Ακτιβιστές ζητούν αλλαγές στους νόμους περί πνευματικής ιδιοκτησίας σε μια προσπάθεια επιτάχυνσης του παγκόσμιου προγράμματος εμβολιασμού.
Οι ΗΠΑ και μια μερικές ακόμη πλούσιες χώρες που παράγουν εμβόλια παρέχουν ήδη τις απαραίτητες δόσεις στον ενήλικο πληθυσμό και θα συνεχίσουν να το κάνουν και τους επόμενους μήνες, ενώ δεκάδες από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου δεν έχουν εμβολιάσει ούτε ένα άτομο. Οι ακτιβιστές χαρακτήρισαν την ανισότητα ως «απαρτχάιντ εμβολίων» και ζήτησαν από τις μεγαλύτερες φαρμακευτικές εταιρείες του κόσμου να μοιραστούν την τεχνογνωσία σε μια προσπάθεια να επιταχυνθεί το παγκόσμιο σχέδιο εμβολιασμού.
«Ο στόχος των υπηρεσιών υγείας αυτή τη στιγμή είναι η διαχείριση της πανδημίας, και αυτό μπορεί να σημαίνει ότι δεν θα έχουν όλοι πρόσβαση – και όχι μόνο φέτος – μακροπρόθεσμα», δήλωσε ο Peter Maybarduk, διευθυντής του προγράμματος Public Citizen’s Access to Medicines Program. (Πρόσβαση του πολίτη σε ιατρικά προγράμματα). «Αν θέλουμε να το αλλάξουμε αυτό, αν δεν πρόκειται να περιμένουμε μέχρι το 2024, τότε απαιτείται πιο φιλόδοξη και διαφορετική κλίμακα κινητοποίησης των πόρων», δήλωσε ο Maybarduk. Αυτή τη στιγμή, «δεν είναι καν σαφές ότι ο στόχος είναι ο εμβολιασμός του κόσμου».
Η πίεση για την παράδοση περισσότερων εμβολίων σε φτωχές χώρες έχει επιβαρύνει και την κυβέρνηση του Μπάιντεν στις ΗΠΑ, η οποία εξετάζει εάν θα επαναχρησιμοποιήσει ή θα διανείμει διεθνώς 70 εκατ. δόσεις εμβολίων. Μετά από κατακραυγή, οι ΗΠΑ μοιράστηκαν 4 εκατομμύρια δόσεις του εμβολίου της AstraZeneca με τον Καναδά και το Μεξικό.
30 χώρες δεν έχουν λάβει ούτε μία δόση εμβολίου
«Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι φτωχότερες χώρες δυσκολεύονται να λάβουν δόσεις», δήλωσε ο Δρ Howard Markel, ιστορικός στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου του Michigan. Σύμφωνα με το δημοσίευμα του Guardian, με τα σημερινά δεδομένα, 30 χώρες δεν έχουν λάβει ούτε μία δόση εμβολίου. Περίπου 90 εκατομμύρια δόσεις, οι οποίες αναμένεται να διανεμηθούν μέσω της Covax, της παγκόσμιας συμμαχίας για τη διανομή εμβολίων σε φτωχές χώρες, καθυστέρησαν τις παραδόσεις τον Μάρτιο και τον Απρίλιο, λόγω ενός νέου κύματος Covid-19 στην Ινδία. Στην Ευρώπη, η αύξηση των κρουσμάτων και η αργή εκστρατεία εμβολιασμού οδήγησαν επίσης σε ελέγχους εξαγωγών εμβολίων.
Ο Maybarduk είπε ότι η τεχνολογία για τα εμβόλια Covid-19, μαζί με άλλες προμήθειες, πρέπει να μοιραστεί μεταξύ των χωρών όλου του κόσμου. Οι ακτιβιστές έχουν χρησιμοποιήσει το εμβόλιο της Moderrna ως βασικό παράδειγμα τoυ πλεονεκτήματος που θα μπορούσε να έχει η κυβέρνηση των ΗΠΑ, εάν επέλεγε να το χρησιμοποιήσει.
Αν και συχνά αναφέρεται ως απλώς το εμβόλιο της Moderna, το συγκεκριμένο σκευασμα αναπτύχθηκε σε συνεργασία με το Εθνικό Ινστιτούτο Αλλεργίας και Λοιμωδών Νόσων των ΗΠΑ (NIAID). Οι Αμερικανοί φορολογούμενοι έχουν προσφέρει 6 δισ. δολάρια σε αναπτυξιακά κονδύλια, με αντάλλαγμα πιθανές δόσεις εμβολίων. Δοκιμάστηκε επίσης σε Αμερικανούς, οι οποίοι προσφέρθηκαν εθελοντικά για έρευνα σε 99 ερευνητικά σημεία. «Είναι κυριολεκτικά το εμβόλιο των ανθρώπων», δήλωσε ο Maybarduk.
Μέρος της πρότασης ακτιβιστών επικεντρώνεται στην προσωρινή αναστολή των νόμων περί πνευματικής ιδιοκτησίας που διέπουν τα κράτη μέλη του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου. Η αναστολή αυτών των νόμων περί ευρεσιτεχνιών θα μπορούσε να παροτρύνει τις εταιρείες να μοιραστούν την τεχνολογία, υποστηρίζουν, και να προστατεύσουν καλύτερα ολόκληρο τον κόσμο από αναδυόμενες μεταλλάξεις του ιού που είναι πιθανό να αμβλύνουν την αποτελεσματικότητα του εμβολίου.
Πρόβλημα η μικρή παραγωγή εκτός των ΗΠΑ και της Ευρώπης
Ωστόσο, ορισμένοι ερευνητές εμβολίων υποστηρίζουν ότι η έλλειψη πρόσβασης στο εμβόλιο είναι πολύ πιο περίπλοκη από την άρση των περιορισμών διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, επειδή υπάρχει πολύ μικρή παραγωγή εκτός των ΗΠΑ και της Ευρώπης.
«Σύμφωνα με την εμπειρία μου από την επεξεργασία εμβολίων τις τελευταίες δεκαετίες, τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας δεν είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα ούτε και η πνευματική ιδιοκτησία», δήλωσε ο Δρ Peter Hotez, ερευνητής εμβολίων και πρύτανης της Εθνικής Σχολής Τροπικής Ιατρικής στο Baylor College of Medicine στο Τέξας. Ο Hotez εργάζεται αυτή την περίοδο πάνω στην ανάπτυξη ενός εμβολίου χαμηλού κόστους, εύκολα κατασκευάσιμου, που θα μπορεί να διανεμηθεί σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος. «Το πρόβλημα με τα εμβόλια είναι η υποδομή και το ανθρώπινο κεφάλαιο που γνωρίζει πώς παρασκευάζονται τα εμβόλια», δήλωσε ο Hotez.
Η εμπιστοσύνη σε αυτές τις μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες, δήλωσε ο Hotez, είχε ως αποτέλεσμα την έλλειψη υποψηφίων εμβολίων σχεδιασμένων για μεταλλάξεις της Covid-19 και κατάλληλες για την τοπική διοίκηση. «Δεν έχουμε ακόμη διορθώσει ένα κατεστραμμένο οικονομικό μοντέλο για το πώς να εξασφαλίσουμε εμβόλια για τους φτωχούς», δήλωσε ο Hotez.
Σε αυτό, και οι δύο πλευρές φαίνεται να συμφωνούν. «Πρέπει να υπάρξουν εγκαταστάσεις στην Αφρική και την Ασία και τη Λατινική Αμερική, καθώς και τη Βόρεια Αμερική, που θα βοηθούν στην αντιμετώπιση μελλοντικών πανδημιών», δήλωσε ο Maybarduk. «Αυτό που δεν έχει συμφωνηθεί είναι πώς θα είναι η πολιτική οικονομία: ποιος θα ελέγχει αυτές τις εγκαταστάσεις, αν θα είναι η τεχνολογία διαθέσιμη, αν θα λογοδοτούν στο δημόσιο».
«Οι μεγάλοι παίκτες είναι οι Astrazeneca, Moderna, BioNtech – οι οποίες δεν είναι πραγματικά εταιρείες εμβολίων», δήλωσε ο Hotez. Συμμετέχουν επειδή οι τεχνολογικές εξελίξεις θα «παρέχουν μια οδό ώστε να μπορούν να επιταχύνουν την τεχνολογία τους και να κάνουν προϊόντα από τα οποία θα κερδίζουν χρήματα», όπως εμβόλια για τη θεραπεία του καρκίνου και των νευροεκφυλιστικών διαταραχών.
Η συμφωνία Trips η οποία αφορά στα πνευματικά δικαιώματα και τις πατέντες, αναμένεται να συζητηθεί ξανά τον Απρίλιο, αν και δεν είναι σαφές εάν θα επιτύχει ο συνασπισμός περισσότερων από 80 φτωχότερων χωρών. Η αντίθεση στην αναφορά Trips προήλθε από πλούσιες χώρες, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, οι οποίες κατά τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες υποστηρίζουν παραδοσιακά την ενίσχυση της προστασίας των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας. Δεν είναι σαφές πώς η εμπορική εκπρόσωπος των ΗΠΑ, Κάθριν Τάι, θα μπορούσε να χειριστεί τις συνομιλίες. «Εδώ μιλάμε για το αντίστοιχο ενός εμβολίου blockbuster, γιατί όλοι το χρειάζονται», δήλωσε ο Δρ Markel από το πανεπιστήμιο του Μichigan. «Και αν το χρειάζεσαι κάθε χρόνο, τι ευλογία!»