Ο θαλάσσιος πάγος που περιβάλλει την Ανταρκτική βρίσκεται πολύ κάτω από κάθε προηγούμενο καταγεγραμμένο χειμερινό επίπεδο, σύμφωνα με δορυφορικά δεδομένα, ένα νέο ανησυχητικό σημείο αναφοράς για μια περιοχή που κάποτε φαινόταν ανθεκτική στην υπερθέρμανση του πλανήτη.
«Είναι τόσο πολύ έξω από οτιδήποτε έχουμε δει, που είναι σχεδόν συγκλονιστικό», λέει στο BBC ο Ουόλτερ Μέιερ, ο οποίος παρακολουθεί τον θαλάσσιο πάγο με το Εθνικό Κέντρο Δεδομένων Χιονιού και Πάγου.
Μια ασταθής Ανταρκτική θα μπορούσε να έχει εκτεταμένες συνέπειες στον πλανήτη, προειδοποιούν οι ειδικοί. Η τεράστια έκταση πάγου της ρυθμίζει τη θερμοκρασία του πλανήτη, καθώς η λευκή επιφάνεια αντανακλά την ενέργεια του Ήλιου πίσω στην ατμόσφαιρα και ψύχει επίσης το νερό από κάτω της και κοντά της.
Χωρίς τους πάγους της να ψύχουν τον πλανήτη, η Ανταρκτική θα μπορούσε να μετατραπεί από ψυγείο της Γης σε… καλοριφέρ.
Ο ρόλος του θαλάσσιου πάγου
Οι πάγοι που επιπλέουν στην επιφάνεια του Ανταρκτικού Ωκεανού έχουν σήμερα έκταση μικρότερη από 17 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα – δηλαδή 1,5 εκατ. τ. χλμ θαλάσσιου πάγου λιγότερα από τον μέσο όρο του Σεπτεμβρίου και πολύ κάτω από τα προηγούμενα χειμερινά χαμηλά ρεκόρ.
Σε μια χρονιά κατά την οποία έχουν σπάσει πολλά παγκόσμια ρεκόρ θερμότητας και θερμοκρασίας των ωκεανών, ορισμένοι επιστήμονες επιμένουν ότι το χαμηλό επίπεδο θαλάσσιου πάγου είναι το μέτρο που πρέπει να προσέξουμε.
Ο θαλάσσιος πάγος σχηματίζεται το χειμώνα (Μάρτιο έως Οκτώβριο για την Ανταρκτική) πριν λιώσει σε μεγάλο βαθμό το καλοκαίρι και αποτελεί μέρος ενός διασυνδεδεμένου συστήματος που αποτελείται επίσης από παγόβουνα, πάγος ξηράς και τεράστιες παγοκρηπίδες – πλωτές προεκτάσεις του πάγου ξηράς που προεξέχουν από την ακτή.
Ο θαλάσσιος πάγος λειτουργεί ως προστατευτικό «μανίκι» για τον πάγο που καλύπτει την ξηρά, και εμποδίζει τη θέρμανση του ωκεανού.
Καθώς εξαφανίζεται περισσότερος θαλάσσιος πάγος, αποκαλύπτονται σκοτεινές περιοχές του ωκεανού, οι οποίες απορροφούν το ηλιακό φως αντί να το αντανακλούν, πράγμα που σημαίνει ότι η θερμική ενέργεια προστίθεται στο νερό, το οποίο με τη σειρά του λιώνει περισσότερους πάγους.
Αυτό θα μπορούσε να προσθέσει πολύ περισσότερη θερμότητα στον πλανήτη, διαταράσσοντας τον συνήθη ρόλο της Ανταρκτικής ως ρυθμιστή της παγκόσμιας θερμοκρασίας.
Από τη δεκαετία του 1990, η απώλεια χερσαίων πάγων από την Ανταρκτική έχει συμβάλει κατά 7,2 χιλιοστά στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας.
Ακόμη και οι μέτριες αυξήσεις της στάθμης της θάλασσας μπορούν να οδηγήσουν σε επικίνδυνα υψηλά κύματα καταιγίδων που θα μπορούσαν να εξαφανίσουν τις παράκτιες κοινότητες. Αν αρχίσουν να λιώνουν σημαντικές ποσότητες πάγου, οι επιπτώσεις θα είναι καταστροφικές για εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο.
Γιατί χάνεται ο πάγος
Ως αυτόνομη ήπειρος που περιβάλλεται από νερό, η Ανταρκτική έχει το δικό της σύστημα καιρού και κλίματος. Μάλιστα, μέχρι το 2016 ο χειμερινός θαλάσσιος πάγος της Ανταρκτικής αυξανόταν σε μέγεθος.
Αλλά τον Μάρτιο του 2022 ένας ακραίος καύσωνας έπληξε την Ανατολική Ανταρκτική, ωθώντας τις θερμοκρασίες στους -10 βαθμούς Κελσίου, ενώ θα έπρεπε να είναι πιο κοντά στους -50 βαθμούς.
Ο θαλάσσιος πάγος έχει σπάσει τα κατώτατα ρεκόρ για καλοκαίρι, τα τρία από τα τελευταία επτά χρόνια, συμπεριλαμβανομένου του Φεβρουαρίου του 2023.
Οι επιστήμονες γνωρίζουν πόσο μακριά απλώνεται ο θαλάσσιος πάγος, αλλά όχι, για παράδειγμα, πόσο παχύς είναι. Το ξεκλείδωμα αυτού του γρίφου θα μπορούσε να αλλάξει ριζικά τα κλιματικά μοντέλα για την περιοχή.
Στην επιστημονική βάση Ρόδερα, ο Δρ. Ρόμπι Μάλετ του Πανεπιστημίου της Μανιτόμπα χρησιμοποιεί όργανα ραντάρ για να μελετήσει το πάχος του θαλάσσιου πάγου για ένα διεθνές ερευνητικό πρόγραμμα που ονομάζεται Defiant.
Αυτός και άλλοι επιστήμονες προσπαθούν να διαλευκάνουν τα αίτια της εξαφάνισης των χειμερινών πάγων. Το φετινό ρεκόρ θερμότητας των ωκεανών είναι πιθανό να συμβάλλει σε αυτό, καθώς το θερμό νερό δεν παγώνει.
Μπορεί επίσης να υπήρξαν αλλαγές στα ωκεάνια ρεύματα και στους ανέμους που ρυθμίζουν τις θερμοκρασίες στην Ανταρκτική.
Το καιρικό φαινόμενο Ελ Νίνιο, που αναπτύσσεται επί του παρόντος στον Ειρηνικό, θα μπορούσε επίσης να συμβάλει ελαφρώς στη συρρίκνωση του θαλάσσιου πάγου, αν και είναι ακόμη ασθενές.
Ο Δρ. Μάλετ λέει ότι υπάρχουν «πολύ, πολύ καλοί λόγοι να ανησυχούμε».
«Πρόκειται ενδεχομένως για ένα πραγματικά ανησυχητικό σημάδι της αλλαγής του κλίματος της Ανταρκτικής που δεν υπήρχε τα τελευταία 40 χρόνια. Και που μόλις τώρα αναδύεται».