ύλη από τις καταστροφές της «Μήδειας»
Με την έναρξη της αντιπυρικής περιόδου επίσης δεν είχαν μεριμνήσει οι Δήμοι Αχαρνών, Ωρωπού, Διονύσου και Κηφισιάς, ώστε να έχει ολοκληρωθεί η εκτέλεση έργων αντιπυρικής προστασίας σε δάση καθώς και η απομάκρυνση της βλάστησης γύρω από υποδομές μεγάλης αξίας. Πολλώ δε μάλλον που αυτές οι περιοχές είχαν κηρυχθεί σε κατάσταση ειδικής κινητοποίησης εξαιτίας της κακοκαιρίας «Μήδεια». Για παράδειγμα, η επιχείρηση καθαρισμού στην Ιπποκράτειο Πολιτεία άρχισε στις 12 Μαΐου και φυσικά δεν ολοκληρώθηκαν οι εργασίες γιατί προέκυψε η φωτιά.
Ο Ωρωπός δεν υλοποίησε, όπως και η Περιφέρεια Αττικής, στο σύνολό της τη μελέτη από το 2018 αντιπυρικής προστασίας της Ιπποκρατείου Πολιτείας. Σε επιστολή της Συνεταιρισμού της Ιπποκρατείου Πολιτείας προς τον Νίκο Χαρδαλιά επισημαίνεται πως «ο καθαρισμός του κτήματος μήκους 14 χλμ. έγινε μόλις σε πλάτος 10 μέτρων αντί για 40 και σε ορισμένα σημεία». Ο Δήμος Ωρωπού δρομολογεί στα τέλη Μαΐου και στα μέσα Ιουνίου έργα για τον καθαρισμό των σπασμένων δέντρων και κλαδιών μετά τη «Μήδεια», όπως έργα και για τη μεταφορά αδρανών υλικών και ογκωδών αντικειμένων που είχαν σωρευτεί για τη διασφάλιση της απρόσκοπτης πρόσβασης των πυροσβεστικών οχημάτων σε διάφορες περιοχές του δήμου.
Η ίδια καθυστέρηση καταγράφεται και στην πρόσληψη προσωπικού πυρασφάλειας. Παράλληλα ο δήμος έγκαιρα είχε ενημερωθεί για το γεγονός ότι οι περισσότεροι πυροσβεστικοί κρουνοί σε Αφίδνες, Δροσοπηγή και Ιπποκράτειο δεν λειτουργούν. Στις 9 Αυγούστου και κατόπιν εορτής εγκρίνεται η προμήθειά τους. Από τα πρακτικά του Συντονιστικού Τοπικού Οργάνου Πολιτικής Προστασίας, που διενεργήθηκε στις 9 Απριλίου, είχε διαπιστωθεί η αναγκαιότητα τοποθέτησης γεννητριών για παροχή νερού σε σημεία υδροληψίας ώστε να εξασφαλιστεί η πλήρωση με νερό των πυροσβεστικών οχημάτων.
Μάλιστα, ο πρώην υφυπουργός Πολιτικής Προστασίας Νίκος Χαρδαλιάς είχε αναλάβει διά της ΓΓΠΠ τη χρηματοδότηση προμήθειας και τοποθέτησης από τον δήμο δύο γεννητριών στην Ιπποκράτειο Πολιτεία. Οπως διαπιστώθηκε, αυτές δεν είχαν ούτε αγοραστεί ούτε μισθωθεί.
Χωρίς παροχή νερού
Η Ιπποκράτειος Πολιτεία έμεινε χωρίς παροχή νερού στις 5 Αυγούστου από την ανάφλεξη του πίνακα ελέγχου του α’ αντλιοστασίου λόγω των άσχετων υλικών που είχαν αποθηκευτεί στον χώρο, με αποτέλεσμα την έλλειψη νερού στο δίκτυο των πυροσβεστικών κρουνών του οικισμού, ενώ η γεώτρηση του Κατσιμιδίου, ιδιοκτησίας του Συνεταιρισμού της Ιπποκρατείου Πολιτείας, που είναι εφοδιασμένη με γεννήτρια ρεύματος, που τη διαχειρίζεται χωρίς σύμβαση ο δήμος, τις κρίσιμες ώρες δεν λειτούργησε γιατί κανένας δεν την ενεργοποίησε. Γεννήτριες στις γεωτρήσεις Αφιδνών τοποθετήθηκαν στα αντλιοστάσια στις 8 Αυγούστου όταν η πυρκαγιά είχε ήδη κατακάψει τα πάντα.
Δήμος Διονύσου: Καθυστερημένα προέβη στην προμήθεια σωλήνων πυρόσβεσης και εξοπλισμού, όπως καθυστερημένα μετά την πυρκαγιά αποφασίστηκε η προμήθεια συστήματος έγκαιρης ανίχνευσης και διαχείρισης δασικών πυρκαγιών στο Κρυονέρι. Συγκεκριμένα, στις 11 Αυγούστου αποφασίστηκε η προμήθεια του ανωτέρω συστήματος με την ένταξη του έργου στο Πράσινο Ταμείο. Επίσης, μόλις στις 12 Ιουλίου εγκρίθηκε δαπάνη και διατέθηκε ποσό 390.000 ευρώ για την προμήθεια υπηρεσιών καθαρισμού απομάκρυνσης φυσικής βλάστησης.
Δήμος Κηφισιάς: Και αυτός ο δήμος προσλαμβάνει καθυστερημένα προσωπικό πυρασφάλειας, ενώ καθυστερημένα εγκρίνονται εργασίες καθαρισμού και των υπολειμμάτων καθαρισμού στα δάση και στη ζώνη μείξης δασών και οικισμών.
Δήμος Αχαρνών: Με καθυστέρηση αναθέτει τον καθαρισμό και την αποκομιδή υπολειμμάτων βλάστησης σε εταιρίες. Με καθυστέρηση αποφασίζει την επιβολή προστίμου και τη δαπάνη καθαρισμού στους υπόχρεους ιδιωτικών οικοπέδων, όπως και με καθυστέρηση προκηρύσσει την πρόσληψη προσωπικού για την αντιμετώπιση αναγκών πυρασφάλειας.
Μάλιστα, δεν προκύπτει εγγράφως, όπως επισημαίνεται στην έκθεση του κ. Γκουρμπάτση, ότι μετά την εκδήλωση της πυρκαγιάς και ακολούθως στην αναζωπύρωση συγκλήθηκε το Τοπικό Συντονιστικό Πολιτικής Προστασίας των πληττόμενων δήμων για την υποβοήθηση του έργου της Πυροσβεστικής.