του Μιχάλη Ψύλου
Ποιος θα είναι ο επόμενος «τυχερός», που θα απολυθεί; Δέκα ημέρες μετά την απόλυση του Κεντρικού Τραπεζίτη, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν απομάκρυνε και τον αντιπρόεδρο της Κεντρικής Τράπεζας, Μουράτ Τσετίνκαγια. «Αυτοκράτορας» είναι άλλωστε, ότι θέλει κάνει ,γράφοντας στα παλαιότερα των υποδημάτων του την λεγόμενη ανεξαρτησία της Κεντρικής Τράπεζας. Το ενδιαφέρον όμως είναι ότι ο Τούρκος πρόεδρος διόρισε ως αναπληρωτή Κεντρικό Τραπεζίτη ένα στέλεχος της αμερικανικής Morgan Stanley , τον Μουσταφά Ντογάν. Διευθυντής του γραφείου επενδύσεων της Morgan Stanley στην Τουρκία, αλλά και στην Επιτροπή Ελέγχου της αμερικανικής τράπεζας στη Σαουδική Αραβία, ο Ντογάν, επιλέχθηκε από τον Ερντογάν «για να στείλει ένα μήνυμα προς τις Ηνωμένες Πολιτείες και τον πρόεδρο Τζο Μπάντεν», όπως γράφει η αντιπολιτευόμενη Cumhuriyet. «Νομίζω ότι ουδείς ασχολείται πλέον με το ποιος είναι ο εισερχόμενος και ποιος είναι αυτός εκδιώχθηκε» λέει ο οικονομικός αναλυτής Ερντάλ Σαγκλάμ. «Ανεξάρτητα από τα άτομα, τα τραπεζικά ιδρύματα δεν φημίζονται πλέον. Μιλάμε για μια γενική δυσπιστία στη διοίκηση. Υπάρχει ζήτημα εμπιστοσύνης. Έχει δημιουργηθεί μια πολύ εύθραυστη οικονομία, με αποτέλεσμα ακόμη και τα μικρότερα γεγονότα στον κόσμο ή στην Τουρκία, να επαρκούν για να υπονομεύσουν το ηθικό των αγορών». H ολλανδική Volkskrant τονίζει με έμφαση ότι «η παρέμβαση του Ερντογάν έχει προκαλέσει για άλλη μια φορά αμφιβολίες για την ανεξαρτησία του προέδρου της τουρκικής κεντρικής τράπεζας, κάτι που αποτελεί προϋπόθεση για την εμπιστοσύνη των διεθνών αγορών στην Τουρκία. Ο Ερντογάν έχει δώσει συχνά την εντύπωση ότι βλέπει τον αρχηγό της κεντρικής τράπεζας ως εκτελεστή των πολιτικών του προτιμήσεων» τονίζει η ολλανδική εφημερίδα και προσθέτει: «Η Τουρκία πληρώνει την απερισκεψία του Ερντογάν».
Το σύνολο του ευρωπαϊκού Τύπου εκτιμά ότι η επιλογή του τραπεζίτη της Morgan Stanley συνιστά λοιπόν μια απεγνωσμένη προσπάθεια του Ερντογάν να αναπτύξει κάποιον διάλογο με ξένους επενδυτές. Γιατί για να τους πείσει, φαίνεται δύσκολο. Οσο δύσκολη γίνεται ημέρα με την ημέρα η πολιτική επιβίωση του Τούρκου προέδρου. Με τις δημοσκοπήσεις να δείχνουν πλέον ότι το κυβερνών κόμμα ΑΚΡ δεν ξεπερνά το 30% και με το ακροδεξιό κόμμα Εθνικιστικής Δράσης του Ντεβλέτ Μπαχτσελί να είναι μόλις στο 6%, ούτε κοινοβουλευτική πλειοψηφία θα έχουν στην επόμενη βουλή ούτε την προεδρία θα ξανακερδίσει ο Εντογάν. Αυτός είναι ο βασικός λόγος για τον οποίο ο Ερντογάν θέλει ένα νέο σύνταγμα ,κομμένο και ραμμένο στα μέτρα του ώστε να μπορεί να επανεκλεγεί με ποσοστό μικρότερο του 50% .Βλέπει ο Τούρκος πρόεδρος καθημερινά όλο και περισσότερους ψηφοφόρους να τον εγκαταλείπουν και παίρνει τα μέτρα του, δηλαδή . Ο δημοφιλής δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου που προέρχεται από το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης , προηγείται του Ερντογάν με 10 ποσοστιαίες μονάδες στις δημοσκοπήσεις.
«Κλέβουν χρήμα από τις τσέπες των πολιτών»
Οι αλλοπρόσαλλες κινήσεις του Ερντογάν στην οικονομία ,οδηγούν άλλωστε συνεχώς στην αύξηση του πληθωρισμού, που εξανεμίζει τα εισοδήματα των πολιτών. Τον Ιούνιο του 2018 , ένα ευρώ άξιζε 5,5 τουρκικές λίρες . Από τότε , με τις αλλοπρόσαλλες πολιτικές του Τούρκου προέδρου, η λίρα έχασε το 90% της αξίας της σε μόλις δυόμισι χρόνια. Σήμερα ένα ευρώ ισοδυναμεί σχεδόν με 10 λίρες. «Από τότε που ο Ερντογάν μετακόμισε με τις νέες υπερεξουσίες του στο προεδρικό μέγαρο ,οι πολίτες έχασαν τα μισά χρήματα από τα πορτοφόλια τους» γράφει η γερμανική Frankfurter Allgemeine Zeitung σε ανταπόκριση από την Κωνσταντινούπολη.
«Η αύξηση των συναλλαγματικών ισοτιμιών αντικατοπτρίζεται σταδιακά σχεδόν εξ ολοκλήρου στην άνοδο των τιμών, δηλαδή στον πληθωρισμό» λέει ο Ερντάλ Σαγκλάμ. «Μπορούμε να δούμε τον πληθωρισμό ως χρήμα που κλέβει η κυβέρνηση από τις τσέπες των ανθρώπων. Ο πληθωρισμός είναι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που επιδεινώνουν την κατανομή εισοδήματος στην κοινωνία και κυρίως των χαμηλότερων εισοδημάτων» τονίζει ο Τούρκος οικονομικός αναλυτής. Με την πολιτική του όμως, ο Ερντογάν πλήττει και τις επιχειρήσεις με υψηλό χρέος σε συνάλλαγμα , οδηγώντας πολλές σε πτώχευση και σε αυξημένες δυσκολίες το τραπεζικό σύστημα.
Είναι αυταπάτη να πιστεύει κανείς ότι στόχος του Τούρκου προέδρου είναι η ενίσχυση της δημοκρατίας και των πολιτικών δικαιωμάτων. Μόνο την εξουσία του θέλει να κατοχυρώσει . Για να παρατείνει την πολιτική του ζωή. Γι` αυτό και έχει μόνο μία επιλογή: «Να συντρίψει αν μπορέσει την εναντίον του αντιπολιτευτική συμμαχία και να αποτρέψει την ανάδειξη ενός κοινού υποψηφίου της αντιπολίτευσης στις προεδρικές εκλογές. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο λαμβάνει συνεχώς αντιδημοκρατικά μέτρα .
Αυταπάτη ή δέσμια συμφερόντων η ΕΕ;
Δυστυχώς ,η ηγεσία της ΕΕ και το Βερολίνο κλείνουν τα μάτια και στηρίζουν τον Ερντογάν, γυρνώντας την πλάτη στις αγωνίες της μεγάλης πλειοψηφίας του τουρκικού λαού. Ισως γιατί το Βερολίνο, ως παραδοσιακός -ιστορικά -σύμμαχος της Τουρκίας, προσπαθεί να ενισχύσει την γεωπολιτική επιρροή του στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Ευρασίας ,χρησιμοποιώντας ως «εργαλείο» τον Ερντογάν. Σε μία περίοδο μάλιστα που οι σχέσεις της Αγκυρας με την νέα κυβέρνηση Μπάιντεν στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι επί ξυρού ακμής .
Αλήθεια, τι μήνυμα θα στείλουν στους Τούρκους πολίτες η Πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και ο επικεφαλής του Ευρωπαικού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ ,που θα επισκεφτούν την Αγκυρα στις 6 Απριλίου; Θα καταδικάσουν απερίφραστα την ωμή παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την καταστολή κάθε αντιπολιτευτικής δράσης από το καθεστώς Ερντογάν; Η θα «σαλιαρίσουν» με τον Τούρκο πρόεδρο για τη δήθεν στροφή του; Το γερμανικό περιοδικό Focus γράφει ότι στόχος της επίσκεψης είναι «να ηρεμήσει τον Ερντογάν στη διαμάχη για το φυσικό αέριο στην Ανατολική Μεσόγειο». Στο πλαίσιο αυτό θα προταθεί στον Τούρκο πρόεδρο σχέδιο για την επέκταση της Τελωνειακής Ενωσης με την ΕΕ . «Και οι δύο πλευρές έχουν μεγάλο οικονομικό ενδιαφέρον για την επέκταση της Τελωνειακής Ενωσης» γράφει το Focus. Για παράδειγμα, θα μπορούσε να ενισχύσει το εμπόριο στους τομείς της γεωργίας και των υπηρεσιών. Οι διαπραγματεύσεις υποτίθεται ότι θα έπρεπε να είχαν ξεκινήσει στα τέλη του 2016, αλλά μέχρι τώρα τα κράτη μέλη της ΕΕ δεν είχαν δώσει εντολή διαπραγμάτευσης στην Επιτροπή. Φαίνεται δυστυχώς ότι η «επίθεση γοητείας» του Ερντογάν ,έπεισε τους Ευρωπαίους ηγέτες. Τι κι αν το κράτος δικαίου, τα θεμελιώδη δικαιώματα και η ελευθερία της έκφρασης στην Τουρκία καταπατώνται βάναυσα. Τι κι αν εντείνονται οι διώξεις εναντίον δημοσιογράφων, ακαδημαϊκών, ακτιβιστών για τα ανθρώπινα δικαιώματα, πολιτικών της αντιπολίτευσης και χρηστών των μέσων κοινωνικής δικτύωσης; Ο ποιητής Γιλμάζ Οντάμπασι κινδυνεύει με δίωξη για προσβολή του Ερντογάν για ένα ποίημα που έγραψε πριν από 34 χρόνια. Ο πολυβραβευμένος δημοσιογράφος Ενβέρ Αϊσενέρ συνελήφθη για αναδημοσίευση κάποιων σκίτσων στο Twitter.
Η γερμανική FAZ δεν διστάζει να ξεσκεπάσει τα σχέδια του Τούρκου προέδρου: «Λόγω και των επιπτώσεων από την πανδημία, η οικονομική κρίση θέτει σε κίνδυνο το πολιτικό μέλλον του Ερντογάν. Μόλις κατάλαβε τον κίνδυνο, ο Τούρκος πρόεδρος ζήτησε διάλογο με κύκλους με τους οποίους είχε προηγουμένως διαρρήξει τους δεσμούς, μερικούς από τους οποίους είχε χαρακτηρίσει μάλιστα και ως εχθρούς. Ξαφνικά έστειλε αντιπροσωπείες στην Αίγυπτο για να δουν τον πρόεδρο αλ Σίσι, τον οποίο είχε πρόσφατα χαρακτηρίσει ως «δολοφόνο». Ξαφνικά επίσης, απέσυρε τα τουρκικά σεισμογραφικά σκάφη πίσω στα λιμάνια και κάθισε στο τραπέζι για διάλογο με την Ελλάδα» σημειώνει η γερμανική εφημερίδα.
Πόκερ στην πλάτη του τουρκικού λαού
Δυστυχώς, η αποτυχημένη σε πολλούς τομείς ηγεσία της ΕΕ κάνει πως δεν βλέπει. Κινδυνεύει έτσι για άλλη μία φορά να εμφανιστεί πολύ κατώτερη των περιστάσεων, αλλά και της ίδιας της ευρωπαϊκής ιδέας. Τυφλοί γεωπολιτικά ,οι Ευρωπαίοι ηγέτες αδυνατούν να καταλάβουν ότι ο Τούρκος πρόεδρος απομονωμένος στο Λευκό Παλάτι του, περιτριγυρισμένος από λίγους συμβούλους που δεν τολμούν καν να του αντιμιλήσουν, δεν μπορεί «να αλλάξει ρότα στο καράβι». Οι ενέργειές του έχουν στόχο απλώς κάποιες βραχυπρόθεσμες επιτυχίες και καθορίζονται από συγκεκριμένα συμφέροντα. «Με πραξικοπήματα όπως η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, μπορεί ο Ερντογάν να κερδίζει πόντους στους συντηρητικούς ψηφοφόρους της Ανατολίας, αλλά η πλειοψηφία των Τούρκων πολιτών ενδιαφέρεται για κάτι άλλο: ψωμί και δουλειά» γράφει η ελβετική Neue Zurcher Zeitung (ΝΖΖ).
Ο Τούρκος πρόεδρος δεν έχει άλλη επιλογή από το να «παίζει στο πόκερ την Τουρκία» όπως γράφει η Frankfurter Allgemeine Zeitung. Με το τουρκικό νόμισμα να βυθίζεται καθημερινά και το δολάριο να ανταλλάσσεται πλέον κοντά στις εννιά λίρες ,ο Ερντογάν βλέπει έντρομος την μεγάλη πλειοψηφία της τουρκικής κοινωνίας να είναι πλέον απέναντί του. «Ο Τούρκος πρόεδρος έχει χάσει την πολιτική του πυξίδα στην κρίση» γράφει η Neue Zurcher Zeitung,εκτιμώντας ότι «φαίνεται όλο και πιο ασταθής.Οι πολιτικές αντιπαράθεσης και πόλωσης που εφαρμόζει , δεν μπορούν να σταματήσουν την παρακμή της τουρκικής οικονομίας ή τη μείωση της δημοτικότητάς του» τονίζει η ΝΖΖ και προσθέτει: «Ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν είχε κάποτε ένα θετικό όραμα για την Τουρκία. Σήμερα έχει μόνο να προσφέρει μίσος και αναταραχή. Ο ακροδεξιός εξτρεμιστής συνεργάτης του Ερντογάν, Ντεβλέτ Μπαχτσελί , καθορίζει όλο και περισσότερο την πολιτική της Αγκυρας. Ξέρει ακριβώς ότι έχει τον Ερντογάν στο χέρι του».
Εκλεισε τον κύκλο του.
Κι όμως! Όταν το νεοσύστατο το 2001 Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν κέρδισε τις εκλογές το 2002, είχε να κυβερνήσει μια χώρα σε σοβαρή χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση. Το τραπεζικό σύστημα είχε καταρρεύσει, το νόμισμα είχε καταρρεύσει ,αμέτρητες εταιρείες είχαν υποβάλει αίτηση πτώχευσης και η διαφθορά ήταν σε πρωτοφανή επίπεδα. Τα μέχρι τότε συστημικά κόμματα, τα οποία κυβερνούσαν τη χώρα με διάφορους συνασπισμούς επί δύο δεκαετίες , είχαν κλείσει τον κύκλο τους. Αναμφίβολα, μέσα σε λίγα χρόνια, ο Ερντογάν κατάφερε να σταθεροποιήσει το νόμισμα και με μια νεοφιλελεύθερη βέβαια, οικονομική πολιτική, να φέρει την Τουρκία σε μια πορεία ανάπτυξης. Ήταν αποφασισμένος να εντάξει την Τουρκία στην ΕΕ και στο πλαίσιο αυτό ξεκίνησε μια σειρά θαρραλέων μεταρρυθμίσεων. Ενίσχυσε τα ανθρώπινα δικαιώματα, εξουδετέρωσε τον καθοριστικό ρόλο του στρατού στην πολιτική ζωή και δεν δίστασε να σπάσει ένα ταμπού δεκαετιών, αναγνωρίζοντας την ύπαρξη κουρδικής κουλτούρας και γλώσσας. Για ένα διάστημα μάλιστα, φάνηκε ότι η νέα Τουρκία του Ερντογάν θα μπορούσε να γίνει πρότυπο για τον μουσουλμανικό κόσμο. Όλα αυτά όμως αποτελούν παρελθόν. «Από το αποτυχημένο στρατιωτικό πραξικόπημα τον Ιούλιο του 2016, ο Ερντογάν στράφηκε πλέον μόνο στην άγρια καταστολή, την καταπάτηση κάθε είδους ελευθεριών και στην πόλωση. Εδώ και χρόνια η Τουρκία βρίσκεται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης ,γιατί ο Ερντογάν προκαλεί διαρκώς νέες συγκρούσεις, είτε με την κοσμική αντιπολίτευση, είτε με τους φοιτητές και τις γυναίκες, είτε με τους Έλληνες γείτονες, τον αμερικανικό σύμμαχο ή το Ισραήλ» γράφει η ΝΖΖ.
Η ελβετική εφημερίδα δεν χαρίζεται στον Τούρκο πρόεδρο: «Ο Ερντογάν θέλει να καθαρίσει τα τελευταία απομεινάρια της προηγούμενης πολιτικής του. Μέσα σε λίγες μέρες, έλαβε μια σειρά αυταρχικών αποφάσεων που δείχνουν πόσο κοντόφθαλμος και αυταρχικός είναι σήμερα ο γηράσκων αρχηγός του Τουρκικού κράτους». Ο Ερντογάν βλέπει ότι κλείνει πλέον ο κύκλος του…
Δημοσιεύεται στη ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ