Νέες ανακοινώσεις τέλος Μαΐου χωρίς προβλήματα επί του παρόντος με ΕΝΙ και ΤOTAL – Καμιά αλλαγή στην πολιτική του Ισραήλ επί του αγωγού, κόκκινο πανί ο νέος ΥπΕξ της χώρας για την Τουρκία, ομαλές οι σχέσεις με την Ιταλία παρά τις διαφορές στο θέμα της Λιβύης
Ενώπιον της Βουλής των Αντιπροσώπων τίθεται από την Κυβέρνηση για επικύρωση η συμφωνία Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ για την κατασκευή του αγωγού EastMed. Η επικύρωση θα πρέπει γίνει επί τη βάσει του άρθρου 169, παράγραφοι 2 και 3 του Συντάγματος, σε συνδυασμό με τα άρθρα 169, παράγραφος 1 και τα άρθρα 50 και 57, παράγραφος 3. Πλέον η συμφωνία θα είναι δεσμευτική για την Κυπριακή Δημοκρατία καθώς και τις υπόλοιπες εμπλεκόμενες χώρες όπως είναι το Ισραήλ και η Ελλάδα, η οποία την έχει ήδη επικυρώσει.
Θα είναι, πάντως, ενδιαφέρον εάν θα υπάρχουν κόμματα ή βουλευτές που θα καταψηφίσουν ή θα τηρήσουν αποχή και ποια επιχειρήματα θα προβληθούν, λαμβανομένου υπόψη ότι εμφανίστηκαν κατά καιρούς και οι υποστηρικτές του αγωγού προς Τουρκία, παρά τις συνεχείς προκλήσεις της Άγκυρας και την επεκτατική της πολιτική, η οποία συνεχίζεται και εκτείνεται από την κυπριακή ΑΟΖ ώς το Κρητικό Πέλαγος και το Αιγαίο.
Νέες ανακοινώσεις, η Ιταλία και το Ισραήλ
Διπλωματικές πληροφορίες αναφέρουν ότι, παρά την κρίση του κορωνοϊού, καμιά αλλαγή δεν υπάρχει ως προς τις προθέσεις του Ισραήλ για τον EastMed. Το αντίθετο, τα μηνύματα που λαμβάνει το Υπουργείο Εξωτερικών της Κυπριακής Δημοκρατίας αναφέρουν ότι η διαδικασία θα προχωρήσει όπως έχει αποφασιστεί λαμβανομένων των όποιων καθυστερήσεων μπορούν να προκύψουν λόγω της κρίσης του κορωνοϊού και τα οποία πλήττουν ολόκληρη την υφήλιο. Επισημαίνονται, πάντως, από διπλωματικές πηγές και τα εξής σε σχέση με τα ενεργειακά:
Πρώτο, περί το τέλος του μήνα θα υπάρξουν νέες ανακοινώσεις και δη θετικές. Καμία των εταιρειών, που εμπλέκονται στην κυπριακή ΑΟΖ, ούτε η Exxon ούτε η ENI ούτε η TOTAL, δεν έχουν εκφράσει πρόθεση αποχώρησης, αλλά το αντίθετο. Ειδικώς για την Exxon τονίζεται ότι ενώ από άλλες περιοχές έχει τερματίσει το ενδιαφέρον της, ως αποτέλεσμα και της υφιστάμενης κρίσης που πλήττει τις πετρελαϊκές εταιρείες -λόγω της πτώσης της τιμής του πετρελαίου- στην Κύπρο παραμένει με αναστολή εργασιών για ένα περίπου έτος.
Δεύτερο, η βιωσιμότητα του EastMed θα στηριχθεί επί των μελετών. Η υφιστάμενη πτώση της τιμής του πετρελαίου διεθνώς δεν είναι μια διαρκής μεταβλητή και καθοριστική για τη λήψη της τελικής απόφασης διότι υπό αυτές τις συνθήκες δεν συμφέρει καν στη Ρωσία η πώληση αφού η τιμή του πετρελαίου για παράδειγμα είναι κάτω των 45 δολαρίων το βαρέλι, που συνιστά το όριο κερδοφορίας. Εκτιμάται ότι οι τιμές θα επανέλθουν σταδιακά σε διάστημα 18 μηνών στα επίπεδα προ κορωνοϊού, λόγω της μεγάλη οικονομικής ανάκαμψης που προσδοκάται να προκύψει το 2021.
Τρίτο, με την Ιταλία δεν υπάρχει διπλωματικό ή ενεργειακό πρόβλημα. Οι ίδιες διπλωματικές πηγές επισημαίνουν ότι, τα κατά καιρούς δημοσιεύματα, που θέλουν την Ιταλία να τηρεί φιλοτουρκική στάση, όπως συνέβη και την περασμένη εβδομάδα με το Ισραήλ, είναι υποβολιμαία από την Άγκυρα και από συνεργάτες της. Γίνεται, όπως ελέχθη, αναπαραγωγή, με την Τουρκία να προσδοκά στη δημιουργία σκιών στις σχέσεις των χωρών που συνεργάζονται στην κυπριακή ΑΟΖ και ειδικότερα στον EastMed, που ενοχλεί την Άγκυρα για ενεργειακούς και άλλους γεωπολιτικούς λόγους.
Η νηοπομπή του 2010 και ο Ασκενάζι
Συναφώς τονίζονται τα ακόλουθα:
Α) Αληθές είναι ότι η Ιταλία στο θέμα της Λιβύης έχει διαφορετικά συμφέροντα με την Κύπρο και την Ελλάδα λόγω ενεργειακών ζητημάτων και στηρίζει την υφιστάμενη Κυβέρνηση, όπως και η Τουρκία, αλλά για διαφορετικούς λόγους η κάθε χώρα. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι επειδή στη Λιβύη υπάρχουν διαφορετικά συμφέροντα, σταματούν να συγκλίνουν τα συμφέροντα της Ιταλία και δη της ΕΝΙ εντός της Κυπριακής ΑΟΖ με εκείνα της Κυπριακής Δημοκρατίας, της Γαλλίας, της Ελλάδας, του Ισραήλ και των ΗΠΑ.
Β) Στα δημοσιεύματα για τον δήθεν καθορισμό ΑΟΖ Τουρκίας – Ισραήλ έχει γίνει επίσημη διάψευση. Άλλωστε, ο νέος ΥπΕξ του Ισραήλ, πρώην αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων της χώρας, Γκαπί Ασκενάζι, είναι κόκκινο πανί για την Άγκυρα, αφού το 2012 είχε καταδικαστεί ερήμην από τουρκικό δικαστήριο ως ένας από τους υπαίτιους για τα αιματηρά επεισόδια στο «Ναβί Μαρμαρά». Ήταν το βράδυ μεταξύ 30 και 31 Μαΐου του 2010, όταν Ισραηλινοί κομάντος διενήργησαν στρατιωτική επιχείρηση σε βάρος νηοπομπής ακτιβιστών, στην πλειοψηφία τους Τούρκων, που είχαν ξεκινήσει με έξι πλοία από τα κατεχόμενα της Κύπρου προς τη Γάζα για να σπάσουν το εμπάργκο και να πάρουν ανθρωπιστική βοήθεια στους Παλαιστινίους. Η νηοπομπή αγνόησε τις υποδείξεις των ισραηλινών Αρχών να κατευθυνθεί στο λιμάνι του Ασντόντ για να διοχετευτεί η βοήθεια μέσω των Αρχών του Ισραήλ, καθότι η Γάζα ήταν σε αποκλεισμό. Οι επικεφαλής της νηοπομπής αρνήθηκαν και 64 περίπου ναυτικά μίλια έξω από τη Γάζα, σε διεθνή ύδατα, Ισραηλινοί κομάντος διενήργησαν στρατιωτική επιχείρηση, στην οποία έχασαν τη ζωή τους εννέα Τούρκοι ακτιβιστές. Ο νυν Υπουργός Εξωτερικών του Ισραήλ θεωρήθηκε το 2012 ως ένας από τους κύριους ενόχους. Αληθές, βεβαίως, είναι ότι πίσω από τους Τούρκους ακτιβιστές, τους οποίους ακολούθησαν κάποιοι Ελλαδίτες, Γερμανοί και άλλοι, βρισκόταν ο Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος συνέδεσε τότε το θέμα της αναγνώρισης και της δημιουργίας κράτους στην Παλαιστίνη με την αναγνώριση των κατεχομένων και του ψευδοκράτους.
Τουρκική λίρα και κλειστές πόρτες
Η Τουρκία, από την πλευρά της, συνεχίζει το δικό της ενεργειακό πρόγραμμα εντός της κυπριακής ΑΟΖ και προς την περιοχή του Καστελορίζου, ενώ προ ολίγων ημερών ανακοινώθηκε επίσημα ότι θα προχωρήσει σε έρευνες πλησίον της Κρήτης, εντός της περιοχής όπου υπεγράφη συμφωνία για τα όρια της δικής της ΑΟΖ με εκείνη της Λιβύης.
Η Άγκυρα δεν φαίνεται να αλλάζει πολιτική. Το αντίθετο δείχνει διάθεση για συνέχιση των προκλήσεων, παρότι αντιμετωπίζει σοβαρά οικονομικά προβλήματα. Μπορεί μεν η λίρα να ανέκαμψε την περασμένη Τρίτη και να βρίσκεται στο 6,9 έναντι του δολαρίου, όμως τα προβλήματα παραμένουν. Τα συναλλαγματικά αποθεματικά τη χώρας σε δολάρια πέφτουν. Και υπάρχουν πληροφορίες ότι έχουν κατρακυλήσει κάτω από τα 20 δις δολάρια, ενώ την περασμένη εβδομάδα ήταν περί τα 25 δις δολάρια. Καθόλου παράξενη δεν είναι αυτή η νέα πτώση, η οποία, προφανώς, οφείλεται στη διάθεση νέων ποσών για να συγκρατηθεί η ελεύθερη πτώση της λίρας και να περιοριστεί κάτω από το φράγμα της αναλογίας 7 προς 1. Βεβαίως, η κατάσταση παραμένει δύσκολη για την τουρκική οικονομία, διότι τόσο η αγορά και η οικονομία της όσο και το τραπεζικό της σύστημα έχουν υψηλό δείκτη αναξιοπιστίας.
Η τουρκική οικονομία μαστίζεται από πληθωρισμό λόγω της νομισματικής κρίσης, από νέα μείωση των εξαγωγών και αύξηση των εισαγωγών, ενώ, ταυτοχρόνως, ο Ερντογάν επιμένει να διατηρεί υπό τον δικό του έλεγχο την Τουρκική Κεντρική Τράπεζα, αρνούμενος να την αφήσει, όπως του υποδεικνύεται από παντού, να ενεργεί ανεξάρτητα. Αυτός προφανώς είναι και ένας από τους βασικούς λόγους για τους οποίους βρήκε κλειστές τις πόρτες της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, καθώς και της Ομοσπονδιακής Κεντρικής Τράπεζας των ΗΠΑ, από τις οποίες ζήτησε προ δέκα ημερών είτε δολάρια είτε ευρώ στη βάση της swap line. Δηλαδή να δανειστεί δολάρια ή ευρώ με συγκεκριμένο, καθορισμένο επιτόκιο. Λόγω, δε, της κρίσης, ούτε η Ρωσία μπορεί να τον στηρίξει, αφού το ρούβλι αντιμετωπίζει τη δική του υποτίμηση λόγω της πτώσης της τιμής του πετρελαίου. Αντιθέτως, το δολάριο ενισχύεται συνεχώς ως νόμισμα των διεθνών συναλλαγών, αφού κάτω από συνθήκες κρίσης έχει μεγάλη ζήτηση. Σταθερότητα δείχνει και το ευρώ. Υπό αυτές τις συνθήκες, τα χρέη της Τουρκίας κυρίως έναντι των ΗΠΑ αυξάνονται, όπως και οι εξαρτήσεις. Το δε Κογκρέσο, ακόμη και λίαν προσφάτως, επιμένει στη θέση του ότι καμιά στήριξη δεν μπορεί να δοθεί προς την Τουρκία, εφόσον δεν ληφθεί απόφαση ότι δεν θα ενεργοποιηθούν οι S-400.
Από το εκκρεμές στις συμπληγάδες
Μια τέτοια απόφαση, δηλαδή για το πάγωμα της ενεργοποίησης των S-400, είναι δύσκολη για την Άγκυρα, διότι εξαρτάται από τη Ρωσία:
Α) Στο θέμα του Turkish Stream, που είναι συνδεδεμένο και με την παροχή φυσικού αερίου προς την Άγκυρα σε καλύτερες τιμές αλλά και σε κέρδη από τη διέλευση του εν λόγω αγωγού από το τουρκικό έδαφος.
Β) Στο θέμα του πυρηνικού σταθμού του Άκιουγιου, που φτάνει τα 22 δις δολάρια.
Γ) Στο θέμα της Συρίας, όπου η παράνομη παρουσία του τουρκικού στρατού «νομιμοποιείται» μέσα από τις κοινές περιπολίες του ρωσικού στρατού, τον οποίο έχει καλέσει για στήριξη η επίσημη Κυβέρνηση Άσαντ.
Δ) Στο θέμα των S-400, οι οποίοι στοιχίζουν 2,5 δις περίπου και έχουν αγοραστεί με δάνειο που έχει δοθεί από τη Ρωσία στην Τουρκία. Άλλωστε δεν γνωρίζουμε επακριβώς με τι όρους έχει δέσει η Μόσχα την Άγκυρα. Μέχρι τώρα, ο Ερντογάν ακροβατούσε μεν, αλλά εφάρμοζε με επιτυχία την πολιτική του εκκρεμούς, δηλαδή μια με τις ΗΠΑ μια με τη Ρωσία. Τώρα, όμως, πρέπει να περάσει μέσα από συμπληγάδες, τις οποίες ο ίδιος δημιούργησε.
Τρία σκέλη τουρκικού σχεδιασμού
Πάντα υπάρχει η πολιτική λογική για την εξαγωγή των τουρκικών προβλημάτων σε βάρος του αιώνιου εχθρού. Και είναι πρόδηλη η προσπάθεια που έγινε την περασμένη βδομάδα προς αυτήν την κατεύθυνση από τον Τ. Ερντογάν, ο οποίος στράφηκε φραστικά σε βάρος της Ελλάδας τη μια μέρα, ενώ την επομένη οι τουρκικές Αρχές απαγόρευσαν την είσοδο εντός του εναέριου χώρου τους κινεζικού αεροσκάφους, που μετέφερε ιατρικό και άλλο ανθρωπιστικό υλικό στην Κύπρο για την κάλυψη των αναγκών που προκύπτουν από την κρίση του κορωνοϊού.
Είναι, δε, πρόδηλο ότι ο ενεργειακός σχεδιασμός της Άγκυρας συνεχίζεται επί σκοπώ και εκδηλώνεται σε τρία επίπεδα:
1) Στη δημιουργία τετελεσμένων στην κυπριακή ΑΟΖ και στον εκφοβισμό των ξένων εταιρειών, που δρουν για λογαριασμό της Κυπριακής Δημοκρατίας.
2) Στην αμφισβήτηση των ορίων της κυπριακής ΑΟΖ και ειδικά στον χώρο του τριεθνικού, εκεί δηλαδή όπου ενώνεται η κυπριακή ΑΟΖ μαζί με εκείνη της Αιγύπτου και της Ελλάδας.
3) Στην περιοχή της Κρήτης, σε συνδυασμό με τη συμφωνία που υπέγραψε η Άγκυρα με τη Λιβύη. Στόχος είναι η δημιουργία τετελεσμένων εντός της ελληνικής ΑΟΖ και η δημιουργία προβλημάτων στον EastMed.
Οι εκλογές στις ΗΠΑ και το Ισραήλ
Βασική μεταβλητή για τις παραπέρα εξελίξεις θα είναι και οι εκλογές στις ΗΠΑ. Κατά πόσον δηλαδή θα έχουμε ή όχι αλλαγή φρουράς, εάν τους Ρεπουμπλικάνους θα διαδεχθούν οι Δημοκρατικοί στην εξουσία, και αν θα προκύψει αναδιάρθρωση της αμερικανικής πολιτικής και σε ποιο βαθμό στην περιοχή μας. Σημαντικός, βεβαίως, παράγοντας είναι το Ισραήλ, το οποίο δεν είναι απλός ο περιφερειακός ηγεμόνας, ο οποίος έχει τη δυνατότητα να επιβάλλει τις πολιτικές που υποστηρίζει, όπως είναι αυτή του EastMed, εφόσον θα είναι βιώσιμη, αλλά και να ασκεί επιρροή επί του μεγάλου ηγεμόνα, δηλαδή επί των ΗΠΑ, ακόμη και εντός του Λευκού Οίκου.
Βεβαίως, καμιά χώρα δεν μπορεί να στηρίζεται στις επιλογές άλλων χωρών και δη στις διεθνείς καραμπόλες. Δεν έχει τύχη ούτε χαίρει εκτίμησης εάν η ίδια δεν έχει δική της στρατηγική και στόχους. Επί τούτου πάσχουμε διαχρονικά…
Γιάννος Χαραλαμπίδης
Δρ των Διεθνών Σχέσεων