Την ώρα που βρίσκεται πλέον σε πλήρη εξέλιξη η επίθεση της Τουρκίας εναντίον των Κούρδων στη Βόρεια Συρία, με πολλά θύματα ακόμη και μεταξύ του άμαχου πληθυσμού, όλοι πλέον επιχειρούν να ανιχνεύσουν τις ευρύτερες συνέπειες αναφορικά με τη σταθερότητα αλλά και την «επόμενη μέρα» στη Μέση Ανατολή.
Κι αυτό γιατί δεν είναι ακόμη απολύτως ξεκάθαροι τόσο οι πραγματικοί στόχοι του Ταγίπ Ερντογάν όσο και οι προθέσεις των βασικών «παικτών» στην περιοχή, την ώρα μάλιστα που ακούνε τον Τούρκο πρόεδρο να εκτοξεύει απειλές ότι θα στείλει στην Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο τους περίπου 3,5 εκατομμύρια Σύρους πρόσφυγες που βρίσκονται στη χώρα του.
Ο Τραμπ, η ζώνη ασφαλείας και το εσωτερικό μέτωπο
Κατά την οπτική πάντως του ομότιμου καθηγητή Μεσανατολικών Σπουδών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Αλέξανδρου Κούτση, ο οποίος μίλησε στο Tvxs.gr σχετικά με τις τελευταίες εξελίξεις.
«Δύο είναι βασικοί στόχοι του Ερντογάν» επισημαίνει χαρακτηριστικά και συνεχίζει: «Ο πρώτος να απομακρύνει τις ένοπλες δυνάμεις των Κούρδων, δημιουργώντας μια ζώνη ασφαλείας βάθους περίπου 30-40 χλμ και μήκους γύρω στα 480 χλμ, ουσιαστικά δηλαδή ολόκληρου του βόρειου τμήματος της Συρίας που συνορεύει με την Τουρκία. Ο δεύτερος είναι να εγκαταστήσει εκεί Σύριους Άραβες, οι οποίοι είναι τώρα πρόσφυγες. Ο αριθμός του είναι αρκετά μεγάλος, περίπου 3,5 εκατομμύρια. Με αυτό τον τρόπο θα αλλοιώσει τις δημογραφικές αναλογίες αλλά και θα μειώσει τις δυνατότητες των Κούρδων να δημιουργήσουν κρατίδιο στην περιοχή έστω και στο εσωτερικό της συριακής επικράτειας».
Παράλληλα, όπως διευκρινίζει ο εν λόγω σχεδιασμός ενυπήρχε στο μυαλό του τούρκικου επιτελείου εδώ και πάρα πολύ καιρό. «Το επεδίωκε εδώ και πολλά χρόνια, αλλά δεν τον στήριζαν οι ΗΠΑ, μέχρι πρόσφατα και την απόφαση Τραμπ να αποσύρει τις στρατιωτικές δυνάμεις του από την περιοχή και να δώσει το πράσινο φως στον Ερντογάν. Στην ουσία βέβαια ο Αμερικάνος πρόεδρος αναγκάστηκε να το κάνει, καθώς ο Ερντογάν απειλούσε να ενεργήσει μονομερώς, όπως και έκανε στην πραγματικότητα τελικά» τονίζει ο κ. Κούτσης και προσθέτει: «Η διαφωνία του με τους Αμερικάνους είχε να κάνει με το γεγονός ότι εκείνοι ήθελαν να επιτρέψουν τη δημιουργία μιας πιο στενής ζώνης, μήκους 10-25 χιλιομέτρων, κοινώς λιγότερα από τα μισά από αυτά που ζητούσε ο Ερντογάν. Παράλληλα, θέλανε κοινές περιπολίες με τους Τούρκους, ενώ αντίθετα ο Ερντογάν ήθελε αποκλειστικό έλεγχο στην περιοχή. Όλα αυτά πλέον πήγανε περίπατο. Ο Ερντογάν πήρε αυτό που ήθελε, θα έχει τον πλήρη έλεγχο και από εκεί και πέρα θα δει τι θα κάνει με τις διαπραγματεύσεις για την πολιτική επίλυση του Συριακού».
Ταυτόχρονα, ο ομότιμος καθηγητής του Πάντειου Πανεπιστημίου εκτιμά πως ο Τούρκος πρόεδρος προχώρησε στην εν λόγω κίνηση λαμβάνοντας υπόψη τα περιθώρια κινήσεων εκ μέρους των υπολοίπων «παικτών» στην περιοχή.
«Από τότε που κατέρρευσε ο Σοβιετική Ένωση η Τουρκία δεν αισθάνεται απειλή ούτε από τον Βορρά ούτε από την Ανατολή. Οπότε ο Ερντογάν δε νιώθει ότι έχει ανάγκη την ομπρέλα του ΝΑΤΟ» υπογραμμίζει χαρακτηριστικά και προσθέτει: «Υποθέτω πως σκέφτηκε ποιες αντιδράσεις θα μπορούσε να συναντήσει.: Από τις ΗΠΑ μάλλον δε θα έβρισκε αντίδραση. Θα μπορούσε η ΕΕ να συγκροτήσει μια συμμαχία των προθύμων και να επέμβει; Ούτε αυτό φαίνεται δυνατό. Απέναντι στους Ευρωπαίους υπάρχει άλλωστε και η απειλή, ότι “μη μου κουνιέστε πολύ” γιατί θα ανοίξω τις πύλες και θα σας στείλω πάνω από 3 εκ. πρόσφυγες».
Την ίδια στιγμή όμως, κατά την άποψη του κ. Κούτση, φαίνεται πως υπήρχαν κι εσωτερικοί λόγοι που οδήγησαν τον Ερντογάν σε αυτή την κίνηση κι άπτονταν με τη διαχείριση του προσφυγικού ρεύματος. Συγκεκριμένα όπως λέει: «Πριν 2-3 χρόνια μια δημοσκόπηση έδειξε ότι περίπου το 70% των Τούρκων υποστήριζαν τους Σύριους πρόσφυγες. Αντίθετα, πρόσφατη δημοσκόπηση στις αρχές του έτους δείχνει ότι μόνο ένα 30% τους υποστηρίζει πλέον. Όπως λοιπόν κάποιες χώρες της Ευρώπης αντιτίθενται στην κατανομή προσφύγων, έτσι και σήμερα ένα μέρος των Τούρκων στρέφονται κατά των προσφύγων ζητώντας την αποχώρησή τους. Η πίεση στο εσωτερικό λοιπόν είναι προς αυτή την κατεύθυνση κι όχι την αντίθετη».
Το «πράσινο φως» Τραμπ και τα περιθώρια κινήσεων των Κούρδων
Από την άλλη, σε αρκετούς εξακολουθεί προκαλεί έκπληξη το γεγονός ο Ντόναλντ Τραμπ έδωσε τελικά το «πράσινο φως» για την τούρκικη επέμβαση, παρά το γεγονός πως οι ΗΠΑ είχαν αναπτύξει στενές συμμαχικές σχέσεις με τους Κούρδους. Σύμφωνα με τον κ. Κούτση πάντως ο Αμερικάνος πρόεδρος δεν είχε σοβαρούς λόγους να αντιταχθεί στα σχέδια Ερντογάν: «Πρώτον, δε βλέπω να θεωρεί κι αυτός πως έχει ανάγκη πλέον το ΝΑΤΟ. Εκτός αυτού έχει και το εσωτερικό μέτωπο, καθώς έχει και τις προεδρικές εκλογές τον επόμενο Νοέμβριο. Δε θέλει λοιπόν να μπει σε περιπέτειες τύπου Αφγανιστάν ή Ιράκ, οι οποίες θα διακινδύνευαν τις πιθανότητές του».
Ταυτόχρονα, ο κ. Κούτσης θεωρεί πως στην δεδομένη συγκυρία τα περιθώρια κινήσεων των Κούρδων είναι αρκετά περιορισμένα, παρά το γεγονός ότι οι επιτυχίες τους έναντι του Ισλαμικού Κράτους τους έχουν δώσει πολλά στοιχεία σε διεθνές κύρος αλλά και στρατιωτική ισχύ. «Ας μην ξεχνάμε ότι στον πόλεμο κατά του Ισλαμικού Κράτους είχαν και την υποστήριξη των ΗΠΑ. Είναι αυτή η υποστήριξη που λείπει σήμερα» τονίζει και προσθέτει: «Επομένως οι σημερινές δυνατότητές τους να αναμετρηθούν με τους Τούρκους με επιτυχία είναι ελάχιστες. Αυτό που προφανώς θα προσπαθήσουν να κάνουν είναι να προσεγγίσουν την κυβέρνηση Άσαντ και να συνταχθούν μαζί του ζητώντας την προστασία του έναντι των Τούρκων».
Γιατί δε θα αντιδράσουν Ιράν-Ρωσία
Ποιες θα είναι όμως οι αντιδράσεις διεθνών δυνάμεων, οι οποίες έχουν ρόλο και παρουσία στην περιοχή, όπως η Ρωσία αλλά και το Ιράν; Ο ομότιμος καθηγητής του Πάντειου εκτιμά πως δεν πρέπει να περιμένουμε κάτι ιδιαίτερο.