Η αραβοϊσραηλινή διένεξη έχει τις ρίζες της στους αρχαίους χρόνους και το Μεσανατολικό δεν πρόκειται ποτέ να λυθεί αν δεν βρεθεί μια φόρμουλα ειρηνικής συνύπαρξης Ισραηλινών και Παλαιστινίων. Αυτό είναι το ζητούμενο, αιώνες τώρα.
Του Θοδωρή Γ. Κανέλλου
Μπορεί το Ισραήλ να ιδρύθηκε το 1948 και η ίδρυσή του να επισημοποιήθηκε το 1949 από τον ΟΗΕ, αλλά η συνύπαρξη Ισραηλινών και Παλαιστινίων είναι ζήτημα πανάρχαιο, πολύ περισσότερο καθώς το σημερινό Ισραήλ διεκδικεί ιστορική συνέχεια με τα αρχαία βιβλικά κράτη του Ισραήλ και της Ιουδαίας, τα οποία έχουν κεντρική θέση και στην εβραϊκή θρησκεία.
Πριν από την ανεξαρτησία του 1948
Οι Εβραίοι ζουν εδώ και χιλιάδες χρόνια στην περιοχή του σύγχρονου Ισραήλ και στην αρχαιότητα ήταν πλειονότητα μέχρις ότου εκδιώχθηκαν από τους Ρωμαίους και κατοίκησαν σε διάφορα μέρη του κόσμου. Οι Ρωμαίοι μετονόμασαν την χώρα από Ιουδαία σε Παλαιστίνη σύμφωνα με τον Ηρόδοτο. Η περιοχή κατακτήθηκε μεταγενέστερα από Βυζαντινούς (330-640 μ.Χ.), Άραβες (7ο αιώνα μ.Χ.), Σελτζούκους Τούρκους (1071 μ.Χ.), Σταυροφόρους Ευρωπαίους (1099 – 1187 μ.Χ.), Μαμελούκους Αιγύπτιους (περί το 1250 – 1516 μ.Χ.), Οθωμανούς (1516-1831), Αιγύπτιους (1831-1841) και πάλι από Οθωμανούς/Τούρκους (1841 – 1917). Η Παλαιστίνη (τελευταία ονομασία της περιοχής από την εποχή των Ρωμαίων), ήταν βρετανικό προτεκτοράτο στο διάστημα 1920 – 1948. Δηλαδή η περιοχή της Παλαιστίνης παρέμεινε ως επί το πλείστον μουσουλμανική, με βάση την πλειονότητα των κατοίκων της από το 1270 μ.Χ. έως και τον 20ο αιώνα. Και αυτό γιατί οι Εβραίοι είχαν εκδιωχθεί και διασπαρθεί σε όλη την Γη.
Ο πρώτος μαζικός επαναπατρισμός Εβραίων συνέβη κατά τον 14ο αιώνα, κυρίως από την Ισπανία προς την Ιερουσαλήμ. Από τον 19ο αιώνα το σιωνιστικό κίνημα (που είχε ιδρυθεί το 1897 με σκοπό την ίδρυση του Ισραήλ), απαίτησε την δημιουργία ενός ανεξάρτητου εβραϊκού κράτους, ενώ ανέλαβε την μετανάστευση εκατοντάδων χιλιάδων Εβραίων (Πρώτη Αλιγιά) στην Παλαιστίνη, την οποία προσπάθησαν αρχικά να σταματήσουν οι Βρετανοί. Ωστόσο το 1917, η Βρετανία άλλαξε στάση και ο υπουργός εξωτερικών Άρθουρ Τζέιμς Μπάλφουρ δήλωσε πως υποστηρίζει την μελλοντική ίδρυση Εβραϊκού κράτους στην Παλαιστίνη «στο βαθμό που δεν επηρεάζονται οι Άραβες κάτοικοι». Η Εβραϊκή μετανάστευση (Δεύτερη Αλιγιά, Τρίτη Αλιγιά) συνεχίστηκε και αυξήθηκε σημαντικά στα επόμενα χρόνια. Τότε χτίστηκαν και πολλές καθαρά εβραϊκές νέες πόλεις.
Ο πρώτος ξεσηκωμός των Αράβων
Μετά την επιστροφή των Εβραίων, η συνύπαρξη με τους εναπομείνατες Παλαιστινίους δεν ήταν εύκολη. Την περίοδο 1936 -1939 οι Άραβες ξεσηκώθηκαν με όπλα εναντίον των Βρετανών κυρίως, ωστόσο πραγματοποίησαν επιθέσεις και εναντίον εβραϊκών οικισμών, ωστόσο σε μικρότερο βαθμό. Με την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και καθ´ όλη τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος, οι Βρετανοί απαγόρευσαν την είσοδο Εβραίων στη χώρα. Μετά την λήξη του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου μια εβραϊκή μυστική στρατιωτική οργάνωση, η Χαγκανά (Άμυνα), που σχηματίστηκε στα χρόνια μετά το Ολοκαύτωμα, άρχισε να μάχεται τους Βρετανούς και τους Άραβες.
Ο ΟΗΕ
Το 1947, ο ΟΗΕ ανέλαβε τον έλεγχο της Παλαιστίνης, και στις 29 Νοεμβρίου η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών υιοθέτησε την απόφαση με Αριθμό 181 για την διαίρεση της Παλαιστίνης σε ένα ισραηλινό και ένα αραβικό κράτος, και τη μετατροπή της Ιερουσαλήμ σε διεθνή πόλη εκτός συνόρων. Σύμφωνα με αυτήν την απόφαση η παλιά πόλη της Ιερουσαλήμ, καθώς και η δυτική όχθη του Ιορδάνη, τέθηκαν υπό τον έλεγχο της Ιορδανίας, ενώ η νέα πόλη ανατέθηκε στους Ισραηλινούς. Οι Άραβες άρχισαν βίαιες διαμαρτυρίες κατά των Εβραίων, την στιγμή που στην περιοχή κατοικούσαν 590.000 Εβραίοι και 1.320.000 Άραβες.
Οι Βρετανοί είχαν αποφασίσει να εγκαταλείψουν την Παλαιστίνη. Στις 14 Μαΐου 1948, μία ημέρα πριν λήξει η βρετανική Εντολή στην περιοχή, το Ανώτατο Εβραϊκό Συμβούλιο ανακήρυξε την ανεξαρτησία του Ισραήλ και όρκισε πρόεδρο τον Χάιμ Βάιζμαν και πρωθυπουργό τον σιωνιστή ηγέτη, Νταβίντ Μπεν Γκουριόν. Ο τελευταίος ανακήρυξε την ανεξαρτησία του Ισραήλ, κάτω από την εικόνα του Θεόδωρου Χερτσλ οραματιστή του σύγχρονου εβραϊκού κράτους.
Ο πρώτος Αραβοϊσραηλινός Πόλεμος
Η οργάνωση Χαγκανά έγινε ο τακτικός στρατός του νεοσύστατου ισραηλινού κράτους, που έκτοτε ονομάζεται «Αμυντική Ισραηλινή Δύναμη» (Israel Defense Force). Την επόμενη ημέρα, στις 15 Μαΐου, ξέσπασε ο πρώτος Αραβοϊσραηλινός πόλεμος του 1948. Τότε πέντε αραβικές χώρες (Αίγυπτος, Ιορδανία, Συρία, Λίβανος και Ιράκ) εισέβαλαν στα ισραηλινά εδάφη. Η Αίγυπτος και η Ιορδανία προσάρτησαν το Σινά και την Γάζα, η πρώτη, ενώ η δεύτερη κατέλαβε την Δυτική Όχθη του Ιορδάνη. Έπειτα από ένα χρόνο εχθροπραξιών υπεγράφη ανακωχή.
Ωστόσο η ειρήνη δεν μακροημέρευσε. Το Ισραήλ υποστηρίζει ότι είχε τότε σοβαρό αμυντικό πρόβλημα, γιατί δεν είχε βάθος άμυνας. Δεν είχε χώρο να αμυνθεί αν δεχόταν επίθεση, γιατί ήταν στριμωγμένο κοντά στην θάλασσα. Αποφάσισε λοιπόν να ανακτήσει το αμυντικό βάθος που είχε χάσει.
Ο δεύτερος Αραβοϊσραηλινός Πόλεμος
Έτσι ήρθε ο Πόλεμος των Έξι Ημερών, το 1967, όταν το Ισραήλ επιτέθηκε πρώτο στις δυνάμεις της Αιγύπτου, της Ιορδανίας και της Συρίας που ήταν έτοιμες να του επιτεθούν, και προέλασε στο έδαφός τους. Κατέλαβε την χερσόνησο του Σινά, την Λωρίδα της Γάζας, την Δυτική Όχθη και τα Υψίπεδα Γκολάν. Από τότε, για τις περιοχές αυτές είναι γνωστός ο όρος «κατεχόμενα εδάφη».
Ο τρίτος πόλεμος
Οι Άραβες δεν μπορούσαν να το χωνέψουν. Έτσι σαν χθες, στις 6 Οκτωβρίου του 1973, εξαπέλυσαν τον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ. Οι Αιγυπτιο-Συριακές δυνάμεις επιτέθηκαν αιφνιδιαστικά την ημέρα της ιερότερης θρησκευτικής γιορτής των Εβραίων, αυτή την φορά με επιτυχία, τουλάχιστον στην αρχή. Η Αίγυπτος και η Συρία πέρασαν τις γραμμές κατάπαυσης του πυρός στο Σινά (στον Νότο) και στα Υψίπεδα του Γκολάν (στον Βορρά του Ισραήλ), εδάφη που είχε κατακτήσει το Ισραήλ το 1967, με τον Πόλεμο των Έξι Ημερών.
Η σύγκρουση είχε όλα τα στοιχεία μιας σοβαρής διεθνούς κρίσης. Πίσω από τις αντιμαχόμενες πλευρές ήταν σε εξέλιξη και μία έμμεση σύγκρουση των δύο μεγάλων πυρηνικών υπερδυνάμεων της εποχής, των ΗΠΑ και της ΕΣΣΔ, οι οποίες εφοδίαζαν σε μεγάλη κλίμακα τους εμπόλεμους συμμάχους τους. Οι Αιγύπτιοι και οι Σύροι προέλασαν τις πρώτες 48 ώρες, αλλά μετά η πλάστιγγα άρχισε να γέρνει υπέρ του Ισραήλ.
Ως τη δεύτερη εβδομάδα του πολέμου, οι Σύροι απωθήθηκαν από τα Υψώματα Γκολάν. Στο Σινά προς τον Νότο, οι Ισραηλινοί χτύπησαν με άρματα μάχης σαν σφήνα στη γραμμή ανάμεσα στις δύο επιτιθέμενες αιγυπτιακές στρατιές. Διέσχισαν τη Διώρυγα του Σουέζ (όπου βρισκόταν η παλιά γραμμή κατάπαυσης του πυρός του ’67), αποκόπτοντας την αιγυπτιακή Τρίτη Στρατιά, ακριβώς μόλις ενεργοποιήθηκε η κατάπαυση του πυρός από τα Ηνωμένα Έθνη.
Ο πόλεμος φθοράς
Το Ισραήλ βρέθηκε εδαφικά να μην έχει εδαφικές απώλειες, αλλά η σύγκρουση δεν τελείωσε με τον πόλεμο. Συνεχίστηκε και συνεχίζεται ως τις ημέρες μας. Οι Παλαιστίνιοι με όραμα την χαμένη πατρίδα και την ανάκτησή της, δεν έπαψαν στιγμή να χτυπούν τους Ισραηλινούς. Στα διεθνή φόρα πρόβαλαν ένα αμείλικτο ερώτημα: «Πώς γίνεται ένας λαός να μην έχει πατρίδα; Δεν δικαιούμαστε πατρίδα;» Στην πράξη οι αιματηρές επιθέσεις των παλαιστινίων ανταρτών, σε καιρό ειρήνης στιγματίζονταν ως τρομοκρατικές.
Τελικά μετά από χρόνια, το Ισραήλ αποφάσισε ότι ήταν καλύτερα να αποσυρθεί από κάποια εδάφη γιατί ο πόλεμος και η κατοχή, του προκαλούσαν απώλειες σε ζωές και οικονομικούς πόρους, κάτι που δεν του επέτρεπε να ακολουθήσει την οικονομική και τεχνολογική ανάπτυξη που πραγματοποιούσε κυρίως στην δεκαετία του ’90, η Δύση. Έτσι αποσύρθηκε από τα Υψίπεδα του Γκολάν (στον Λίβανο) ενώ μετά από τους πολύχρονους αγώνες ανεξαρτησίας πρώτα του Γιασέρ Αραφάτ και αργότερα της Χαμάς, με τις πολυαίμακτες τρομοκρατικές της επιθέσεις, αναγνώρισε την ανεξαρτησία της Λωρίδας της Γάζας, και της Δυτικής Όχθης. Οι Παλαιστίνιοι και στις δύο περιοχές, αισθάνονται και τελούν ουσιαστικά υπό κατοχή.
Καμία ένδειξη ειρήνευσης
Ο πόλεμος δεν έχει τελειώσει ποτέ. Οι δυνάμεις ασφαλείας του Ισραήλ και των Παλαιστινίων είναι διαρκώς σε έναν υποβόσκοντα πόλεμο, που συχνά διεξάγεται σε ξένα εδάφη, ενώ ανά τακτά χρονικά διαστήματα γνωρίζει εξάρσεις όπως η σημερινή, που είναι η σοβαρότερη των τελευταίων ετών.
Ο Πόλεμος του Λιβάνου, η σφαγή Σάμπρα – Σατίλα, η Ιντιφάντα (η οποία δεν έχει ακριβώς τελειώσει μέχρι σήμερα), οι συνθήκες του Όσλο, η αναγνώριση της Παλαιστινιακής Αρχής, η διάσπαση των παλαιστινιακών οργανώσεων, είναι μερικά από τα πολύ μεγάλα κεφάλαια της σύγκρουσης Ισραηλινών – Παλαιστινίων. Πολλά αν όχι όλα, παραμένουν ανοιχτά, και δεν προβλέπεται να κλείσουν. Στον ορίζοντα δεν υπάρχουν τέτοια σημάδια.
Μουσουλμάνοι και Εβραίοι (όπως και οι Χριστιανοί) έχουν στην Ιερουσαλήμ τις πιο ιερές τους τοποθεσίες. Οι πρώτοι το Τέμενος του Αλ Άκσα, που θεωρείται ο ιερότερος χώρος των μουσουλμάνων, μετά την Μέκα. Οι δεύτεροι το Τείχος των Δακρύων. Και οι Χριστιανοί έχουν τον Τάφο του Χριστού.
Είναι μια περιοχή βαριά φορτισμένη από πανάρχαια θρησκευτικά μίση και πάθη, αλλά και βαθιά ποτισμένη με άφθονο αίμα, ακόμα και σε περιόδους «ειρήνης».
(Φωτό: REUTERS/Mohammed Salem)