Οι εθνικές κυβερνήσεις και οι διεθνείς οργανισμοί μπορούν να λάβουν μέτρα για να προλάβουν τα χειρότερα, να διοχετεύσουν κονδύλια όπου χρειάζονται, και να μοιραστούν το κόστος της ανάκαμψης εάν δεν είναι δυνατόν να αποφευχθεί μια επιδημία.
Καθώς ο νέος κορωνοϊός εξαπλώνεται σε όλο τον κόσμο, προκαλώντας την πτώση των αγορών και τους αναλυτές να υποβαθμίσουν τις προβλέψεις τους για την ανάπτυξη, η πιθανότητα η επιδημία να βλάψει την παγκόσμια οικονομία ξεκαθαρίζει γρήγορα.
Οι περιοχές της Κίνας που έχουν πληγεί περισσότερο από τον ιό, ο οποίος προήλθε από την [κινεζική] επαρχία Hubei στα τέλη του περασμένου έτους, αποτελεί την έδρα για εκατομμύρια επιχειρήσεις που με την σειρά τους προμηθεύουν κατ’ εκτίμηση 56.000 πολυεθνικές εταιρείες. Ήδη, πολλές από αυτές τις πολυεθνικές αντιμετωπίζουν διαταραχές στις αλυσίδες εφοδιασμού τους, καθώς ζωτικά κατασκευαστικά στοιχεία από την Κίνα καθυστερούν. Οι επιπτώσεις πιθανότατα θα φτάσουν στους τεχνολογικούς γίγαντες, τις φαρμακευτικές εταιρείες, τις βαριές βιομηχανίες και άλλες βιομηχανίες επίσης.
Η Κίνα τελικά φαίνεται να βάζει την επιδημία υπό έλεγχο. Αφότου μπερδεύτηκε στην αρχική αντίδρασή της, η κυβέρνηση σπεύδει να ανοίξει εκ νέου τα εργοστάσια και να αυξήσει την παραγωγή για να καλύψει την παγκόσμια ζήτηση. Σύμφωνα με πληροφορίες, οι [Κινέζοι] εργοδότες προσφέρουν δωρεάν αεροπορικά εισιτήρια για να παροτρύνουν τους εργαζόμενους [να γυρίσουν] πίσω στα εργοστάσια και στα γραφεία τους. Ωστόσο, αυτές οι προσπάθειες ενδέχεται να παρεμποδιστούν από τον δισταγμό των εργαζομένων και από την έλλειψη εμπιστοσύνης στους κινεζικούς θεσμούς. Και ακόμα κι αν η Κίνα μπορέσει να ξαναρχίσει ένα κανονικό επίπεδο επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, οι αλυσίδες εφοδιασμού ίσως να χρειαστούν περισσότερο καιρό για να καλύψουν τον χαμένο χρόνο. Διαταραχές μπορεί να γίνουν αισθητές επί μήνες, με τη μορφή μειωμένης προσφοράς και υψηλότερων τιμών.
Η επιδημία εξαπλώνεται επίσης γρήγορα έξω από την Κίνα, προκαλώντας χάος σε μεγάλες οικονομίες όπως η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα και η Ιταλία. Ο κορωνοϊός τώρα έχει επιβεβαιωθεί σε 77 χώρες, με περισσότερα από 93.000 κρούσματα COVID-19 (η ασθένεια που προκλήθηκε από τον ιό) και 3.198 θανάτους (οι περισσότεροι από αυτούς στην Κίνα). Συναυλίες, συνέδρια και αθλητικά γεγονότα ακυρώνονται καθημερινά σε όλη την Ανατολική Ασία και την Ευρώπη. Ξενοδοχεία, αεροπορικές εταιρίες, χώροι εκδηλώσεων και ασφαλιστικές εταιρείες όλοι δέχονται ένα χτύπημα.
Ωστόσο, σε ολόκληρο τον κόσμο, οι κυβερνήσεις και οι διεθνείς οργανισμοί αντιμετώπισαν τη νέα επιδημία κορωνοϊού ως ένα πρόβλημα δημόσιας υγείας παρά ως ένα ευρύτερο κοινωνικό πρόβλημα του οποίου οι αιτίες και οι συνέπειες θα επηρεάσουν τα πάντα, από τα χρηματοοικονομικά και τις ασφαλίσεις μέχρι τον τουρισμό και την γεωργία. Σχεδόν κάθε άλλος τύπος καταστροφής καλεί για απόκριση και πρόληψη από πολλούς τομείς.
Για παράδειγμα, οι πυροσβεστικές δυνάμεις καταπολεμούν τις πυρκαγιές, αλλά οι οικοδομικοί κανονισμοί και τα επιβραδυντικά πυρός μειώνουν την πιθανότητα να ξεσπάσουν πυρκαγιές, ενώ οι συναγερμοί παρέχουν έγκαιρη προειδοποίηση σε όσους βρίσκονται σε κίνδυνο. Όταν επαπειλείται ένας τυφώνας, οι τοπικές Αρχές εκκενώνουν τις περιοχές από τους ανθρώπους πριν από την αναμενόμενη θύελλα, αλλά ο καθορισμός ζωνών και η τιμολόγηση της ασφάλισης θα έχει βοηθήσει στην πρόβλεψη του προβλήματος, αποτρέποντας την ανάπτυξη περιοχών που είναι επιρρεπείς σε πλημμύρες. Σε αμφότερους τους τύπους καταστροφών, μια ποικιλία φορέων, δημόσιων και ιδιωτικών, επιβαρύνεται τελικά με το κόστος.
Οι πανδημίες είναι μοναδικές στο ότι αντιμετωπίζονται σχεδόν αποκλειστικά ως απειλές για την δημόσια υγεία, με ελάχιστες πρότυπες προσπάθειες πρόληψης και χωρίς μηχανισμό κατανομής του κόστους σε όλους τους τομείς που πλήττονται.
ΤΟ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ ΤΩΝ ΕΠΙΔΗΜΙΩΝ
Η ιστορία υποδηλώνει ότι η επιδημία του ιού COVID-19 θα προκαλέσει πιο μακροχρόνιες ζημίες σε μεμονωμένες χώρες και οικονομίες παρά στις παγκόσμιες αγορές ή στο διεθνές εμπόριο συνολικά. Τις τελευταίες δύο εβδομάδες παρατηρήθηκαν δραματικές επιπτώσεις στις χρηματιστηριακές αγορές ανά τον κόσμο, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι οικονομικές συνέπειες σε παγκόσμιο επίπεδο είναι πιθανό να είναι δραστικές, αλλά ενδέχεται να είναι βραχύβιες.
Οι αγορές επλήγησαν κατά την διάρκεια της επιδημίας του SARS (severe acute respiratory syndrome, σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο) το 2002 και το 2003, αλλά ανέκαμψαν γρήγορα. Το ίδιο ισχύει και για την βιομηχανία αερομεταφορών, η οποία υπέστη ζημίες στην Ανατολική Ασία ως αποτέλεσμα του SARS, αλλά επανήλθε γρήγορα σε ανοδική τάση που συνεχίστηκε μέχρι τις αρχές του τρέχοντος έτους.
Δύο παράγοντες καθιστούν την τρέχουσα επιδημία του κορωνοϊού δυνητικά πιο αποδιοργανωτική από εκείνη του κορωνοϊού που σχετίζεται με το SARS: Το μερίδιο της Κίνας στις παγκόσμιες αγορές παραγωγής και τουρισμού είναι πολύ μεγαλύτερο σήμερα από ό, τι το 2003 και ο ιός COVID-19 φαίνεται να διασχίζει τα σύνορα πολύ πιο γρήγορα από ό, τι ο κορωνοϊός που σχετίζονταν με το SARS.
Αλλά ανεξάρτητα από το εάν ο COVID-19 αποδειχθεί ή δεν αποδειχθεί πιο επιβλαβής για την παγκόσμια οικονομία από το SARS ή άλλες επιδημίες του παρελθόντος, τα αποτελέσματά του σε μεμονωμένες χώρες είναι βέβαιο ότι θα είναι έντονα και διαρκή. Οι επιδημίες βλάπτουν μακροπρόθεσμα τις οικονομίες, την υγεία και την παραγωγικότητα των ανθρώπων, με το να εκτρέπουν πόρους από τη μη επείγουσα υγειονομική περίθαλψη, καθώς και από άλλα δημόσια αγαθά και υπηρεσίες. Κατά την επιδημία του έμπολα (Ebola virus disease, EVD) στην Δυτική Αφρική, η ανάπτυξη του ΑΕΠ στην Λιβερία κατέρρευσε από 8,7% στο 0,7% μεταξύ 2013 και 2014. Η Σιέρα Λεόνε παρουσίασε παρόμοια μείωση της ανάπτυξης, όπως και η γειτονική Γουινέα. Ο επίσημος αριθμός των νεκρών από EVD στην Δυτική Αφρική ήταν 11.300, αλλά περισσότεροι από 10.600 θάνατοι προκλήθηκαν εξαιτίας μη λήψης θεραπείας για HIV/AIDS, ελονοσία και φυματίωση.
Η νόσος του ιού Ebola κατέστρεψε τον ήδη πιεσμένο τομέα της υγειονομικής περίθαλψης της περιοχής, προκαλώντας 8% μείωση του εργατικού δυναμικού της Λιβερίας στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης και αφήνοντας κενά στους ανθρώπινους πόρους που παραμένουν μέχρι σήμερα. Τα επί μήνες κλειστά σχολεία διέκοψαν την εκπαίδευση και άφησαν τα παιδιά ευάλωτα στην εκμετάλλευση, προκαλώντας μια κορύφωση σεξουαλικής βίας και ακούσιας εγκυμοσύνης εφήβων. Το κόστος αυτών και άλλων δευτερογενών επιπτώσεων του EVD θα γίνεται αισθητό για χρόνια, αν όχι για δεκαετίες.
Αλλά η ιστορία της επιδημίας του ιού Ebola στην Δυτική Αφρική δεν είναι απαραίτητο να είναι και η ιστορία των μελλοντικών επιδημιών. Ενώ είναι αδύνατο να προβλεφθεί πότε και από πού θα προέλθουν οι μελλοντικές εστίες των μολυσματικών ασθενειών, υπάρχουν τρόποι για να μειωθεί η συχνότητα και οι κίνδυνοι που δημιουργούν. Οι εθνικές κυβερνήσεις και οι διεθνείς οργανισμοί μπορούν να λάβουν μέτρα για να προλάβουν τα χειρότερα, να διοχετεύσουν κονδύλια όπου χρειάζονται, και να μοιραστούν το κόστος της ανάκαμψης εάν δεν είναι δυνατόν να αποφευχθεί μια επιδημία.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΣΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ
Η προέλευση των επιδημιών όπως του COVID-19 δεν αποτελεί μυστήριο. Η οργάνωσή μας, η μη κερδοσκοπική EcoHealth Alliance, έχει προειδοποιήσει εδώ και χρόνια ότι καινοφανείς κορωνοϊοί θα μπορούσαν να εξαπλωθούν από τις νυχτερίδες στους ανθρώπους στην Ασία. Τα τελευταία 60 χρόνια, η πλειονότητα των νέων ζωονοσογόνων παθογόνων έχουν εμφανιστεί ως αποτέλεσμα αλλαγών στις πρακτικές της γεωργικής παραγωγής, της παραγωγής τροφίμων ή της χρήσης γης ή από επαφή με άγρια ζώα. Απαιτείται μια πιο ισχυρή και αποτελεσματική στρατηγική πρόληψης, μια στρατηγική που θα ενισχύσει και θα εναρμονίσει τους εθνικούς και διεθνείς νόμους και τα πρότυπα που διέπουν την χρήση της γης, διασφαλίζοντας ότι οι πρακτικές παραγωγής γεωργικών προϊόντων και ειδών διατροφής υψηλού κινδύνου θα γίνουν ασφαλέστερες.
Τα συστήματα διατροφής, ειδικότερα, έχουν απεγνωσμένη ανάγκη εκσυγχρονισμού σε μεγάλο μέρος του κόσμου. Εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι, κυρίως στις αναπτυσσόμενες χώρες, εξαρτώνται από τις αγορές ζωντανών ζώων για τροφή. Οι αγορές ζωντανών ζώων αποτελούν την κύρια πηγή εμφάνισης πανδημικών απειλών, όπως η γρίπη, και έχουν εμπλακεί τόσο στο SARS όσο και στην τρέχουσα επιδημία κορωνοϊών. Η μείωση του αριθμού των ζώντων ζώων που διακινούνται μέσω των αγορών τροφίμων θα μειώσει τον κίνδυνο μελλοντικών επιδημιών μολυσματικών ασθενειών.
Η Κίνα έκανε ένα θετικό βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση, αφού οι Αρχές συνέδεσαν τον ιό COVID-19 με μια αγορά άγριων ζώων στην πόλη Wuhan. Στις 24 Φεβρουαρίου, η κυβέρνηση ενίσχυσε τον νόμο περί προστασίας της άγριας πανίδας και χλωρίδας για να απαγορεύσει το εμπόριο και την κατανάλωση άγριων ζώων (αν και άφησε ορισμένα κενά και εξαιρέσεις). Η βιομηχανία άγριας πανίδας της Κίνας εκτιμάται στα 74 δισεκατομμύρια δολάρια [1] και οι νέοι και αυστηρότεροι κανονισμοί θα βλάψουν ασφαλώς πολλές επιχειρήσεις. Αλλά το κόστος πιθανώς θα ωχριά σε σύγκριση με το σημερινό ξέσπασμα των κορωνοϊών, το οποίο εκτιμάται ότι έχει ήδη επιφέρει στην Κίνα 196 δισεκατομμύρια δολάρια [2] σε ζημιές στον τομέα του τουρισμού και των καταναλωτικών δαπανών.
Άλλα προληπτικά μέτρα που μειώνουν τον κίνδυνο ασθενειών που μεταδίδονται από ζώα μπορούν να προσαρμοστούν σε τοπικά περιβάλλοντα ασθενειών και απειλών. Οι αρχές της Μαλαισίας κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ένας θανατηφόρος ιός Nipah που οδήγησε σε μια επιδημία το 1998 είχε μεταδοθεί από μεγάλες νυχτερίδες φρούτων που ονομάζονται «ιπτάμενες αλεπούδες» σε χοίρους και τελικά σε ανθρώπους. Ως αποτέλεσμα, η κυβέρνηση έδωσε εντολή να διαχωριστούν όλα τα οπωροφόρα δέντρα που είναι ελκυστικά για τις «ιπτάμενες αλεπούδες» από τις χοιροτροφικές εκμεταλλεύσεις, ώστε να ελαχιστοποιηθεί η πιθανότητα μετάδοσης, μια απλή προφύλαξη που φαίνεται να έχει λειτουργήσει εδώ και 20 χρόνια. Παρόμοια προληπτικά μέτρα θα μπορούσαν να λειτουργήσουν στο Μπαγκλαντές, όπου τα περιστατικά του ιού Nipah έχουν συνδεθεί με ακατέργαστο χυμό φοινικόδενδρου -μια λιχουδιά της οποίας η συγκομιδή γίνεται περίπου όπως το σιρόπι σφενδάμου- που έχει μολυνθεί από νυχτερίδες. Προηγούμενες απαγορεύσεις σχετικά με τον χυμό φοινικόδενδρου είχαν απλώς τροφοδοτήσει τις πωλήσεις της μαύρης αγοράς, και οι προσπάθειες να παρακινηθούν οι άνθρωποι να βράζουν την λιχουδιά απέτυχαν λόγω της επίδρασης στην γεύση της. Αλλά οι συλλέκτες του χυμού μπορούν να σταματήσουν τη μετάδοση [του ιού] στην πηγή με το να καλύπτουν τα δοχεία συλλογής με κάτι τόσο απλό όσο ένα χειροποίητο σκέπασμα από μπαμπού.
Μόλις ένα παθογόνο εισέλθει σε μια κοινότητα, η εκπαίδευση μπορεί να αποτελέσει μια ισχυρή γραμμή άμυνας. Όσο περισσότερες κοινότητες γνωρίζουν σχετικά με τη μετάδοση των ασθενειών, τόσο καλύτερα είναι σε θέση να παρακολουθούν για επιδημίες και να παρεμβαίνουν όταν εμφανίζονται. Στην Δυτική Αφρική, η αντίσταση των κοινοτήτων στην ιατρική παρέμβαση παρεμπόδισε την αντίδραση των εργαζομένων της υγείας στον ιό Ebola, εν μέρει επειδή πολλές κοινότητες δεν είχαν μεγάλη αλληλεπίδραση με τους επαγγελματίες της υγείας πριν από την επιδημία. Προκειμένου να οικοδομηθεί εμπιστοσύνη και να αποφευχθούν επικίνδυνες παρεξηγήσεις, τα Υπουργεία Υγείας και οι ιατρικές οργανώσεις θα πρέπει να εργαστούν για να εκπαιδεύσουν το κοινό και να εμπλέξουν τα μέλη των πληττόμενων κοινοτήτων στην επιτήρηση των ασθενειών.
Προληπτικά μέτρα όπως αυτά είναι σημαντικά για την εξουδετέρωση των οικονομικών, καθώς και των ανθρώπινων ζημιών που μπορούν να προκαλέσουν οι μεταδοτικές ασθένειες. Αλλά οι κυβερνήσεις και οι διεθνείς οργανισμοί θα πρέπει να συμπληρώσουν αυτά τα προγράμματα με σχέδια έκτακτης ανάγκης για την διοχέτευση πόρων όπου χρειάζονται -και για την κατανομή του κόστους- κατά την διάρκεια μιας επιδημίας. Η Παγκόσμια Τράπεζα προσέφερε ένα εργαλείο για αυτόν τον σκοπό, τον Χρηματοδοτικό Μηχανισμό Πανδημιών Έκτακτης Ανάγκης (Pandemic Emergency Financing Facility, PEF), ο οποίος παρέχει ιδιωτικά υποστηριζόμενη ασφάλιση με σκοπό να αποζημιώσει φτωχές χώρες εάν επηρεάζονται από μεγάλες διεθνείς εξάρσεις. Το PEF είναι ένα καλό πρώτο βήμα, αλλά παραβλέπει ένα κομμάτι από το παζλ της ετοιμότητας για πανδημία στο ότι έχει σχεδιαστεί για να πληρώνει ανεξάρτητα από το αν οι χώρες έχουν λάβει προληπτικά μέτρα. Όπως η ασφάλιση αυτοκινήτου, τα προϊόντα επιδημικής ή πανδημικής ασφάλισης θα πρέπει να τιμολογούνται σύμφωνα με το προφίλ κινδύνου του αγοραστή –κάτι που θα πρέπει να εξαρτηθεί εν μέρει από την ικανότητα μιας χώρας να δείξει ότι λαμβάνει προληπτικά μέτρα.
Μια επιλογή θα ήταν να δημιουργηθεί ένα ξεχωριστό διεθνές ταμείο για την αντιμετώπιση πανδημίας, που θα πληρώνεται από εθνικούς φόρους σε βιομηχανίες με εγγενή κίνδυνο ασθενειών -όπως οι παραγωγοί και πωλητές ζώντων ζώων, η δασοκομική και η εξορυκτική βιομηχανία- οι οποίοι θα μπορούσαν να υποστηρίξουν την ανάκαμψη και να μειώσουν το κόστος των επιδημιών στις εθνικές οικονομίες. Άλλες καινοτόμες χρηματοδοτικές διευκολύνσεις θα μπορούσαν να χρηματοδοτήσουν πρωτοβουλίες για την προσαρμογή σε πανδημίες ανάλογες με τις προσπάθειες προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, που θα προετοιμάσουν καλύτερα τις χώρες για να αντιμετωπίσουν μελλοντικές εστίες -με το να αναλάβουν πολλά από τα προαναφερθέντα προληπτικά μέτρα.
Τα Ηνωμένα Έθνη διαθέτουν μηχανισμούς για την αντιμετώπιση πανδημιών, αλλά είναι διασκορπισμένοι μεταξύ των υπηρεσιών του ΟΗΕ. Η αντιμετώπιση των πανδημιών ως καταστροφές που όντως είναι θα απαιτήσει μια πιο ενιαία διεθνή απάντηση. Οι εξάρσεις λοιμωδών νόσων πρέπει να τονιστούν στο πλαίσιο του Sendai Framework for Disaster Risk Reduction, μια παγκόσμια συμφωνία της οποίας οι υπογράφοντες δεσμεύτηκαν για εθνικά σχέδια για τον περιορισμό του ρίσκου καταστροφών. Αυτό θα βοηθούσε τις χώρες να αντιμετωπίσουν τις βαθύτερες αιτίες των απειλών των μολυσματικών ασθενειών αντί να τις αντιμετωπίζουν ως απλές πιθανότητες. Ο ΟΗΕ θα πρέπει επίσης να καταστήσει την διαχείριση ρίσκου πανδημίας ως προτεραιότητα σε όλες τις δραστηριότητές του, έτσι ώστε τίποτα από αυτά που αναλαμβάνει ο παγκόσμιος οργανισμός να μην αυξάνει αθέλητα την πιθανότητα μιας πανδημίας. Ο ΟΗΕ ζητά συστηματικά «αξιολογήσεις κινδύνου» (risk assessments) προκειμένου να αξιολογήσει προτεινόμενες αναπτυξιακές πρωτοβουλίες. Πρέπει να περιλαμβάνει το ρίσκο εμφάνισης μολυσματικών ασθενειών μεταξύ αυτών που αξιολογούνται.
Αν γίνει επιτυχημένα, η πρόληψη και η αντιμετώπιση των πανδημιών θα είναι σε μεγάλο βαθμό αόρατες για την κοινωνία. Από μέρα σε μέρα, η διάγνωση και η θεραπεία των ασθενειών ρουτίνας θα γίνουν ταχύτερες και ακριβέστερες και με την πάροδο του χρόνου θα υπάρξουν λιγότερα αιτήματα έκτακτης ανάγκης για τους προϋπολογισμούς, λιγότερες κοινωνικές διαταραχές λόγω εξάρσεων μολυσματικών ασθενειών, και μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στα συστήματα υγείας. Οι πανδημίες εξαπλώνονται περισσότερο από τις ασθένειες. Απειλούν την υγεία ολόκληρων κοινωνιών και οικονομιών. Η αντιμετώπισή τους απλώς ως κρίσεις υγείας μόνο θα διαιωνίσει έναν αναποτελεσματικό και οικονομικά παράτολμο κύκλο πανικού, αντίδρασης και παραμέλησης.
Η CATHERINE MACHALABA είναι σύμβουλος πολιτικής και ερευνητική επιστήμων στο EcoHealth Alliance.
Ο WILLIAM B. KARESH είναι εκτελεστικός αντιπρόεδρος για την Υγεία και την Πολιτική στο EcoHealth Alliance.
Σύνδεσμοι:
[1] https://www.scmp.com/news/china/article/3052151/china-bans-trade-eating-…
[2] https://www.scmp.com/economy/china-economy/article/3051909/covid-19-like…