άχνοντας τις ρίζες του χουλιγκανισμού στο ποδόσφαιρο οδηγούμαστε πίσω στην πρώτη ημέρα της ύπαρξής του. Κι από κει ακόμη πιο πίσω. Πολύ πιο πίσω.
Στους μεσαιωνικούς αγώνες, που απλώς κλοτσούσαν μια φουσκωμένη κύστη γουρουνιού αντί για μπάλα σε ένα χωράφι, δεν χρειαζόταν τίποτα περισσότερο από αυτό για να πιαστούν στα χέρια οι χωρικοί. Από κει και πέρα, ήταν πολύ εύκολο να βρεθεί η αφορμή.
Και στα πιο σύγχρονα χρόνια, ο «βασιλιάς των σπορ» πρόσφερε άπλετο χώρο για την ανάπτυξη και μετάδοση του χουλιγκανισμού.
Ο αθλητισμός πάντα δημιουργούσε συνθήκες σύγκρουσης αλλά η ανάπτυξη του χουλιγκανισμού στην Αγγλία από το 1950 και κατόπιν η… εξαγωγή του στη Ρωσία και την Ανατολική Ευρώπη, εκτιμάται ότι έχει τα αίτια της σε μια ένταση βαθιά ριζωμένη στην ανδρική ταυτότητα, το τελετουργικό και την πίστη.
Ένα παιχνίδι ποδοσφαίρου μεταξύ των ομάδων Thames και Townsend στο Λονδίνο του 1846 εξελίχθηκε σε κάτι περισσότερο από έναν μεγάλο καβγά στους δρόμους
Η πρακτική των επιδρομών στα γήπεδα άρχισε να γίνεται κοινή στο βρετανικό ποδόσφαιρο από τη δεκαετία του 1880. Τότε άρχισαν τα συνεχή περιστατικά επιθέσεων σε ποδοσφαιριστές αλλά και τα επεισόδια μεταξύ των αντίπαλων θεατών τόσο εντός, όσο και εκτός γηπέδου. Ειδικά στο Βορρά.
Το 1886, οι οπαδοί της Preston North End του Λανκασάιρ χτυπήθηκαν βίαια με οπαδούς της Queens Park από τη Γλασκώβη μέσα σε έναν σιδηροδρομικό σταθμό. Αυτό είναι το πρώτο επεισόδιο που καταγράφηκε ως κρούσμα χουλιγκανισμού έξω από το γήπεδο. Θύμισε δε, τις επιδρομές στα σύνορα της Σκωτίας που ακολουθούσαν τους αγώνες του 17ου αιώνα.
Το 1909 ξέσπασαν επεισόδια μεταξύ των συμμετεχόντων του Κυπέλλου της Σκωτίας. Ουσιαστικά επρόκειτο για μια κανονική μάχη που έστειλε δεκάδες παίκτες και αστυνομικούς στο νοσοκομείο.
Χαρακτικό αποτυπώνει τις ταραχές κατά τη διάρκεια αγώνα για το Κύπελλο Σκωτίας το 1909 στη Γλασκώβη
Τα εκδοτήρια εισιτηρίων του Χάμπντεν Παρκ στη Γλασκώβη τυλίγονται στις φλόγες μετά τον αγώνα
Στο γήπεδο ξέσπασε μια τεράστια πυρκαγιά από τα καπνογόνα η οποία, όπως αναφέρθηκε τότε, εξουδετερώθηκε σε μεγάλο βαθμό από τους ίδιους τους οπαδούς που έκοψαν με σουγιάδες και μαχαίρια τις μάνικες από τους πυροσβεστήρες. Ένας ρεπόρτερ επί τόπου αφηγούνταν ελαφρά τη καρδία «ένα πνεύμα περιέργειας και αταξίας» που υπήρχε μεταξύ των εμπόλεμων οπαδών.
Ένας μάρτυρας περιέγραφε τη σκηνή: «το οριζόντιο δοκάρι ενός από τα τέρματα μεταφέρθηκε από το γήπεδο στον δρόμο έξω από αυτό, μπροστά από τα φλεγόμενα εκδοτήρια, κι ένα πλήθος αντρών και νεαρών το έκοβαν με σουγιάδες και μαχαίρια. Ανάμεσα στα συντρίμμια και τα σκουπίδια που κείτονταν στο δρόμο, βρίσκονταν κράνη αστυνομικών. Τα έχασαν κατά τη μάχη που ξέσπασε. Αυτά αποτέλεσαν επίσης ένα είδος σουβενίρ για τους οπαδούς που τα έκοψαν σε κομμάτια και τα πήραν μαζί τους».
Ο χουλιγκανισμός, όπως τον ξέρουμε σήμερα, ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του 1950 και στις αρχές του 1960, σε συνδυασμό με την μεταπολεμική ανάδυση, μέσα από την εργατική τάξη, των ομάδων των Mods, Teds και Skinheads. Από τα μέσα της δεκαετίας του ’60 δυσαρεστημένοι νεαροί άντρες άρχισαν να ενώνονται σε «επιχειρήσεις» – «firms», όπως τις αποκαλούσαν – και χρησιμοποιούσαν τους τοπικούς αγώνες για να ξεκινούν μάχες σώμα με σώμα με τους αντιπάλους τους. Παίρνοντας τα ονόματά τους από τις ομάδες που φαινομενικά υποστήριζαν, οι «επιχειρήσεις» έρρεπαν σημαντικά προς τον εθνικισμό, ασκώντας βία τόσο σε μετανάστες, όσο και σε ανθρώπους που απλά δεν ήταν μέλη της ομάδας τους.
Οπαδοί της εθνικής ομάδας της Αγγλίας γιορτάζουν κατά τα ημιτελικά του Ευρωπαϊκού Κυπέλλου 1996, στο Αγγλία – Γερμανία
Ιούνιος 1981: Βρετανοί οπαδοί επιδίδονται σε επεισόδια μετά από αγώνα για το Παγκόσμιο Κύπελλο στην Βασιλεία, όπου η Ελβετία νίκησε την Αγγλία με 2 -1
Οι χούλιγκανς μιλούν
Για τους χούλιγκαν, η βία σήμαινε απελευθέρωση και παράλληλα κάτι διεγερτικό.
Όπως έγραφε στο βιβλίο του «Ανάμεσα στους κακοποιούς», το 1990, ο Μπιλ Μπάφορντ: «δεν περίμενα η βία να είναι τόσο ευχάριστη… Αυτή είναι, αν θέλετε η απάντηση στην ερώτηση: γιατί οι νεαροί άντρες εξεγείρονται κάθε Σάββατο; Το κάνουν για τον ίδιο λόγο που κάποια άλλη γενιά έπινε πάρα πολύ ή έπαιρνε ναρκωτικά ή παραισθησιογόνα ή συμπεριφερόταν άσχημα ή επαναστατούσε. Η βία είναι μια κλωτσιά ενάντια στην κοινωνία».
«Βλέπετε, αυτό είναι που κάνει: δίνει στη βία ένα σκοπό. Μας κάνει κάποιους. Επειδή δεν το κάνουμε για τους εαυτούς μας. Το κάνουμε για κάτι περισσότερο, για εμάς. Η βία είναι για την ομάδα», δηλώνει ένας οπαδός της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ, στο ίδιο βιβλίο.
«Ανυπομονούμε για τα Σάββατα, όλη την εβδομάδα. Είναι το πιο ουσιαστικό πράγμα στη ζωή μας. Είναι μια θρησκεία, πραγματικά. Να πόσο σημαντικό είναι για εμάς. Το Σάββατο είναι ημέρα λατρείας», λέει ένας άλλος χούλιγκαν.
«Τη βία, την έχουμε όλοι μέσα μας. Το μόνο που χρειάζεται είναι μια αιτία. Έναν αποδεκτό τρόπο για να βγει. Και δεν έχει σημασία ποιος είναι αυτός», υποστηρίζει ένας τρίτος.
«Όλοι συμπεριλαμβανομένων των αστυνομικών είναι ανίσχυροι μπροστά σε έναν μεγάλο αριθμό ανθρώπων που έχουν αποφασίσει να μην υπακούσουν σε κανέναν κανόνα. Ή με άλλα λόγια: όταν υπάρχουν οι αριθμοί, δεν υπάρχουν οι νόμοι», προσθέτει ο Μπιλ Μπάφορντ.
Ο ρόλος των μίντια στην άνοδο του χουλιγκανισμού
Τα μίντια επίσης συνέβαλαν στην άνοδο του χουλιγκανισμού, ο οποίος από το 1964 κατείχε σε προβολή ένα μερίδιο 25% ανά σεζόν. Η τηλεόραση προσέλκυσε ένα πολύ μεγάλο κοινό για το ίδιο το άθλημα, ενώ την ίδια στιγμή προέβαλε τα… έργα και τις ημέρες ορισμένων οπαδών. Ο πανικός αναφορικά με την ηθική ήταν μια ακόμη σημαντική πτυχή, που, ωστόσο, μέχρι και σήμερα, τονίζεται σε δυσαναλογία σε σχέση με την πραγματική απειλή. Πράγματι πολλοί είναι αυτοί που πιστώνουν την άνοδο του χουλιγκανισμού στην αύξηση της προβολής του.
Από τη δεκαετία του 1980, οι Βρετανοί οπαδοί ξεκινούν να πραγματοποιούν «επιδρομές» σε ευρωπαϊκές χώρες για να παρακολουθήσουν παιχνίδια και να συμμετέχουν σε επεισόδια και μάχες με τους οπαδούς των ντόπιων ομάδων και όσους άτυχους πολίτες έτυχαν να βρεθούν στον δρόμο τους, μετά από ένα παιχνίδι. Στον αγώνα για το Παγκόσμιο Κύπελλο του 1998 στη Μασσαλία σημειώθηκε μια πραγματική αιματοχυσία μεταξύ Άγγλων οπαδών, ντόπιων Τυνήσιων και αστυνομίας.
Η αστυνομία της Δυτικής Γερμανίας συλλαμβάνει Άγγλο χούλιγκαν μετά από ταραχές που ξέσπασαν κατά τον αγώνα του Ευρωπαϊκού Ποδοσφαίρου 1988 και στον οποίο η Αγγλία ηττήθηκε από την Ιρλανδία με 0-1
Ρώσοι οπαδοί καταστρέφουν ένα αυτοκίνητο μπροστά στην κάτω Βουλή της Ρωσίας, στις 9 Ιουνίου του 2002. Οι οπαδοί ξεκίνησαν τα επεισόδια μετά την ήττα της εθνικής τους ομάδας από την Ιαπωνία με 1-0 κατά τη διάρκεια του Παγκοσμίου Κυπέλλου. Τουλάχιστον ένας άνθρωπος σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια των επεισοδίων.
Η εξάπλωση
Την ίδια στιγμή, ο χουλιγκανισμός άρχισε να εξαπλώνεται σε πολλές από τις χώρες στις οποίες το ποδόσφαιρο είναι δημοφιλές και κυρίως στη Βουλγαρία, τη Γερμανία και την Πολωνία. Πρόσφατα Ρώσοι χούλιγκανς, γνωστοί ως «ultras» κατάφεραν να προκαλέσουν τον τρόμο στις τάξεις των Βρετανών χούλιγκανς.
Το 2016, υπήρξε μια συντονισμένη προσπάθεια με στόχο τους Άγγλους οπαδούς στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα, ενώ στο Παγκόσμιο Κύπελλο που θα γίνει το ερχόμενο καλοκαίρι, τα πράγματα θα είναι ακόμη χειρότερα, με τους Ρώσους οικοδεσπότες να έχουν ήδη αρχίσει να προκαλούν τους Βρετανούς, σε μια ιδιότυπη διαμάχη για την «κληρονομιά των χούλιγκανς».
Ένα πρόσφατο άρθρο της Telegraph αναφέρεται σε έναν Ρώσο, μασκοφόρο χούλιγκαν που απειλεί τους Βρετανούς οπαδούς: «Οι αντίπαλοί μας είναι φυσικά οι Άγγλοι, επειδή είναι οι πρόγονοι του χουλιγκανισμού και πάντα τους περιμένουμε. Για κάποιους θα είναι μια γιορτή του ποδοσφαίρου και για άλλους μια γιορτή της βίας».
Χούλιγκανς κατά τις ταραχές στο γήπεδο Χέισελ στις Βρυξέλλες, 29 Μαΐου 1985. Τριάντα εννέα οπαδοί της Γιουβέντους έχασαν τη ζωή τους στον τελικό του Ευρωπαϊκού Κυπέλλου όταν κατέρρευσε ένας τοίχος του γηπέδου και τους πλάκωσε, τη στιγμή που προσπαθούσαν να ξεφύγουν από εξαγριωμένους οπαδούς της Λίβερπουλ
Πηγή: TIMELINE