Λίγα χρόνια μετά την κλοπή των Μαρμάρων του Παρθενώνα από τον λόρδο Έλγιν και ένα χρόνο πριν το ξέσπασμα της Επανάστασης του 1821 ένας ακόμα αρχαιολογικός θησαυρός, ένα άγαλμα- αριστούργημα, η Αφροδίτη της Μήλου, που βρέθηκε το 1820 στο όμορφο κυκλαδονήσι, μετά από πολλές περιπέτειες κατέληξε στο μουσείο του Λούβρου. Τα γεγονότα που ακολούθησαν την ανακάλυψη του αγάλματος και η πραγματική μάχη που δόθηκε για το ποιος θα καταφέρει τελικά να το πάρει είναι απίστευτα. Στο βιβλίο του Κυριάκου Σιμόπουλου ”ΞΕΝΟΙ ΤΑΞΙΔΙΩΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, 1810- 1821”, (ΤΟΜΟΣ Γ2) υπάρχουν συγκλονιστικές λεπτομέρειες και αφηγήσεις των πρωταγωνιστών της όλης ιστορίας, οι οποίες είναι συχνά αντικρουόμενες. Θα τις αναφέρουμε εδώ ελπίζοντας ότι οι αναγνώστες μας θα βρουν ενδιαφέροντα και διαφωτιστικά στοιχεία.
Πώς ανακαλύφθηκε η Αφροδίτη της Μήλου
Το 1814 είχε αποκαλυφθεί το αρχαίο θέατρο της Μήλου. Σ’ αυτή την περιοχή στα δεξιά της κοιλάδας που οδηγεί στη θάλασσα και όχι μακριά από τις περίφημες κατακόμβες του νησιού, κοντά στην περιοχή που ονομάζεται σήμερα Κλήμα, τον Φεβρουάριο του 1820 ο Μηλιός χωρικός Θεόδωρος Κεντρωτάς ή Μποτόνης σκάβοντας στο χωράφι του για να ξεχώσει οικοδομήσιμες πέτρες βρέθηκε μπροστά σ’ ένα υπόγειο κοίλωμα χωρισμένο σε τρεις στοές. Στη μεσαία την ψηλότερη είδε όρθιο το άγαλμα ”ου (του οποίου) η μεν αριστερά χειρ απέκρυπτε τους μαστούς η δε δεξιά εκράτει μήλον”. Ο Κεντρωτάς χώρισε τα δύο τμήματα του γλυπτού που ενώνονταν στο υπογάστριο με σιδερένια ράβδο και ”επιθέσας αυτά εφ’ εκατέρωθεν των δύο ημιόνων του τα μετέφερε εις τον αχυρώνα του”.
Έπειτα ειδοποίησε τον δημογέροντα Ιάκωβο Ταταράκη, ο οποίος συνεννοήθηκε με τον παπά- Βεργή και ακολουθώντας τις εντολές που είχε δώσει ένα χρόνο πριν ο δραγουμάνος του Στόλου Νικόλαος Μουρούζης που είχε επισκεφθεί τη Μήλο το 1819 ,αποφασίστηκε να στείλει το άγαλμα στην Κωνσταντινούπολη. Όμως ο Γάλλος υποπρόξενος Brest (1789- 1862), ο οποίος να σημειώσουμε ότι είχε γεννηθεί στην Κίμωλο, όπου είχαν εγκατασταθεί οι πρόγονοι του πριν δύο αιώνες, πληροφορήθηκε για την ανεύρεση του αγάλματος και ενημέρωσε τους ανωτέρους του. Λίγες μέρες αργότερα ένα γαλαξιδιώτικο καράβι άραξε στο λιμάνι της Μήλου και το άγαλμα φορτώθηκε σ’ αυτό. ”Το άγαλμα μετεφέρθη εις τον λιμένα και επεβιβάσθη σώον εκτός μικρών τινών βλαβών κατά τας πτυχάς του ενδύματος”.
Τα στοιχεία που παραθέσαμε μέχρι τώρα προέρχονται από αφήγηση του Δημήτρη Κεντρωτά, γιου του αγρότη που ανακάλυψε το άγαλμα, στον Αριστείδη Ταταράκη, φοιτητή της φιλολογίας το 1867. Ο Δ. Κεντρωτάς το 1820 ήταν 18 ετών. Ο Αριστείδης Ταταράκης δημοσίευσε όσα του είπε ο Κεντρωτάς στην ”Αφροδίτη Μηλία”, περιοδικό ”Νέα Επτάλοφος”, Κων/πολη 1867. Η ιστορία όμως της Αφροδίτης δεν τελειώνει εδώ. Οι απόψεις για το τι ακριβώς συνέβηκε στη συνέχεια είναι αντικρουόμενες. Ο Δ. Κεντρωτάς αυτόπτης μάρτυρας των γεγονότων είπε στον Ταταράκη ότι, ενώ το πλοίο ήταν έτοιμο να αναχωρήσει ,όταν έφτασε στο λιμάνι της Μήλου γαλλικό πλοίο με τον πρεσβευτή της Γαλλίας στην Κωνσταντινούπολη, ο οποίος είχε ενημερωθεί για την ανακάλυψη της Αφροδίτης και έναν υπάλληλο της γαλλικής πρεσβείας, ο οποίος συνεννοήθηκε με τον Brest να αρπάξουν το άγαλμα από το γαλαξιδιώτικο πλοίο. Όμως ο δημογέροντας Ι. Ταταράκης και ο Οικονόμος Βεργής το κατάλαβαν και έτρεξαν στο λιμάνι.
Εκεί ζήτησαν από τον Γαλαξιδιώτη πλοίαρχο να αντισταθεί με κάθε τρόπο στην παράδοση του αγάλματος στους Γάλλους. Τότε έφτασαν στο λιμάνι και ο υπάλληλος της γαλλικής πρεσβείας με τον Μπρεστ, που άρχισαν να διαπληκτίζονται με τον δημογέροντα και τον ιερέα. Αντάλλαξαν αρκετά… γαλλικά (βρισιές) μεταξύ τους και μάλιστα ο Μπρεστ χτύπησε τον ιερέα (Οικονόμο Βέργη). Ο καπετάνιος του γαλλικού πλοίου έδωσε διαταγή να εξοπλισθούν τρεις λέμβοι και να επιτεθούν εναντίον του πλοίου των Γαλαξιδιωτών, οι οποίοι είχαν ήδη πάρει θέση άμυνας. Η γαλλική υπεροπλία όμως και ο φόβος μήπως βυθιστεί το πλοίο ανάγκασαν τους Έλληνες να παραδώσουν το άγαλμα.
Ο Κεντρωτάς και άλλοι αυτόπτες μάρτυρες των γεγονότων είπαν στον Ταταράκη ότι κατά τη διάρκεια της μεταφοράς του αγάλματος προς τη γαλλική λέμβο ,κόπηκαν τα χέρια της Αφροδίτης ίσως σκόπιμα από τους Γαλαξιδιώτες για να τα δώσουν στον Μουρούζη. Οι Γάλλοι ναύτες από την πλευρά τους δεν γνώριζαν αν το άγαλμα είχε χέρια ή όχι, ο δε Brest που το είχε δει και πριν, δεν το ξαναείδε από την ώρα που φορτώθηκε στο γαλλικό πλοίο.
Ο Κυριάκος Σιμόπουλος…