Η διάσταση ανάμεσα στα αιτήματα των διαδηλωτών στους δρόμους της Μαδρίτης και στα συμπεράσματα της 25ης Διάσκεψης του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή
(COP25) είναι τεράστια.
«Πότε θέλουμε την αλλαγή; Τώρα» κραύγαζαν στους δρόμους της Μαδρίτης. «Χωρίς πλανήτη δεν υπάρχει μέλλον», «Μαχόμαστε για τη Ζωή», «Δεν υπάρχει πλανήτης Β», «Αυτή η Σύνοδος είναι μια φάρσα», είναι μερικά από τα συνθήματα που έγραφαν στα πανό οι διαδηλωτές.
Πράγματι, όλες οι αποφάσεις παραπέμφθηκαν για την επόμενη διάσκεψη της Γλασκόβης (COP26) και οι συζητήσεις επικεντρώθηκαν στην αναζήτηση μηχανισμών για αγορά και πώληση δικαιωμάτων ρύπανσης, ενώ όλες οι οικολογικές οργανώσεις ζητούν δεσμεύσεις για γενικευμένη μείωση ρύπων. «Επί 25 χρόνια συζητούμε», λένε οι οργανώσεις, «και οι ρύποι αυξάνονται». Ζητούν συγκεκριμένα μέτρα με μείωση των ρύπων κατά 65% (σε σχέση με το 1990) αντί του τωρινού στόχου για 40% μείωση της εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα το 2030.
Η μόνη συνεισφορά της Συνόδου της Μαδρίτης συνίσταται στην ανάδειξη της Υγείας των Ωκεανών σε μείζονα πρόκληση για τη ζωή στη γη. Οι θαλάσσιες μάζες του πλανήτη απορρόφησαν πάνω από το 90% της υπερθέρμανσης που οφείλεται στο διοξείδιο του άνθρακα, αλλιώς δεν θα μπορούσαμε να αναπνεύσουμε τον αέρα της γης».
Από την πλευρά της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η επίτευξη μιας συμφωνίας για το κλίμα κρίνεται από πολλούς ως ιστορική: για πρώτη φορά οι 26 από τις 27 χώρες της ΕΕ φαίνονται διατεθειμένες να δεσμευτούν σε συγκεκριμένους και κοστολογημένους στόχους για μηδενικό αποτύπωμα άνθρακα το 2050. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία επιδιώκει να συνεισφέρει στην κάλυψη του κόστους της μετάβασης σε φιλικότερες προς το περιβάλλον ενεργειακές πηγές, δεσμεύοντας ετησίως 260 δισ. ευρώ έως το 2030. Μόνο η Πολωνία δηλώνει ότι θέλει αλλά δεν μπορεί να απεξαρτηθεί τόσο γρήγορα από τη λιγνιτική ενέργεια και ζητεί ευρωπαϊκή ενίσχυση 500 δισ. ευρώ (αντί για 100 δισ. που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή) για να τα καταφέρει. Ο συμβιβασμός που συζητείται, για να μην θέσει βέτο στην Πράσινη Συμφωνία η Πολωνία, εξετάζει την πιθανότητα να επιμηκυνθεί, κατ’ εξαίρεση, η προσαρμογή της χώρας έως το 2070.
Ο Διευθυντής του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος Χανς Μπρούινιξ προειδοποιεί πάντως ότι «είναι πολύ σημαντικό να γίνουν σωστές επενδύσεις, εκείνες που θα λειτουργήσουν ως δυνάμεις μεταστροφής της οικονομίας» και ζητεί «να μικρύνουμε το διάστημα ανάμεσα στην καινοτομία, στην απόφαση και στην εφαρμογή. Ας δούμε για παράδειγμα πως κατάφερε η Νορβηγία μέσα σε ελάχιστα χρόνια να φτάσει την ηλεκτροκίνηση στο 50%».
Στην ανάγκη για επείγουσες δράσεις την επόμενη δεκαετία, το σχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που θα παρουσιαστεί στις αρχές του 2020, προτείνει 50 βήματα ως το 2050 για μια Ευρώπη φιλική προς το κλίμα, με μείωση 50-55% των ρύπων έως το 2030. Εκτός από επενδύσεις και χρηματοδότηση, το σχέδιο θα περιλαμβάνει νέους κανόνες για πιο αυστηρά όρια ρύπων στις βιομηχανίες, νέους κανόνες για επιδοτήσεις στην πράσινη γεωργία, βιώσιμο σχεδιασμό νέων πόλεων και ίσως έναν περιβαλλοντικό φόρο.
Εκτός πάντως από τη φορολογική πολιτική, οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα μπορούσαν να έχουν, εάν το επιλέξουν, τη δυνατότητα να αξιοποιήσουν χρηματοδοτικά εργαλεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, σύμφωνα και με πρόταση της Κριστίν Λαγκάρντ, για επενδύσεις πράσινης μετάβασης, αξιοποιώντας μέρος από τα 2,6 τρισ. ευρώ που έχει δαπανήσει η ΕΚΤ για αγορά ομολόγων στο πλαίσιο της ποσοτικής χαλάρωσης.
Πολιτικά πάντως δεν έχει ακόμα αποφασιστεί το μοντέλο της ευρωπαϊκής πράσινης μετάβασης. Σε άρθρο του σε πολλές ευρωπαϊκές εφημερίδες, λίγο πριν από την έναρξη εργασιών της Συνόδου COP25 στη Μαδρίτη, ο επικεφαλής της κοινοβουλευτικής ομάδας του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Μάνφρεντ Βέμπερ, ζητεί να θεσπιστεί μια θέση πρέσβη της ΕΕ για το κλίμα. Μηχανικός Περιβάλλοντος ο ίδιος, βλέπει την ευκαιρία να ηγηθεί η Ευρώπη στον αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής, πείθοντας Αφρικανούς, Κινέζους και Ινδούς να ακολουθήσουν τους φιλόδοξους ευρωπαϊκούς στόχους της επίτευξης ευημερίας με περιβαλλοντική υπευθυνότητα. Μόνο που η δική του ματιά ίσως είναι μέρος του προβλήματος: «οι Ευρωπαίοι πρέπει να πειστούν ότι η μάχη κατά της κλιματικής αλλαγής δεν θα προκαλέσει μόνο ανατροπές αλλά θα παράγει επίσης νέο πλούτο και ευημερία».
Δυστυχώς για τον Βέμπερ, η σύνδεση της επιχειρηματικότητας με την περιβαλλοντική προστασία υπό προϋποθέσεις μπορεί να παράγει περισσότερους ρύπους μαζί με περισσότερο πλούτο. Ο Βέμπερ ζητεί να εκπαιδεύσουμε την κοινωνία στην άμεση εφαρμογή της καινοτομίας και να συνεχιστεί η οικονομική ανάπτυξη απρόσκοπτα.
Έτσι πιστεύει ότι θα εξασφαλίσει τη συμμετοχή των πολιτών στο σχέδιό του. Τι απαντά όμως στους δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές της Μαδρίτης που ζητούν, εάν χρειάζεται, ακόμη και επιβράδυνση της ανάπτυξης τώρα, απαγορεύοντας ενεργοβόρες δραστηριότητες και επιβάλλοντας υψηλή φορολογία και πρόστιμα στους ρυπαντές; Μάλλον θα τους εκπαιδεύσει να μην ζητούν αντι-αναπτυξιακές πολιτικές, δίνοντας έτσι νόημα στον αφορισμό της Γκρέτα Τούνμπεργκ, η οποία, μιλώντας στους διαδηλωτές στη Μαδρίτη, επισήμανε: «Η ελπίδα δεν είναι εντός των τειχών της COP25, αλλά εδώ, μαζί σας».
• Ειρήνη Συγγελάκη, Δικηγόρος, DEA Δημοσίου Συγκριτικού Δικαίου
Πηγή: enainstitute