Όρμπαν ο Τούρκος!

Στις 5 Οκτωβρίου του 2019, μιλώντας στην 7η Σύνοδο Κορυφής του “Τουρκικού Συμβουλίου”, ένα σώμα συνεργασίας πέντε Τουρκικών κρατών (Τουρκία, Αζερμπαϊτζάν, Κιργιζιστάν, Καζακστάν και Ουζμπεκιστάν), που έγινε στο Μπακού, ο Βίκτορ Όρμπαν δήλωσε στους παρευρισκόμενους ότι «η Ουγγαρία μπορεί να προσφέρει στο Τουρκικό Συμβούλιο μια σύνδεση με την Ευρώπη». Πέρα από το λεγόμενο Ανατολικό Άνοιγμα, που επιχειρεί ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας, για λόγους οικονομικούς και γεωπολιτικούς, οι αναλυτές διαβλέπουν, κάτι περισσότερο από μια προθυμία να αποτελέσει η χώρα του μια γέφυρα μεταξύ Ανατολής και Δύσης.

Πιο ειδικά κοιτάει προς την Τουρκία του Ερντογάν, την οποία και βλέπει ως ένα παράδειγμα προς μίμηση, δηλαδή ως μοντέλο κράτους, δήθεν δημοκρατικού, που δεν είναι φιλελεύθερη δημοκρατία, αλλά παρόλα αυτά ευημερούσε οικονομικά, τουλάχιστον ως πρόσφατα. “Στη συλλογιστική του Όρμπαν, η Τουρκία είναι ένα παράδειγμα προς μίμηση, επειδή δεν είναι μια φιλελεύθερη δημοκρατία, αλλά εξακολουθεί να είναι επιτυχής”, επισημαίνει ο Lazlo Szerencses, ερευνητής για την εξωτερική πολιτική της Ουγγαρίας στο Πανεπιστήμιο του Γκρατς της Αυστρίας.

Στα πλαίσια αυτής της αντίληψης επιχειρείται τελευταία μια βελτίωση των σχέσεων μεταξύ Βουδαπέστης και Άγκυρας, ως αντίδοτο στη δραματική επιδείνωση των σχέσεων με τις Βρυξέλλες. Έτσι, ο Όρμπαν ήταν ο μοναδικός πολιτικός της Ε.Ε. που επαίνεσε την Τουρκία για την πρόσφατη εισβολή της στη βορειοανατολική Συρία, και για τα σχέδια της για επανεγκατάσταση των Σύρων προσφύγων στις εκκαθαρισμένες από τους Κούρδους περιοχές, λέγοντας πως με αυτόν τον τρόπο “προστατεύει την Ουγγαρία και την Ευρώπη από νέα εισβολή μεταναστών από την Ασία”. Στην πραγματικότητα ο Όρμπαν δεν παίρνει το μέρος των Κούρδων, ούτε των Σύρων Αράβων, αλλά των Τούρκων, είναι επειδή ο ίδιος έχει υιοθετήσει τελευταία την αναπόδεικτη θεωρία περί “τουρκικής καταγωγής” των σημερινών Ούγγρων, θεωρώντας έτσι την Ουγγαρία ως μια “χριστιανική τουρκική χώρα”, όπως θα δούμε και στη συνέχεια.

Οι “οβιδιακές μεταμορφώσεις” του Όρμπαν

O Βίκτωρ Όρμπαν έχει υποστεί κατά τη διάρκεια της πολιτικής του σταδιοδρομίας πολλές “οβιδιακές κυβιστήσεις”. Μπήκε στην πολιτική ως ηγέτης του μεταρυθμιστικού φοιτητικού κινήματος Συμμαχία των Νέων Δημοκρατών (Fiatal Demokraták Szövetsége), που αντιτίθετο στο κομμουνιστικό καθεστώς απαιτώντας ελεύθερες εκλογές. Μετά τις κοσμογονικές αλλαγές στην Ανατολική Ευρώπη το 1989, η Ουγγαρία έγινε κοινοβουλευτική δημοκρατία και ο Όρμπαν μεταπήδησε στο Φιντές, που ήταν αρχικά ένα φιλελεύθερο και φιλοευρωπαϊκό κεντροδεξιό κόμμα. Ενσωματώνοντας άλλα μικρότερα ουγγρικά εθνικιστικά κόμματα, το Φιντές εξελίχθηκε στις επόμενες δεκαετίες σε ένα συντηρητικό κόμμα της κυβερνώσας Δεξιάς και ο Όρμπαν από φιλελεύθερος πολιτικός που ήταν αρχικά, μεταμορφώθηκε στον βασικότερο επικριτή της φιλελεύθερης ευρωπαϊκής δημοκρατίας. Σήμερα το όνομα του κατέληξε συνώνυμο του εθνολαϊκισμού, του αντιφιλελευθερισμού και του ευρωσκεπτικισμού.

Άλλωστε και ο ίδιος ο Όρμπαν φροντίζει συχνά πυκνά να στηρίζει αυτούς τους χαρακτηρισμούς, τόσο με τις δηλώσεις, όσο και με τις πολιτικές του. Φίλος του Πούτιν, του Τραμπ και του Ερντογάν, υποστηρικτής του Σαλβίνι και του Γκρουέφσκι, υπέρμαχος της ακροδεξιάς αντίληψης της “Ευρώπης Φρούριο”, μπροστάρης του αντιμεταναστευτικού κινήματος, κατεδαφιστής του Κράτους Δικαίου και της ελευθερίας του Τύπου στην χώρα του, ο εθνολαϊκιστής πρωθυπουργός της Ουγγαρίας έχει εξελιχθεί τα τελευταία χρόνια σε υπαριθμόν ένα εχθρό της ευρωπαϊκής φιλελεύθερης δημοκρατίας και μάλιστα εντός Ευρωπαϊκής Ένωσης.

“Εχθρός” είναι η φιλελεύθερη δημοκρατία

Για τον Βίκτωρ Όρμπαν ο μεγαλύτερος “εχθρός” δεν είναι το Ισλάμ, ούτε τα αυταρχικά κράτη της ανατολής, αλλά η φιλελεύθερη Δυτικού τύπου δημοκρατία, που εξασφαλίζει και προστατεύει τα ατομικά και μειονοτικά δικαιώματα. Ο ίδιος προσπαθεί να οικοδομήσει ένα μοντέλο αυταρχικού κράτους με επίφαση δημοκρατίας, το οποίο θα μπορεί να γίνεται οριακά αποδεκτό από την Ευρωπαϊκή Ένωση και θα προσφέρει ευημερία στους πολίτες του. Δύσκολο αλλά όχι ακατόρθωτο. Για τον Όρμπαν τουλάχιστον δύο τουρκικά κράτη, η Τουρκία και το Αζερμπαϊτζάν αποτελούν φωτεινά παραδείγματα ότι ένα σύγχρονο κράτος δε χρειάζεται να είναι αναγκαστικά φιλελεύθερα δημοκρατικό για να ευημερήσει οικονομικά. Έτσι θα μπορούσε, κατά τον ίδιο, να γίνει και η Ουγγαρία. (Ωστόσο η Τουρκία του Ερντογάν, που απέχει πολύ από το να χαρακτηριστεί δημοκρατία, βρίσκεται σε οικονομική κρίση και ύφεση, ενώ το Αζερμπαϊτζάν, που κυβερνάται στην ουσία από την οικογένεια Αλίεφ, στηρίζει το οικονομικό του “θαύμα” αποκλειστικά στους υδρογονάνθρακες).

Έτσι, η βελτίωση των σχέσεων μεταξύ της Ουγγαρίας με τις τουρκικές χώρες αποτελεί τμήμα μιας προσπάθειας του Όρμπαν “να επαναπροσδιορίσει την ταυτότητα της Ουγγαρίας. Αυτός ο επαναπροσδιορισμός της ταυτότητας ταιριάζει καλά στον αγώνα του Ορμπάν κατά των Βρυξελλών και στην καταπολέμηση της φιλελεύθερης δημοκρατίας, επειδή αποδίδει αυτές τις φιλελεύθερες αξίες στη Δυτική Ευρώπη”, υποστηρίζει ο Lazlo Szerencses.

Το 2018 η Ουγγαρία έγινε δεκτή με την ιδιότητα του παρατηρητή στο τουρκικό Συμβούλιο, το οποίο αποτελούν η Τουρκία, το Αζερμπαϊτζάν, το Κιργιζιστάν, το Καζακστάν και το Ουζμπεκιστάν, σε μια προσπάθεια βελτίωσης της συνεργασίας μεταξύ των τουρκικών χωρών. Μάλιστα το τουρκικό Συμβούλιο άνοιξε παράρτημα στη Βουδαπέστη τον περασμένο Σεπτέμβριο. Η κίνηση αυτή ήταν μέρος μιας πολιτικής, που ονομάζεται «Ανατολικό Άνοιγμα», και την οποία το κόμμα Fidesz του Όρμπαν άρχισε να αναπτύσσει όταν ανήλθε στην εξουσία το 2010. Αυτή η πολιτική οδήγησε στην άνοδο της “τουρκοφιλίας” στην Ουγγαρία, σε αντιστοιχία με την άνοδο του Ευρωσκεπτικισμού. 
Στις αρχές Οκτωβρίου, η Ουγγαρία αντέστρεψε μια κοινή δήλωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης που καταδικάζει τη στρατιωτική επιχείρηση της Τουρκίας εναντίον των Κούρδων στη βόρεια Συρία, ενώ ο Ούγγρος υπουργός Εξωτερικών Πέτερ Σζιτζάρτο φάνηκε να υποστηρίζει το σχέδιο της Άγκυρας για επανεγκατάσταση εκατομμυρίων Σύρων προσφύγων στη βόρεια Συρία λέγοντας ότι “προτεραιότητα της Βουδαπέστης είναι να σταματήσει τη ροή των μεταναστών και των προσφύγων στην Ευρώπη”.

Αγνοώντας τις πολιτικές και οικονομικές αναταράξεις, που πλήττουν την Τουρκία τα τελευταία χρόνια, ο Όρμπαν δήλωσε το 2019, σε κοινή συνέντευξη Τύπου με τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ότι “η σταθερότητα της Τουρκίας αποτελεί διαβεβαίωση της ασφάλειας της Ουγγαρίας. Η εξωτερική πολιτική της Ουγγαρίας πρέπει να κινείται στο τρίγωνο της Κωνσταντινούπολης, της Μόσχας και του Βερολίνου”.

Από την άλλη, και οι δύο πλευρές επωφελήθηκαν από τη βελτίωση των εμπορικών τους σχέσεων, ενώ η Ουγγαρία αυτοπροβάλλεται ως χρήσιμη για όλες αυτές τις χώρες ως βάση στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ιδανική για επενδύσεις με “φιλικούς όρους”. Είναι αλήθεια πως το ετήσιο εμπόριο μεταξύ της Ουγγαρίας και των κρατών του Τουρκικού Συμβουλίου έχει διπλασιαστεί από την ανάληψη των καθηκόντων του Όρμπαν, φτάνοντας στα 4 δισεκατομμύρια δολάρια, κι από αυτά τα 2,8 δισεκατομμύρια δολάρια αφορούν μόνο την Τουρκία. Υπάρχουν βεβαίως περισσότερες ομοιότητες με την Τουρκία σε σχέση με άλλες χώρες όσον αφορά τις πολιτικές στρατηγικές. Υπό αυτήν την έννοια, και στις δύο χώρες τα θέματα εξωτερικής πολιτικής χρησιμοποιούνται σε μεγάλο βαθμό για εσωτερική κατανάλωση.

Ουγγαρία: ένα “χριστιανικό τουρκικό κράτος”

Ανάμεσα στα άλλα ο ίδιος ο Ορμπάν, θιασώτης του ουγγρικού εθνικισμού και αταβισμού, προήγαγε τη θεωρία των τουρκικών ριζών των Ούγγρων. Τον Μάρτιο του 2019 δήλωσε πως οι Ούγγροι ή Μαγυάροι είναι στην ουσία «Τούρκοι Κιπτσάκ», μια τουρκική φυλή νομάδων, βοσκών και πολεμιστών, που είναι γνωστοί και ως Κουμάνοι. Υποστήριξε πως όλες οι τουρκικές φυλές, ανάμεσα τους και οι Ούγγροι, είναι απόγονοι των Ούνων του Αττίλα, προσθέτοντας ότι η Ουγγαρία “είναι χριστιανικό τουρκικό έδαφος“. Έκανε αυτές τις δηλώσεις σε ένα συνέδριο, που διοργάνωσε το Ουγγρικό Ίδρυμα Turan (Τουράν ονομάζεται η μυθική πατρίδα όλων των τουρκικών φυλών).

“Τα επιχειρήματα του Όρμπαν σχετικά με τις Ουνικές ρίζες των Ούγγρων δεν είναι καινούργια”, δήλωσε ο Sezin Oney, ένας Τούρκος δημοσιογράφος και ακαδημαϊκός που ζει στη Βουδαπέστη. “Το ουγγρικό παντουρανικό κίνημα χρονολογείται από τον 19ο αιώνα. Οι Τουρανιστές απεικόνισαν από τότε τους Ούγγρους ως τους απογόνους των λαών που προέρχονταν από την Κεντρική Ασία “.

Πολιτικά παιχνίδια

Ωστόσο, σύμφωνα με τον Oney, το Ανατολικό Άνοιγμα του Όρμπαν έχει να κάνει με τη δική του ιδεολογική ατζέντα της “αυταρχικής δημοκρατίας” ενάντια στις φιλελεύθερες δημοκρατίες της Δυτικής Ευρώπης, φέρνοντας ως επιχείρημα την οικονομική ανάπτυξη των πλουσίων και αυταρχικών τουρκικών χωρών, όπως το Αζερμπαϊτζάν. Ο βασικός λόγος της φιλοτουρκικής στροφής του Όρμπαν είναι πολιτικός, και όχι συναισθηματικός ή ιστορικός.

“Ο Όρμπαν υποστήριξε κάποτε πως ήταν προσβολή οι Ούγγροι να χαρακτηρίζονται ως ο πιο Δυτικός Ανατολικός λαός της Ευρώπης. Τώρα όμως λέει πως, δεδομένου του αξιοθαύμαστου οικονομικού επιτεύγματος των τουρκικών χωρών, αποκαλώντας τους Ούγγρους ‘ανατολικό λαό’ αυτό αποτελεί μια μορφή επαίνου”, ανέφερε χαρακτηριστικά ο Τούρκος δημοσιογράφος Sezin Oney.