Η ανοσία αγέλης είναι η μόνη ρεαλιστική επιλογή -το ερώτημα είναι πώς να επιτευχθεί με ασφάλεια
Τα lockdown απλώς δεν είναι βιώσιμα για το χρονικό διάστημα που πιθανότατα θα χρειαστεί για την ανάπτυξη ενός εμβολίου. Η χαλάρωση θα μειώσει τις οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές πιέσεις. Μπορεί επίσης να επιτρέψει στους πληθυσμούς να οικοδομήσουν μια ανοσία.
Η Κίνα έβαλε 50 εκατομμύρια άτομα σε καραντίνα στην επαρχία Γουχάν τον Ιανουάριο. Έκτοτε, πολλές φιλελεύθερες δημοκρατίες έχουν λάβει από μόνες τους επιθετικά αυταρχικά μέτρα για την καταπολέμηση του νέου κορωνοϊού. Μέχρι τα μέσα Μαρτίου, σχεδόν όλες οι χώρες του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) είχαν εφαρμόσει [1] κάποιον συνδυασμό κλεισίματος σχολείων, πανεπιστημίων, εργασιακών χώρων και δημόσιων μεταφορών˙ περιορισμούς σε δημόσιες εκδηλώσεις˙ και όρια σε εσωτερικά και διεθνή ταξίδια. Μια χώρα, ωστόσο, ξεχωρίζει ως εξαίρεση στην Δύση.
Αντί να κηρύξει ένα lockdown ή μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης, η Σουηδία ζήτησε από τους πολίτες της να κρατούν κοινωνικές αποστάσεις σε εθελοντική βάση. Οι σουηδικές Αρχές επέβαλαν ορισμένους περιορισμούς με σκοπό την εξομάλυνση της καμπύλης: Όχι δημόσιες συγκεντρώσεις άνω των 50 ατόμων, όχι υπηρεσίες μπαρ, εξ αποστάσεως εκπαίδευση σε λύκεια και πανεπιστήμια, και ούτω καθεξής. Αλλά απέφυγαν τους σκληρούς ελέγχους, τα πρόστιμα και την αστυνόμευση. Οι Σουηδοί έχουν αλλάξει την συμπεριφορά τους, αλλά όχι τόσο βαθιά όσο οι πολίτες άλλων Δυτικών δημοκρατιών. Πολλά εστιατόρια παραμένουν ανοιχτά, αν και έχουν λίγη κίνηση˙ τα μικρά παιδιά πηγαίνουν ακόμα στο σχολείο. Και σε αντίθεση με την γειτονική Νορβηγία (και ορισμένες ασιατικές χώρες), η Σουηδία δεν έχει εισαγάγει τεχνολογίες ή εφαρμογές εντοπισμού τοποθεσίας, αποφεύγοντας έτσι απειλές για την ιδιωτική ζωή και την προσωπική αυτονομία.
Οι σουηδικές Αρχές δεν έχουν δηλώσει επίσημα ως στόχο την επίτευξη ανοσίας αγέλης, για την οποία οι περισσότεροι επιστήμονες πιστεύουν ότι επιτυγχάνεται όταν περισσότερο από το 60% του πληθυσμού είχε [μολυνθεί από τον] ιό. Ωστόσο, η αύξηση της ανοσίας αποτελεί αναμφίβολα μέρος της ευρύτερης στρατηγικής της κυβέρνησης -ή τουλάχιστον μια πιθανή συνέπεια της διατήρησης ανοιχτών των σχολείων, των εστιατορίων και των περισσότερων επιχειρήσεων. Ο Anders Tegnell [2], επικεφαλής επιδημιολόγος της Σουηδικής Υπηρεσίας Δημόσιας Υγείας, έχει προβλέψει ότι η πόλη της Στοκχόλμης θα μπορούσε να φτάσει στην ανοσία αγέλης ήδη από αυτόν τον μήνα. Με βάση τις ενημερωμένες υποθέσεις συμπεριφοράς (οι κανόνες κοινωνικής αποστασιοποίησης αλλάζουν τον τρόπο συμπεριφοράς των Σουηδών), ο μαθηματικός Tom Britton του Πανεπιστημίου της Στοκχόλμης υπολόγισε [3] ότι μια ανοσία 40% στην πρωτεύουσα θα μπορούσε να είναι αρκετή για να σταματήσει η εξάπλωση του ιού εκεί και ότι αυτό θα μπορούσε να συμβεί από τα μέσα Ιουνίου
Η Σουηδία έχει κερδίσει επαίνους σε ορισμένα σημεία για την διατήρηση τουλάχιστον κάτι που μοιάζει με οικονομική ομαλότητα και την διατήρηση των κατά κεφαλήν θανάτων της χαμηλότερα από [4] εκείνων του Βελγίου, της Γαλλίας, της Ιταλίας, των Κάτω Χωρών, της Ισπανίας και του Ηνωμένου Βασιλείου. Ωστόσο, της έχει ασκηθεί κριτική σε άλλα σημεία για υπέρβαση των ποσοστών των κατά κεφαλήν θανάτων άλλων σκανδιναβικών χωρών και συγκεκριμένα για αποτυχία προστασίας των ηλικιωμένων και των μεταναστών. Τα άτομα που λαμβάνουν νοσηλευτικές υπηρεσίες και φροντίδα ηλικιωμένων αντιπροσωπεύουν πάνω από το 50% των θανάτων από COVID-19 στην Σουηδία, σύμφωνα με τον Tegnell [5], εν μέρει επειδή πολλά ιδρύματα καθυστέρησαν αργά να εφαρμόσουν βασικά προστατευτικά μέτρα, όπως η χρήση μάσκας. Οι μετανάστες υπέφεραν επίσης δυσανάλογα, κυρίως επειδή είναι κατά μέσο όρο φτωχότεροι και τείνουν να εργάζονται στον τομέα των υπηρεσιών, όπου η τηλε-εργασία είναι συνήθως αδύνατη. Ωστόσο, οι σουηδικές Αρχές ισχυρίστηκαν [6] ότι τα υψηλότερα ποσοστά θανάτων της χώρας θα φανούν συγκριτικά χαμηλότερα εκ των υστέρων. Οι προσπάθειες για τον περιορισμό του ιού είναι καταδικασμένες να αποτύχουν σε πολλές χώρες και στο τέλος ένα μεγάλο ποσοστό ανθρώπων θα μολυνθεί. Όταν μεγάλο μέρος του κόσμου βιώσει ένα θανατηφόρο δεύτερο κύμα, η Σουηδία θα έχει τα χειρότερα της πανδημίας πίσω της.
Η αντίδραση της Σουηδίας δεν ήταν τέλεια, αλλά κατάφερε να ενισχύσει την ανοσία μεταξύ των νέων και των υγιών -εκείνων που διατρέχουν τον χαμηλότερο κίνδυνο σοβαρών επιπλοκών από την [ασθένεια] COVID-19- ενώ ταυτόχρονα εξομαλύνει την καμπύλη. Οι μονάδες εντατικής θεραπείας της χώρας δεν έχουν κατακλυστεί, και το προσωπικό των νοσοκομείων, αν και υπό πίεση, τουλάχιστον δεν έπρεπε να κάνει ταχυδακτυλουργικά με τις επιπλέον ευθύνες για την φροντίδα των παιδιών, επειδή οι παιδικοί σταθμοί και τα πρωτοβάθμια σχολεία συνέχισαν να λειτουργούν.
Είτε έχουν υιοθετήσει ανοιχτά την σουηδική προσέγγιση είτε όχι, πολλές άλλες χώρες προσπαθούν τώρα να μιμηθούν πτυχές της. Τόσο η Δανία όσο και η Φινλανδία άνοιξαν ξανά τα σχολεία για τα μικρά παιδιά. Η Γερμανία επιτρέπει στα μικρά καταστήματα να ανοίξουν ξανά. Η Ιταλία θα ανοίξει ξανά σύντομα τα πάρκα, και η Γαλλία σχεδιάζει να επιτρέψει σε ορισμένες μη απαραίτητες επιχειρήσεις να ανοίξουν ξανά, συμπεριλαμβανομένων των λαϊκών αγορών και των μικρών μουσείων, καθώς και των σχολείων και των παιδικών σταθμών. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, που έχουν μακράν τον υψηλότερο απόλυτο αριθμό θανάτων από COVID-19 που αναφέρθηκαν, αρκετές πολιτείες [7] χαλαρώνουν τους περιορισμούς μετά την παρότρυνση του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος παρότι επετέθη στο σουηδικό μοντέλο [8], ωθεί την χώρα του προς κάτι παρόμοιο.
Υπάρχουν καλοί λόγοι για τους οποίους οι χώρες αρχίζουν να χαλαρώνουν τους περιορισμούς τους. Θα χρειαστούν αρκετά χρόνια για να υπολογιστεί ο συνολικός αριθμός των θανάτων, των πτωχεύσεων, των απολύσεων, των αυτοκτονιών, των προβλημάτων ψυχικής υγείας, των απωλειών στο ΑΕΠ και τις επενδύσεις, και άλλα κόστη που οφείλονται όχι μόνο στον ιό, αλλά και στα μέτρα που χρησιμοποιήθηκαν για την καταπολέμησή του. Θα πρέπει ήδη να είναι προφανές, ωστόσο, ότι το οικονομικό και κοινωνικό κόστος των lockdown είναι τεράστιο: Εκτιμήσεις του ΟΟΣΑ [9] υποδηλώνουν ότι κάθε μήνας περιορισμών σχετιζόμενων με την πανδημία θα συρρικνώσει τις οικονομίες των προηγμένων χωρών κατά 2%. Η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία, η Ισπανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και οι Ηνωμένες Πολιτείες, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, θα δουν τις οικονομίες τους να συρρικνώνονται κατά περισσότερο από 25% μέσα σε ένα χρόνο. Η ανεργία αυξάνεται σε επίπεδα ανήκουστα από την δεκαετία του 1930 -τροφοδοτώντας την πολιτική αντίδραση και την εμβάθυνση των κοινωνικών διχασμών.
Τα lockdown απλώς δεν είναι βιώσιμα για το χρονικό διάστημα που πιθανότατα θα χρειαστεί για την ανάπτυξη ενός εμβολίου. Η χαλάρωση θα μειώσει τις οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές πιέσεις. Μπορεί επίσης να επιτρέψει στους πληθυσμούς να οικοδομήσουν μια ανοσία που θα καταλήξει να είναι ο λιγότερο κακός τρόπος καταπολέμησης της COVID-19 μακροπρόθεσμα. Πολλά σχετικά με την ασθένεια παραμένουν ελάχιστα κατανοητά, αλλά οι χώρες που είναι σε lockdown τώρα θα μπορούσαν πολύ εύκολα να αντιμετωπίσουν νέα και ακόμη πιο σοβαρά κρούσματα στην πορεία. Εάν αυτές οι χώρες ακολουθήσουν την σουηδική οδό προς την ανοσία αγέλης, το συνολικό κόστος της πανδημίας θα μειωθεί και πιθανότατα θα τελειώσει νωρίτερα.
Η προσέγγιση της Σουηδίας στην COVID-19 αντικατοπτρίζει την διακριτή κουλτούρα της χώρας, και ενδέχεται κάποιες πτυχές της να μην είναι εύκολο να αναπαραχθούν αλλού. Συγκεκριμένα, η εμπιστοσύνη στις επίσημες συστάσεις και στην ατομική ευθύνη μπορεί να μην ισχύει πολύ πέρα από την Σκανδιναβία. Η Σουηδία είναι μια ειδική χώρα που χαρακτηρίζεται από υψηλά επίπεδα εμπιστοσύνης [10] -όχι μόνο μεταξύ ανθρώπων αλλά και μεταξύ ανθρώπων και κυβερνητικών θεσμών. Οι Σουηδοί ήταν πρόθυμοι να λάβουν σοβαρά τις εθελοντικές συστάσεις με έναν τρόπο που να μην το κάνουν πολίτες άλλων εθνών.
Οι Σουηδοί είναι επίσης γενικά πιο υγιείς από τους πολίτες πολλών άλλων χωρών, επομένως ενδέχεται να απαιτούνται πρόσθετες προφυλάξεις για την προστασία των ασθενών σε άλλα μέρη του κόσμου. Οι χώρες που αίρουν τους περιορισμούς θα πρέπει επίσης να μάθουν από τα λάθη της Σουηδίας όσον αφορά τους ηλικιωμένους και τους μετανάστες: Μάσκες και άλλος προστατευτικός εξοπλισμός πρέπει να διατίθεται αμέσως σε γηροκομεία, και θα πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην προστασία των εργαζομένων στον τομέα των υπηρεσιών, οι οποίοι διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εξαιτίας της ηλικίας τους ή μιας αναπηρίας. Όμως, η έμφαση πρέπει να δοθεί στο να βοηθηθούν τα άτομα υψηλού κινδύνου να παραμείνουν ασφαλή και να μην βρεθούν σε κίνδυνο, χωρίς να κλειδωθούν ολόκληρες κοινωνίες.
Καθώς οι επιστήμονες μαθαίνουν περισσότερα για τον ιό και οι αρχές αναπτύσσουν νέους και καλύτερους τρόπους αντιμετώπισης της μόλυνσης – για παράδειγμα, αλλάζοντας τις παραμέτρους για τον υπολογισμό της ανοσίας αγέλης ώστε να ληφθούν υπόψη οι συμπεριφορικές αλλαγές- η αιτιολόγηση για γενικά lockdown γίνεται όλο και πιο αδύναμη. Ακόμα και σε μέρη όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Ηνωμένο Βασίλειο, όπου ο πληθυσμός των ατόμων που κινδυνεύουν είναι πολύ μεγαλύτερος, το κόστος προστασίας αυτών των [συγκεκριμένων] ανθρώπων είναι πολύ χαμηλότερο από το να αναγκαστούν όλοι να μείνουν στο σπίτι τους. Η διαχείριση της πορείας για την ανοσία αγέλης σημαίνει, πρωτίστως, την προστασία των ευάλωτων. Η Σουηδία το έμαθε αυτό με τον σκληρό τρόπο, αλλά η κατάσταση εκεί είναι τώρα υπό έλεγχο.
Καθώς ο πόνος των εθνικών lockdown αυξάνεται σε βαθμό που να γίνεται απαράδεκτος και οι χώρες συνειδητοποιούν ότι η διαχείριση –παρά η νίκη– της πανδημίας είναι η μόνη ρεαλιστική επιλογή, όλο και περισσότερες από αυτές θα αρχίσουν να ανοίγουν. Η έξυπνη κοινωνική αποστασιοποίηση για να εμποδίσει τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης να μην κατακλύζονται, οι βελτιωμένες θεραπείες για τους πάσχοντες, και η καλύτερη προστασία για ομάδες που κινδυνεύουν, μπορούν να συμβάλουν στη μείωση του ανθρώπινου κόστους.
Αλλά στο τέλος της ημέρας, η αυξημένη -και τελικά η αγελαία- ανοσία ίσως να είναι η μόνη βιώσιμη άμυνα ενάντια στην ασθένεια, αρκεί στην πορεία να προστατεύονται οι ευάλωτες ομάδες. Ό, τι βαθμολογία κι αν αξίζει η Σουηδία για την διαχείριση της πανδημίας, άλλα έθνη αρχίζουν να βλέπουν ότι βρίσκεται μπροστά από την καμπύλη.
Ο NILS KARLSON είναι καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Linköping και πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του Ινστιτούτου Ratio.
Η CHARLOTTA STERN είναι καθηγήτρια Κοινωνιολογίας της Εργασίας και Οργάνωσης στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης και αναπληρώτρια διευθύνουσα σύμβουλος του Ινστιτούτου Ratio.
Ο DANIEL B. KLEIN είναι καθηγητής Οικονομικών και κατέχει την έδρα JIN στο Κέντρο Mercatus στο Πανεπιστήμιο George Mason και είναι συνεργάτης του Ινστιτούτου Ratio.
Σύνδεσμοι:
[1] https://www.bsg.ox.ac.uk/research/research-projects/coronavirus-governme…
[2] https://www.dailymail.co.uk/news/article-8233783/Sweden-herd-immunity-mo…
[3] https://www.svd.se/ny-berakning-stockholm-kan-na-immunitet-i-juni
[4] https://www.worldometers.info/coronavirus/#countries
[5] https://edition.cnn.com/2020/04/28/europe/sweden-coronavirus-lockdown-st…
[6] https://www.svd.se/giesecke-de-flesta-kommer-att-smittas
[7] https://www.abc.net.au/news/2020-04-20/coronavirus-trump-why-protests-ar…
[8] https://twitter.com/realDonaldTrump/status/1255825648448348161?s=20
[9] https://www.oecd.org/coronavirus/en/
[10] https://voxeu.org/article/underpinnings-sweden-s-permissive-covid-regime