Είναι απορίας άξιο πώς κατάφεραν οι ΗΠΑ να δεχτούν και να συνεχίσουν να δέχονται τόσο μεγάλο πλήγμα από τον νέο κορονοϊό. Και η απορία δεν βρίσκεται στα εγγενή στοιχεία του ιού, καθότι αυτά είναι δεδομένα για όλες τις χώρες. Εδράζεται στο γεγονός ότι η χώρα είχε την τεχνογνωσία, τους πόρους αλλά κυρίως συνεχείς προειδοποιήσεις από τους ειδικούς για μία ενδεχόμενη πανδημία, ακόμη και με τη μορφή κορονοϊού. Αυτό που προκαλεί ακόμη μεγαλύτερα ερωτήματα είναι η ηχηρή εξαφάνιση της πιο φημισμένης υγειονομικής υπηρεσίας του πλανήτη του Κέντρου Αντιμετώπισης Μολυσματικών Ασθενειών (CDC) στην Ατλάντα.
Πρωτοπόροι τις δεκαετίες ακόμη και του ‘50 και το ‘60, πρωταγωνιστές στην παγκόσμια μάχη κατά του Έμπολα και του AIDS, συμμέτοχοι στη διαχείριση του SARS και του MERS κι όμως… Στην πιο κρίσιμη στιγμή της εποχής μας, σε ένα σημαντικό σταυροδρόμι της ανθρωπότητας, το CDC δεν ήταν εκεί και ο λόγος του, η συνεισφορά του στα κοινά περιορίστηκε μόνο στο ντιμπέιτ των μασκών. Ποια ήταν, όμως, τα γεγονότα που οδήγησαν στον αφοπλισμό του; Πώς έφτασε η Αμερική να θρηνεί περισσότερους από 2.000 νεκρούς τη μέρα, η πρώτη χώρα που έσπασε αυτό το τραγικό όριο;
Κι όμως οι προειδοποιήσεις ήταν πολλαπλές
Το 2012 η Rand Corporation σε έρευνά της κατέγραψε τις διεθνείς απειλές ενάντια στις ΗΠΑ και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι μόνο μία πανδημία αποτελεί ουσιαστική απειλή ενάντια στις ΗΠΑ, μόνο έτσι θα μπορούσε να πληγεί πραγματικά ο «αμερικανικός τρόπος ζωής». Και ήταν απλώς η πρώτη προειδοποίηση. Όπως καταγράφει το σχετικό ρεπορτάζ του Atlantic, το 2015, η δημοσιογράφος του Vox, Ezra Klein, μίλησε με τον Bill Gates σχετικά με το αλγοριθμικό μοντέλο που ανέπτυξε για την εξάπλωση ενός νέου στελέχους γρίπης. Της είπε «αν υπάρχει κάτι για το οποίο η ανθρωπότητα πρέπει να προετοιμαστεί για το ενδεχόμενο πολλών νεκρών σε μικρό χρονικό διάστημα, είναι μία πανδημία».
Το 2017, η απερχόμενη σύμβουλος ασφαλείας του Μπάρακ Ομπάμα, Lisa Monaco, με ομάδα συμβούλων του Τραμπ διεξήγαγε μία προσομοίωση ενδεχόμενης πανδημίας με τα σενάρια να βασίζονται στη γρίπη των χοίρων, τον Ebola και τον Ζίκα, τον ιό που προκαλεί μικροκεφαλία σε έμβρυα και μεταδίδεται από τα κουνούπια. Το 2018 και το 2019, συνεχίζει ο Uri Friedman, δημοσιογράφος του Atlantic το Κέντρο Ασφάλειας της Υγείας John Hopkins προειδοποίησε τη διακυβέρνηση των ΗΠΑ αλλά και τις επιχειρήσεις της χώρας για τις πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις που θα είχε ένας ενδεχόμενος νέος κορονοϊός με υψηλή ικανότητα μετάδοσης. Γινόταν λόγος για δεκάδες εκατομμύρια νεκρούς σε όλο τον κόσμο και μερικούς μήνες μετά τη δεύτερη προσομοίωση, στη Γουχάν της Κίνας έκανε την εμφάνισή του ο πραγματικός νέος κορονοϊός, με μικρότερη θνητότητα από αυτήν του σεναρίου αλλά παρόμοια μεταδοτικότητα.
Ακόμη και η CIA, το 2013, τόνισε ότι «δεν είναι μία υποθετική απειλή. Η Ιστορία είναι γεμάτη από τέτοια συμβάντα, όπου ασθένειες εξαφανίζουν τμήματα του πληθυσμού, προκαλώντας πολιτικές και οικονομικές αναταραχές». Κι όμως, ο Τραμπ στην ομιλία του αναφέρθηκε στον νέο κορονοϊό ως κάτι απρόβλεπτο, «δεν το περίμενε κανένας», «εμφανίστηκε από το πουθενά».
Η παράδοξη ενημέρωση του Τραμπ και η δημόσια διαφωνία του με τον CDC
Στις 27 Φεβρουαρίου 2020 εκτυλίσσεται μία καθοριστική για τις εξελίξεις αλλά και παράδοξη συνέντευξη Τύπου. Οι υγειονομικές αρχές ανακοινώνουν ότι ένα νέο κρούσμα κορονοϊού στην Καλιφόρνια δεν συνδέεται με ταξίδι στο εξωτερικό, περιστατικό χωρίς προηγούμενο στη χώρα. Η εκπρόσωπος του CDC προειδοποιεί για τους επερχόμενους κινδύνους, για την κρισιμότητα της στιγμής, την ώρα που ο Αμερικανός πρόεδρος δηλώνει ότι ο κίνδυνος είναι ακόμη «πολύ χαμηλός» και ότι ανέθεσε στον αντιπρόεδρό του Μάικ Πενς τον συντονισμό της αντίδρασης του κρατικού μηχανισμού.
Ο Τραμπ διαβεβαίωσε ότι η χώρα του είναι «πανέτοιμη» να αντιμετωπίσει την επιδημία και υγειονομικοί είναι «πρόθυμοι και ικανοί» να αναλάβουν δράση αν χρειαστεί. Μάλιστα, κατηγόρησε δύο τηλεοπτικά δίκτυα ότι παρουσιάζουν με δραματικό τρόπο την κατάσταση με τον κορονoϊό, προκαλώντας αναστάτωση στις αγορές. Τα όσα ακολούθησαν, μέχρι και σήμερα, είναι γνωστά.
Γιατί «κοιμήθηκαν» οι ΗΠΑ αλλά και η Ευρώπη
Είναι δεδομένο ότι η αποτυχία του συστήματος να αντιμετωπίσει έναν «γκρίζο ρινόκερο» – όπως αποκαλείται ένα καταστροφικό γεγονός που έχει προβλεφθεί – και όχι έναν «μαύρο κύκνο» – κάτι εντελώς απρόβλεπτο – εδράζεται στο γεγονός ότι για αρκετές δεκαετίες οι κυβερνήσεις των ΗΠΑ – όπως και πολλές άλλες στον δυτικό κόσμο και όχι μόνο – αγνόησαν τις προειδοποιήσεις και απέτυχαν να συνθέσουν πολιτικές αντιμετώπισης του εν λόγω κινδύνου. Δεν έδωσαν τη δέουσα προσοχή, δεν επέδειξαν την πρέπουσα σοβαρότητα. Μάλιστα, το μοτίβο που παρουσιάζεται είναι δυστυχώς για πολίτες και πολιτικούς επαναλαμβανόμενο: υποχρηματοδότηση στην αρχιτεκτονική της πρόληψης και πακτωλός χρημάτων για την αντιμετώπιση της κρίσης.
Μιλώντας αποκλειστικά στο ethnos.gr ο Ρόμπερτ Χάιμερ, καθηγητής Επιδημιολογίας της Σχολή Υγείας του Πανεπιστημίου του Γέηλ (Yale School of Public Health), αναφέρθηκε στους λόγους για τους οποίους οι ΗΠΑ δεν ήταν έτοιμες. Σύμφωνα με τον Χάιμερ, οι ΗΠΑ «ποτέ δεν είχαν προετοιμαστεί κατάλληλα για κάτι τέτοιο. Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής υποτίθεται ότι το περασμένο έτος θα έτρεχαν ένα σενάριο, μία άσκηση ετοιμότητας για το ξέσπασμα ενός ιού. Ολες οι δυνάμεις της κυβέρνησης και της Δημόσιας Υγείας θα συμμετείχαν στην εξομοίωση μιας τέτοιας κατάστασης ώστε να ξέρουν τι να κάνουν αν παρουσιαζόταν μία αντίστοιχη. Η άσκηση ακυρώθηκε. Ο πρόεδρος διέλυσε τα συμβούλια ετοιμότητας σε μία πανδημία. Όταν έχεις κυβερνήσεις που ενδιαφέρονται περισσότερο για τις δημόσιες σχέσεις και όχι για τη δημόσια υγεία την έχουμε πατήσει».
»Πρέπει να βασιζόμαστε στις κυβερνήσεις που σε κάποιο χρονικό σημείο να έχουν την ικανότητα να λαμβάνουν μη δημοφιλείς αποφάσεις όπως το να κλείνουν τα μπαρ και τα εστιατόρια ή σχολεία και επιχειρήσεις. Σε κανέναν δεν αρέσουν, αλλά πρέπει να ζήσουμε με αυτά τα μέτρα και οι κυβερνήσεις σε κάποιο σημείο πρέπει να διασφαλίσουν ότι δεν θα καταστραφούν οι ζωές των ανθρώπων. Αυτό σημαίνει να ληφθούν αποφάσεις για τις οποίες η Ευρωπαϊκή Ένωση εμφανίστηκε διστακτική στο παρελθόν. Όπως γνωρίζετε στην Ελλάδα επιβλήθηκαν δημοσιονομικά μέτρα χωρίς να δοθούν χρήματα για να αντιστραφούν οι επιπτώσεις από την οικονομική κρίση. Κάτι αντίστοιχο αναμένεται να δούμε το προσεχές χρονικό διάστημα. Η Ευρώπη και οι ΗΠΑ θα πρέπει να επενδύσουν μεγάλα κονδύλια ώστε να διατηρήσουν τον κόσμο αρκετά πρόθυμο να ακολουθεί τους κανόνες και τις οδηγίες που προβλέπονται για τη δημόσια υγεία, να διατηρήσουν την απόσταση μεταξύ τους όλα όσα χρειάζονται για τον έλεγχο της επιδημίας».
Από την πλευρά του, μιλώντας αποκλειστικά στο ethnos.gr, ο διακεκριμένος Αμερικανός επιδημιολόγος Γκρεκ Κονσάλβες (Yale School of Public Health) και ακτιβιστής των δικαιωμάτων της υγείας, αναφέρει ότι , «πρόκειται για ένα πρωτόγνωρο για εμάς γεγονός. Δεν έχουμε δει κάτι αντίστοιχο από τη γρίπη του 1918 και αρκετοί από εμάς δεν είμαστε τόσο μεγάλοι για να το θυμόμαστε. Σίγουρα δεν υπήρχε εύκολος τρόπος για να προετοιμαστούμε για αυτό. Στις ΗΠΑ, πριν από τρεις μήνες, όταν παρακολουθούσαμε τα όσα συνέβαιναν στην Κίνα, έπρεπε να είχαμε ενεργοποιηθεί. Να ετοιμαζόμαστε για τα όσα ενδεχομένως να ακολουθούσαν. Να δημιουργούσαμε αποθέματα για μάσκες, συσκευές οξυγόνου, γάντια για τα νοσοκομεία μας… Αλλά δεν το κάναμε. Στις ΗΠΑ αποφασίσαμε να κάνουμε τα δικά μας τεστ, τις δικές μας δοκιμές και να μην συμμετέχουμε σε αυτές του ΠΟΥ. Τελικά έπρεπε να ξαναρχίσουμε από την αρχή. Σπαταλήσαμε, λοιπόν, τρεις μήνες ώστε να προετοιμαστούμε για την έλευση του κορονοϊού στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και βλέπουμε τώρα το αντίτιμο που πληρώνει η χώρα μας».
Μάλιστα, ο Δρ. Γκονσάλβες υποστηρίζει στο ethnos.gr ότι ο Τραμπ συμπεριφέρεται, όπως ο Ρασπούτιν. Ακούει τους αυλικούς τους και αγνοεί τις συστάσεις των ειδικών. «Μιλώντας ως κάποιος που βρίσκομαι στις ΗΠΑ αυτό που με ανησυχεί περισσότερο είναι ότι δεν πιστεύουμε στους επιστήμονες μας. Ο Τραμπ είναι σαν τον Ρασπούτιν και την αυλή του στη Ρωσία. Υπάρχουν οι άνθρωποι που έχουν τις θεωρίες τους γύρω από τον πρόεδρο και δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή ο κατάλληλος άνθρωπος για να καθοδηγήσει το έθνος. Το ίδιο συνέβη και στη Μεγάλη Βρετανία σε ένα βαθμό… Αυτά που έλεγε ήταν τρελές και έτσι κάνει τον κόσμο να πιστεύει ότι ίσως τελικά να μην χρειάζεται να κάτσει σπίτι. Να σκέφτεται ο άλλος “ίσως να κάτσω για μία εβδομάδα και μετά να αρχίσω να βγαίνω πάλι. Να βλέπω τους φίλους μου”. Κάποιες φορές μάχεσαι ενάντια στην παραπληροφόρηση για ψεύτικες θεραπείες. Στη δική μας περίπτωση η παραπληροφόρηση έρχεται από τον Λευκό Οίκο. Είναι μία πραγματική καταστροφή. Είθισται οι πρωθυπουργοί και οι πρόεδροι να μιλούν με τους επιστήμονες, αυτοί να του λένε ότι πρέπει να γίνει και να το εφαρμόζουν. Στη δική μας περίπτωση, απλώς αγνοεί τους επιστήμονες».
Ο Αμερικανός επιδημιολόγος αλλά και συγγραφέας μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας, Τζον Στιούαρτ Μαρ, στην πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη που παραχώρησε στο ethnos.gr αποκαλύπτει ότι «έχω λάβει emails από συναδέλφους μου που είναι ή ήταν σύμβουλοι του Donald Trump, ειδικοί στον έλεγχο των επιδημιών. Αυτοί λοιπόν είναι ιδιαίτερα ενοχλημένοι για το γεγονός ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής χαμήλωσαν τη φύλαξη τους και πιάστηκαν ανέτοιμες απέναντι σε αυτή την πανδημία. Το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών στην Ατλάντα (CDC) αποτέλεσε σημείο αναφοράς τις προηγούμενες δεκαετίες, το ‘50, το ‘60 για επιδημίες σε Εθνικό ή και διεθνές επίπεδο επίπεδο. Συνάδελφός μου, λοιπόν, μου ανέφερε ότι η υποχρηματοδότηση την τελευταία δεκαετία είχε ως αποτέλεσμα την αδυναμία του CDC να αντιδράσει έγκαιρα και κατάλληλα σε αυτήν την επιθυμία».
Η υποχρηματοδότηση του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών (CDC)
Το CDC ιδρύθηκε το 1946 και αποτελεί το κορυφαίο εθνικό ινστιτούτο δημόσιας υγείας των Ηνωμένων Πολιτειών. Με έδρα του στην Ατλάντα, αποτέλεσε την προμετωπίδα της ανθρωπότητας στη μάχη της με το AIDS, τον Έμπολα τη γρίπη των χοιρών κ.α. Τι συνέβη λοιπόν και σήμερα είναι ουραγός στη μάχη με τον νέο κορονοϊό;. Όπως καταγράφουν τα αμερικανικά ΜΜΕ, η χρηματοδότηση για την ετοιμότητα της χώρας σε ενδεχόμενη εμφάνιση μιας πανδημίας αποτελεί εδώ και πάρα πολύ καιρό τελευταία προτεραιότητα για τις αμερικανικές κυβερνήσεις. Για παράδειγμα ενώ δαπανάται ένα ποσό περίπου 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων το χρόνο κατά της τρομοκρατίας, το αντίστοιχο πόσο κατά των πανδημιών ή μολυσματικών ασθενειών μόλις και μετά βίας φτάνει το ένα δισεκατομμύριο δολάρια, σύμφωνα με υπολογισμούς του 2016. Μάλιστα, ο προϋπολογισμός του 2021, ο οποίος δημοσιεύτηκε τον Φεβρουάριο και ενώ ήταν δηλαδή σε εξέλιξη η πανδημία προβλέπει περικοπές εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων στη χρηματοδότηση του CDC.
Όπως γράφει το theconversation.com από την πρώτη χρονιά που ανέλαβε την εξουσία ο Τραμπ ήθελε να περικόψει τις επιδοτήσεις στην έρευνα για πιθανές ασθένειες, ακόμη σε αυτό το μικρό τμήμα του CDC που εξέταζε ιούς που περνούσαν από τα ζώα στους ανθρώπους, όπως έκανε άλλωστε ο νέος κορονοϊός. Το 2018 η διακυβέρνηση Τραμπ προχώρησε σε μείωση 10% του προϋπολογισμού του, ενώ το 2019 η μείωση έφτασε το 19%. Για το 2020 η πρότασή του σε σχέση με τη λειτουργία του εν λόγω τμήματος ήταν μείωση 20%. Σύμφωνα με τις πληροφορίες, οι σχετικές αποφάσεις βασίζονται στην προσπάθεια αναδιοργάνωσης του τρόπο λειτουργίας του αμερικανικού κράτους τις οποίες και έλαβε ο πρώην τεχνικός σύμβουλος ασφαλείας, John Bolton.
Ανάμεσα στους ανθρώπους που απομάκρυνε ο Bolton από το Εθνικό Συμβούλιο Ασφάλειας ήταν και ο Τιμ Ζίμερ, ο οποίος το 2018 έπαιξε συντονιστικό ρόλο στην επανεμφάνιση του Έμπολα στο Κονγκό, και πιθανώς οι ΗΠΑ, ίσως και ο πλανήτης χρειάζονταν την τεχνογνωσία του σε αυτήν τη μάχη.
Από την καραντίνα στη Βενετία στην πρώτη εφαρμογή της κοινωνικής απόστασης από τις ΗΠΑ το 1918
Η λέξη καραντίνα έχει λατινική ρίζα και προέρχεται από τις 40 ημέρες που έπρεπε να μείνει ένα πλοίο έξω από το λιμάνι της Βενετίας, μέχρι να εξαφανιστεί η μολυσματική ασθένεια που βρισκόταν σε αυτό.
Ένας όρος που όλοι ανακαλύψαμε τι σημαίνει μετά την εξάπλωση της επιδημίας του κορονοϊού, όταν τα μέτρα κοινωνικής απομάκρυνσης πήραν διάφορες μορφές – όπως κλείσιμο επιχειρήσεων και σχολείων, ακυρώσεις εκδηλώσεων και αθλητικών γεγονότων και φυσικά τήρηση της ασφαλούς απόστασης των 1,5 -2 μέτρων από τον διπλανό μας.
«Μπορούμε να το αποκαλούμε κοινωνική απόσταση, αλλά είναι πραγματικά θέμα φυσικής απομόνωσης», αναφερει η Nancy Messonnier από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC) στις ΗΠΑ. Οι ειδικοί υπενθυμίζουν ότι ο όρος δεν συνεπάγεται το κόψιμο των δεσμών με τους αγαπημένους μας ανθρώπους.
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας γρίπης του 1918 (γνωστή ως η ισπανική γρίπη), πολλές πόλεις των ΗΠΑ χρησιμοποίησαν τις ίδιες στρατηγικές κοινωνικής απόστασης και απομάκρυνσης που ισχύουν επί του παρόντος. Γενικά, όσο νωρίτερα οι πόλεις αυτές εφάρμοσαν μέτρα κοινωνικής απόστασης, τόσο πιο αποτελεσματικά ήταν αυτά, καθώς ήταν σε θέση να καθυστερήσουν την κορύφωση των θανάτων και τη συνολική θνησιμότητα.
«Με τη γρίπη, γνωρίζαμε το σημείο καμπής στο οποίο ο ιός μολύνει ένα ορισμένο αριθμό ανθρώπων», δήλωσε ο Howard Markel, διακεκριμένος καθηγητής και διευθυντής του Κέντρου για την Ιστορία της Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Michigan. Ωστόσο, επειδή πρόκειται για έναν νέο κορονοϊό, είπε: «Μαθαίνουμε περισσότερα όσο περνά ο καιρός. Θα έχουμε περισσότερα δεδομένα για να αξιολογήσουμε πόσο καλά λειτουργούν οι στρατηγικές κοινωνικής απόστασης – αλλά θα χρειαστούν εβδομάδες».