Ο Κινέζος Big Brother έρχεται στο Βελιγράδι

Το κινεζικό λογισμικό αναγνώρισης προσώπου έφτασε στη Σερβία και επιβεβαιώνει τους χειρότερους φόβους της Δύσης για τον ρόλο της κινεζικής Huawei, της μεγαλύτερης εταιρείας τηλεπικοινωνιακού υλικού στον κόσμο.

Την ίδια ώρα διεθνής συναγερμός έχει σημάνει κατά του κινεζικού κολοσσού, καθώς η Huawei έχει εμπνεύσει υποψίες σε κυβερνήσεις, μυστικές υπηρεσίες και εταιρείες. Ολο και περισσότερες χώρες εκφράζουν φόβους πως η Huawei αποτελεί το «μάτι» του Πεκίνου στον δυτικό κόσμο και το όχημα με το οποίο η Κίνα κατασκοπεύει επιχειρήσεις και κράτη για να κλέψει τεχνογνωσία ή στρατηγικής σημασίας μυστικά, με απώτερο στόχο την παγκόσμια κυριαρχία της.

Το πείραμα του Βελιγραδίου

Όπως αναφέρει το δημοσίευμα του Foreign Policy, το 2014, ένας νεαρός άνδρας σκοτώθηκε σε ένα αυτοκινητιστικό δυστύχημα στην πρωτεύουσα της Σερβίας, στο Βελιγράδι. Ο δράστης τελικά δραπέτευσε, παρόλο που η αστυνομία είχε εντοπίσει τα ίχνη του. Μετά από ένα μήνα, η σερβική αστυνομία διαπίστωσε ότι ο ύποπτος είχε καταφύγει σε μια πόλη στην Κίνα και παρείχαν στις κινεζικές αρχές φωτογραφίες του, προκειμένου να τον εντοπίσουν. Μέσα σε τρεις ημέρες, η κινεζική αστυνομία συνέλαβε τον άντρα με τη βοήθεια της τεχνολογίας, γεγονός που εντυπωσίασε τους Σέρβους αξιωματούχους, οι οποίοι εξακολουθούσαν να χρησιμοποιούν αναλογικό εξοπλισμό επιτήρησης και εγκαταστάσεις με περιορισμένες τεχνικές δυνατότητες, σε αντίθεση με τους κινέζους ομολόγους τους.

Ο κινεζικός τηλεπικοινωνιακός γίγαντας Huawei, τον περασμένο Αύγουστο, περιέγραψε το περιστατικό αυτό ως ενδεικτική περίπτωση για το έργο Safe City που θα εφαρμόσει η εταιρεία και στη Σερβία. Η κινεζική εταιρεία ισχυρίζεται ότι το έργο Safe City θα συντομεύσει τους χρόνους αστυνομικής έρευνας, θα βελτιώσει τα ποσοστά σύλληψης και κράτησης, θα αποτρέψει το οργανωμένο έγκλημα και θα μειώσει τα συνολικά ποσοστά εγκληματικότητας. Η συγκεκριμένη μελέτη έχει έκτοτε αφαιρεθεί από την ιστοσελίδα της εταιρείας εν μέσω δημόσιας κατακραυγής στη Σερβία σχετικά με το πώς το σύστημα επιτήρησης θα επηρεάσει τη ζωή των Σέρβων πολιτών.

Το σύστημα παρακολούθησης της Huawei περιλαμβάνει την εγκατάσταση 1.000 φωτογραφικών μηχανών υψηλής ευκρίνειας, που χρησιμοποιούν λογισμικό αναγνώρισης προσώπων και πινακίδων κυκλοφορίας, σε 800 σημεία σε όλη τη Σερβική πρωτεύουσα για τα επόμενα δύο χρόνια. Στις αρχές του έτους, ο υπουργός Εσωτερικών της Σερβίας, Nebojsa Stefanovic, ανακοίνωσε ότι το έργο θα ξεκινήσει σύντομα και ότι θα καλύψει κάθε σημαντικό δρόμο και διάβαση στο Βελιγράδι.

Ωστόσο, η μελέτη της Huawei για τη Σερβία, που δημοσιεύθηκε πέντε μήνες πριν από τις δηλώσεις του Nebojsa Stefanovic, σημείωσε ότι στην πρώτη φάση η ομάδα του είχε ήδη αναπτύξει περισσότερες από 100 κάμερες και συστήματα διαχείρισης βίντεο σε 60 βασικούς χώρους της πόλης.

Σε ολόκληρη την Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική, μία από τις μεγαλύτερες ανησυχίες σχετικά με την τεχνολογία της Huawei είναι ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ενίσχυση αυταρχικών συστημάτων – και αυτό ακριβώς θα έκανε αυτή η δομή επιτήρησης στη Σερβία. Αντικαθιστά, με λίγα λόγια, το αίσθημα ασφάλειας στους πολίτες με το αίσθημα του φόβου. Η Σερβία έχει γίνει ένα είδος ινδικού χοιριδίου σε πείραμα. Η περίπτωσή της αποτελεί μια δοκιμασία για το πώς άλλες χώρες θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν παρόμοιες προκλήσεις.

Ο Οργανισμός Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, υποστηρίζει ότι το λογισμικό που χρησιμοποιείται για αναγνώριση προσώπου παραβιάζει σοβαρά τα θεμελιώδη δικαιώματα και τις ελευθερίες των πολιτών. “Η τεχνολογία αναγνώρισης προσώπου είναι πολύ ενοχλητική και επικίνδυνη, καθώς συλλέγει πλήθος βιομετρικών δεδομένων των πολιτών. Με τον όρο βιομετρικά δεδομένα νοούνται οι πληροφορίες που αντλούνται από τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά με τη χρήση ειδικών μεθόδων της επιστήμης και της στατιστικής. Εάν δεν έχει πραγματοποιηθεί εκτίμηση των επιπτώσεων για την προστασία των δεδομένων και εάν δεν υπάρχουν ακριβείς κανόνες για την επεξεργασία τους, αυτά τα ευαίσθητα δεδομένα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για οποιοδήποτε σκοπό”, δήλωσε ο Bojan Perkov από τον Οργανισμό.

Όταν ο οργανισμός ζήτησε από τις σερβικές αρχές να διεξαγάγουν τέτοιες αξιολογήσεις, η απάντηση ήταν ότι ο Σερβικός νόμος που ρυθμίζει αυτόν τον τομέα δεν είχε ακόμη εφαρμοστεί. Αυτό δεν είναι ενθαρρυντικό, δεδομένου ότι μια παραβίαση δεδομένων που επιτρέπει την πρόσβαση στο σύστημα Safe City θα είχε σοβαρές συνέπειες.

“Οι παραβιάσεις δεδομένων μεγάλης κλίμακας πρέπει να συμβαίνουν σε χώρες με καλύτερους κανόνες προστασίας δεδομένων και υψηλότερο επίπεδο συνείδησης της ιδιωτικότητας από τη Σερβία”, ανέφερε ο Perkov. Στη Σερβία, για παράδειγμα θα μπορούσε να οδηγήσει στη δημοσιοποίηση ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων. Χρησιμοποιώντας τα αιτήματα για την ελεύθερη πληροφόρηση, ο οργανισμός ζήτησε από τη σερβική αστυνομία τη θέση των φωτογραφικών μηχανών, η οποία όμως αρνήθηκε και τους είπε ότι οι πληροφορίες ήταν εμπιστευτικές. Άλλες λεπτομέρειες σχετικά με τη συμφωνία με την Huawei παραμένουν επίσης σπάνιες λόγω της εμπιστευτικότητας, όπως δηλώνεται.

Παρά τις ανησυχίες των πολιτών και των ΜΚΟ για την προστασία της ιδιωτικής ζωής, η Huawei υποστηρίζει ότι είναι μόνο προμηθευτής του έργου και ότι συμμορφώνεται με όλους τους ισχύοντες νόμους και κανονισμούς στη Σερβία. “Ο ιδιοκτήτης του έργου είναι το Υπουργείο Εσωτερικών της Δημοκρατίας της Σερβίας. Παρέχουμε εξοπλισμό και λειτουργούμε ως επεξεργαστής δεδομένων με βάση τις οδηγίες και τις εξουσιοδοτήσεις του πελάτη”, ανέφερε ο εκπρόσωπος της Huawei, Liu Yinhanxiao.

Με αφορμή την περίπτωση του Βελιγραδίου, η οποία διαγράφηκε τώρα από την ιστοσελίδα της Huawei, η εταιρεία ανέφερε ότι έχει ήδη αναπτύξει το σύστημα Safe City σε 230 πόλεις σε όλο τον κόσμο, για περισσότερες από 90 εθνικές ή περιφερειακές κυβερνήσεις. Υπάρχουν ανάλογα έργα στη Μάλτα, την Τουρκία, τη Ρωσία, την Ουκρανία, το Αζερμπαϊτζάν και το Καζακστάν, κ.ά..

Η συνεργασία της Σερβίας με την Κίνα ξεκίνησε το 2009, όταν οι δύο χώρες υπέγραψαν συμφωνία μεταξύ των υπουργείων δημόσιας ασφάλειας. Το 2014, η Huawei εισήγαγε τη μελέτη, υπογράφοντας ένα μνημόνιο για το έργο Safe City. Πριν από δύο χρόνια, η Huawei και η σερβική κυβέρνηση υπέγραψαν επίσης μια στρατηγική εταιρική σχέση, επεκτείνοντας την ανάπτυξη της υποδομής πληροφόρησης και επικοινωνίας στα σερβικά εκπαιδευτικά ιδρύματα. Φέτος, οι αρχές της Σερβίας ζήτησαν επίσης τη βοήθεια της Huawei για την εγκατάσταση υποδομών ευρυζωνικού διαδικτύου στις εθνικές οδούς τους.

Τον περασμένο μήνα, κατά τη διάρκεια επίσκεψης του κινέζου υπουργού Δημόσιας Ασφάλειας Zhao Kezhi, ο Πρόεδρος της Σερβίας Aleksandar Vucic δήλωσε ότι οι δύο χώρες έχουν ισχυρή φιλία και σφαιρική στρατηγική εταιρική σχέση σε όλους τους τομείς, ειδικά όσον αφορά την ασφάλεια. Παρότι οι περιορισμοί των ΗΠΑ αρχίζουν να συσσωρεύουν την πίεση προς την Huawei, Σέρβοι αξιωματούχοι δήλωσαν ότι δεν έχουν σχέδια να εγκαταλείψουν τη συνεργασία τους με την κινεζική εταιρεία.

Ενώ η Ουάσιγκτον κατηγορεί την Huawei ότι κατασκοπεύει εξ ονόματος του Πεκίνου, στη Σερβία η σχέση με την Κίνα και την Huawei είναι απαλλαγμένη από τριβές. Μάλιστα, ωφελεί και τα δύο μέρη, καθώς η συνεργασία με το Πεκίνο και τον τεχνολογικό κολοσσό λειτουργεί προς το συμφέρον της σερβικής κυβέρνησης, καθώς ταυτόχρονα φέρνει και επενδύσεις και μέσα για να διατηρήσει τον έλεγχο των πολιτικών αντιπάλων του.

Σε ό,τι αφορά την Huawei, μπορεί οι επιδιώξεις της εταιρείας για επέκταση προς τα δυτικά να συναντούν αντιδράσεις λόγω της αμερικανικής πίεσης, ωστόσο ο κινεζικός γίγαντας θα μπορούσε να δει τις υποψήφιες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης στα Βαλκάνια ως πίσω πόρτα για να μπει στην Ευρώπη. Η κινεζική κυβέρνηση ήδη διατηρεί μια σημαντική παρουσία στην περιοχή μέσω του πρότζεκτ Belt and Road, χρηματοδοτώντας διάφορα έργα υποδομής και ενέργειας. Μόνο στη Σερβία, τα έργα υποδομής από κινεζικές εταιρίες εκτιμώνται σε περίπου 10 δισεκατομμύρια δολάρια. Πράγματι, τα περισσότερα από τα έργα Belt and Road απευθύνονται σε υποψήφιες χώρες της ΕΕ από τα Βαλκάνια.

Η Σερβία είναι υποψήφια για ένταξη στην ΕΕ από το 2012. Δύο χρόνια αργότερα, το Βελιγράδι άρχισε διαπραγματεύσεις για ένταξη στο μπλοκ. Ωστόσο, πρόσφατα, η διαδικασία έχει σταματήσει λόγω της άρνησης της Σερβίας να αναγνωρίσει το γειτονικό Κοσσυφοπέδιο και να εξομαλύνει τις σχέσεις με την πρώην επαρχία της. Αντίθετα, η θέση της Κίνας για το Κοσσυφοπέδιο ευθυγραμμίζεται με τη Σερβική.

Ωστόσο, τα προβλήματα του Vucic στη χώρα δεν περιορίζονται στο Κοσσυφοπέδιο. Η έλλειψη ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης, η αύξηση των αυταρχικών τάσεων, οι απειλές κατά του κράτους δικαίου και τα υψηλά επίπεδα διαφθοράς αποτελούν την κινητήρια δύναμη των διαμαρτυριών τους τελευταίους έξι μήνες. Χιλιάδες Σέρβοι πολίτες συγκεντρώνονται κάθε Σάββατο στο Βελιγράδι για να διαμαρτυρηθούν ενάντια στο κυβερνών κόμμα. Ο ίδιος ο Vucic έχει υποβαθμίσει τη σημασία αυτών των διαδηλώσεων, λέγοντας ότι ο αριθμός των διαδηλωτών είναι πολύ μικρότερος από ό, τι αναφέρουν τα σερβικά ΜΜΕ.

Ο Vucic έκανε και χρήση αεροσκαφών για να καταγράψει τον αριθμό των υποστηρικτών του, οι οποίοι συγκεντρώθηκαν στα τέλη Απριλίου, λίγο μετά τη μεγάλη συγκέντρωση διαμαρτυρίας της αντιπολίτευσης. Συγκρίνοντας το βίντεο, ο Vucic σκόπευε να δείξει ότι οι υποστηρικτές του ήταν πολύ περισσότεροι από αυτούς της αντιπολίτευσης.

Έχοντας στη διάθεσή του την τεχνολογία επιτήρησης της Huawei, ο Vucic μπορεί τώρα να το κάνει αυτό άνετα και χωρίς βοήθεια. Με στρατηγικά τοποθετημένες κάμερες και συστήματα αναγνώρισης προσώπου, η σερβική αστυνομία θα μπορούσε να έχει μια πολύ καλή ιδέα όχι μόνο για τον αριθμό των διαδηλωτών, αλλά και για την ταυτότητά τους. Ένα τέτοιο σύστημα θα μπορούσε να προκαλέσει μυριάδες κινδύνους για τους Σέρβους πολίτες.

Όλες αυτές οι εξελίξεις δείχνουν ότι θα μπορούσε να είναι η τέλεια ευκαιρία για την Κίνα και τον τεχνολογικό της γίγαντα να επιδείξουν τις ικανότητές τους για τη δημιουργία ενός κράτους επιτήρησης.

Στην Ευρώπη, δεν υπάρχει καλύτερος χώρος από τα Βαλκάνια για μια δοκιμαστική πορεία της κινεζικής τεχνολογίας. Οι χαλαρές πρακτικές στον τομέα των δημόσιων συμβάσεων και των κανονιστικών ρυθμίσεων επιτρέπουν την ευελιξία των δημόσιων και ιδιωτικών κινεζικών εταιρειών που επιθυμούν να αναπτύξουν επιχειρηματικές δραστηριότητες.

Το πιλοτικό έργο της Huawei στη Σερβία θα μπορούσε να αποδειχθεί ότι αποτελεί δοκιμαστικό έδαφος για τα ευρωπαϊκά της σχέδια, τα οποία περιλαμβάνουν την εφαρμογή της τεχνολογίας της 5G – κάτι που οι Ηνωμένες Πολιτείες και η ΕΕ αντιτάσσονται σθεναρά.

Η διείσδυση αυτού του τύπου τεχνολογίας επιτήρησης θα σήμαινε επίσης ότι το εθνικό δίκτυο πληροφοριών της Κίνας θα μπορούσε να γίνει διεθνές. Στην περίπτωση αυτή, η Σερβία θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως ορόσημο στην ώθηση της Κίνας για τεχνολογική κυριαρχία και τις προσπάθειές της να ασκήσει την επιρροή της στην Ευρώπη.