Γεωπολιτικός Χάρτης της Αφρικής:Η Ρωσία και η στρατηγική της αποσταθεροποίησης – Από τη Wagner στις στρατιωτικές συμφωνίες ασφαλείας (Μέρος 2)

Η Ρωσία, σε αντίθεση με τη Δύση και την Κίνα, ακολουθεί ένα εντελώς διαφορετικό υπόδειγμα επιρροής στην Αφρική, βασισμένο στην ασφάλεια, τη στρατιωτική παρουσία και τη διαχείριση συγκρούσεων.

Γράφει ο Γιώργος Αθανασίου

Από τη Λιβύη και το Μάλι έως τη Κεντροαφρικανική Δημοκρατία και το Σουδάν, το Κρεμλίνο έχει επιλέξει να «εισέλθει» στις αφρικανικές υποθέσεις μέσω της αποσταθεροποίησης, του κενού εξουσίας και της εκμετάλλευσης φυσικών πόρων με αντάλλαγμα στρατιωτική προστασία.

Η σκιώδης επιρροή της Wagner

Η ομάδα Wagner, παραστρατιωτική δύναμη με διασυνδέσεις στο ρωσικό υπουργείο Άμυνας και στις μυστικές υπηρεσίες, αποτέλεσε για χρόνια το «μακρύ χέρι» της Μόσχας στην Αφρική. Η παρουσία της σε χώρες όπως:

Κεντροαφρικανική Δημοκρατία (CAR): Προστασία της κυβέρνησης σε αντάλλαγμα για παραχωρήσεις σε χρυσωρυχεία και διαμάντια.
Μάλι: Αντικατάσταση των γαλλικών δυνάμεων και συγκρότηση ενός νέου άξονα Ρωσίας-Μάλι-Μπουρκίνα Φάσο.
Σουδάν και Λιβύη: Παρέμβαση στις εμφύλιες συγκρούσεις και στήριξη σε φιλορωσικούς στρατηγούς ή φατρίες.

Η δολοφονία του Γεβγκένι Πριγκόζιν το 2023 δεν μείωσε τη ρωσική επιρροή· απλώς οδήγησε σε αναδιάρθρωση υπό τον άμεσο έλεγχο του Κρεμλίνου και της GRU.

Από την ιδιωτική μισθοφορία στη θεσμική συνεργασία

Το νέο δόγμα της Ρωσίας στην Αφρική δεν βασίζεται πια αποκλειστικά σε μισθοφορικές ομάδες αλλά και σε διμερείς στρατιωτικές συμφωνίες, παροχή όπλων, εκπαιδεύσεις, αλλά και σε αφρικανικά συνέδρια ασφαλείας που διοργανώνει η Μόσχα.

🔎 Το 2023, πάνω από 20 αφρικανικές χώρες συμμετείχαν στο ρωσο-αφρικανικό φόρουμ της Αγίας Πετρούπολης, συζητώντας για στρατιωτική συνεργασία, ανταλλαγή πληροφοριών και κοινά γεωπολιτικά συμφέροντα.

Επίδραση στα συμφέροντα της Δύσης

Η ρωσική διείσδυση θέτει σε κίνδυνο τα συμφέροντα των ΗΠΑ, της Ε.Ε. και πρώην αποικιοκρατικών δυνάμεων (κυρίως της Γαλλίας), καθώς:

Ενισχύει αντιδυτικά καθεστώτα και λαϊκίστικες ρητορικές.
Προσφέρει στρατιωτική «προστασία» σε κυβερνήσεις με αντάλλαγμα ορυκτό πλούτο.
Δημιουργεί πλατφόρμες πληροφόρησης και παραπληροφόρησης που ενισχύουν την εικόνα της Ρωσίας ως εναλλακτικής δύναμης.

Η γεωστρατηγική σημασία της επιρροής

Η στρατηγική της Μόσχας είναι μακροπρόθεσμη. Μέσω της παρουσίας της:

Ελέγχει κρίσιμους διάδρομους μεταφοράς πρώτων υλών.
Δημιουργεί στρατηγικά προγεφυρώματα σε περιοχές πλούσιες σε κοβάλτιο, ουράνιο, χρυσό και διαμάντια.
Αποσταθεροποιεί ανταγωνιστικά γεωπολιτικά σχήματα.

η ρωσική παρουσία και στρατηγική επιρροής στην Αφρική, εστιάζοντας σε:

Τη δράση της Wagner (ή μετονομασμένων ομάδων)
Τις στρατιωτικές συμφωνίες ασφαλείας
Την παρουσία εκπαιδευτικών και συμβουλευτικών δυνάμεων
Τις χώρες-κλειδιά όπου η Ρωσία έχει εδραιωθεί ή προσπαθεί να διεισδύσει

Συνοδευτικό Πλαίσιο: Η Ρωσική Επιρροή στην Αφρική – Παρουσία & Δίκτυο Ασφάλειας

Η Ρωσία, παρά τις διεθνείς κυρώσεις και τη διπλωματική της απομόνωση μετά την εισβολή στην Ουκρανία, επιδιώκει ενεργή παρουσία στην Αφρική. Η στρατηγική της περιλαμβάνει τη διάχυση στρατιωτικής επιρροής, την προώθηση πολιτικών συμφερόντων μέσω παραστρατιωτικών ομάδων και την αντιμετώπιση της δυτικής επιρροής.

Παρουσία της Wagner (ή διάδοχων δομών):

Η ιδιωτική παραστρατιωτική εταιρεία Wagner υπήρξε το βασικό εργαλείο της Ρωσίας για υβριδική επέκταση στην Αφρική. Μετά τον θάνατο Πριγκόζιν και την επίσημη διάλυσή της, η λειτουργία της έχει αναδιαρθρωθεί μέσω του ρωσικού Υπουργείου Άμυνας και νέων ονομάτων («Africa Corps» κ.ά.).

Κύριες χώρες παρουσίας ή επιρροής:

Χώρα	Μορφή Παρουσίας	Στόχος / Ρόλος
Μάλι	Συμβούλοι – Μισθοφόροι	Αντικατάσταση δυτικών δυνάμεων – προστασία καθεστώτος
Κεντροαφρικανική Δημοκρατία (CAR)	Φύλαξη θεσμών – Εκπαίδευση στρατού – Εξορύξεις	Ενίσχυση φιλορωσικού καθεστώτος
Σουδάν	Φύλαξη ορυχείων – Υποστήριξη πολιτοφυλακών	Έλεγχος φυσικών πόρων
Μπουρκίνα Φάσο	Διαβουλεύσεις για ασφάλεια – Αντικατάσταση Γαλλίας	Εδραίωση επιρροής
Λιβύη	Παρέμβαση υπέρ Χαφτάρ	Έλεγχος στρατηγικών διαύλων
Νίγηρας	Επαφές μετά το πραξικόπημα	Πιθανή είσοδος ρωσικής επιρροής