Την ώρα που Ιταλία και Κομισιόν φαίνεται να βαδίζουν προς νέο γύρο εχθροπραξιών, τα επιτελεία τόσο στη Ρώμη όσο και στις Βρυξέλλες ετοιμάζουν τις επόμενες κινήσεις τους.
Όπως αναφέρει το Politico, η εκπεφρασμένη πλέον απειλή εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να υποβάλει την τρίτη μεγαλύτερη οικονομία σε διαδικασία υπερβολικού ελλείµµατος (Excessive Deficit Procedure – EDP), κάτι που πρακτικά θα σήμαινε την επιβολή κυρώσεων έως και 4,45 δις ευρώ, αποτελεί απλά το προοίμιο μιας σύγκρουσης που δεδομένα θα δοκιμάσει τα θεμέλια του ευρωπαϊκού οικοδομήματος.
Ο δεύτερος γύρος του πολέμου
Υπενθυμίζεται πως δεν είναι η πρώτη φορά που βλέπουμε τις δύο πλευρές να βρίσκονται στα «πρόθυρα πολέμου». Μόνο που στην προηγούμενη περίπτωση, στα τέλη του 2018, η κατάσταση φάνταζε ελαφρώς πιο ήπια σε σχέση με τη σημερινή, με τις δυο πλευρές να φτάνουν σε συμβιβασμό την τελευταία στιγμή οριοθετώντας το όριο του ιταλικού ελλείµµατος στο 2,04% του ΑΕΠ.
Στην έκθεση που εκδόθηκε την Τετάρτη εξεταζόταν εάν και κατά πόσο η Ιταλία έχει συµµορφωθεί µε τα κριτήρια του ελλείµµατος και του χρέους, όπως εκείνα ορίζονται στο πλαίσιο του Συµφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Βάσει των ευρωπαϊκών κανόνων, δηµόσιο χρέος και έλλειµµα δεν πρέπει να ξεπερνούν το µεν πρώτο το 60% του ΑΕΠ και το δεύτερο το 3% του ΑΕΠ.
Ειδικά στην περίπτωση της Ιταλίας, ωστόσο, το δηµόσιο χρέος αυξήθηκε το 2018 στο 132,2% του ΑΕΠ (από 131,4% το 2017) και συνεχίζει να ανεβαίνει. Σύµφωνα µε τις προβλέψεις της ΕΕ, αναµένεται να αγγίξει το 135% το 2020, κινούµενο παράλληλα µε το ιταλικό έλλειµα, που είναι µεν σήµερα κάτω από το όριο του 3% (στο 2,5% του ΑΕΠ) αλλά επίσης αναµένεται να ανέβει (στο 3,5% το 2020).
Το βασικό πρόβλημα για τη Ρώμη, είναι πως η Κομισιόν βάζει στο στόχαστρο σημαντικές πρωτοβουλίες της συγκυβέρνησης Λέγκας-Πέντε Αστέρων, όπως το νέο συνταξιοδοτικό σύστημα αλλά και πολλές φορολογικές ελαφρύνσεις, καθώς με αυτές παραβιάζονται οι δημοσιονομικοί κανόνες της Ένωσης. Είναι σαφές όμως πως ούτε ο Ματέο Σαλβίνι, της ακροδεξιάς Λέγκας, ούτε κι ο Λουίτζι Ντι Μάιο, των Πέντε Αστέρων, δείχνουν διατεθειμένοι να κάνουν πίσω επί των συγκεκριμένων ζητημάτων, μεταξύ άλλων και για λόγους εσωτερικών συσχετισμών, καθώς η «συγκατοίκησή» τους αποδεικνύεται ιδιαίτερα δύσκολη.
Ενδεικτικές άλλωστε του κλίματος ήταν οι πρώτες αντιδράσεις και των δυο κυβερνητικών εταίρων, οι οποίες ήταν άκρως επιθετικές για την Κομισιόν, στην οποία καταλόγισαν αντιαναπτυξιακή λογική, ενώ παράλληλα την κατηγορούσαν ότι κάνει τα «στραβά μάτια» σε περιπτώσεις ανάλογων παραβιάσεων των ευρωπαϊκών δημοσιονομικών κανόνων από χώρες, όπως στη Γερμανία και στην Ολλανδία.
«Μαύρο πρόβατο» ή «too big to fail»;
Από την άλλη, σύμφωνα το διαδικτυακό περιοδικό Stratfor, η Κομισιόν φροντίζει με κάθε τρόπο να διαμηνύει πως βλέπει την Ιταλία ως το «μαύρο πρόβατο». Η δε περίπτωση επιβολής των εν λόγω κυρώσεων στη Ρώμη εκτιμάται πως μπορεί να έχει ευρύτερες συνέπειες για την ιταλική οικονομία, καθώς θα εντείνει τις ανησυχίες στις αγορές αυξάνοντας το κόστος δανεισμούς της χώρας.
Σε κάθε περίπτωση, η ιταλική κυβέρνηση -και με δεδομένο πως οι τελικές αποφάσεις της Κομισιόν θα ληφθούν στις 9 Ιουλίου- έχει λιγότερο από ένα μήνα για να πείσει για τις «αγαθές προθέσεις» της. Θα μπορούσε για παράδειγμα να θέσει υψηλότερους στόχους αναφορικά με την πάταξη της φοροδιαφυγής.
Σε κάθε περίπτωση, φαίνεται πως και στο εσωτερικό των δυο στρατοπέδων υπάρχουν φωνές που δηλώνουν την ανάγκη συμβιβασμού. «Η πόρτα μας είναι πάντα ανοιχτή και χαρούμε πολύ να ακούσουμε αλλά και να συζητήσουμε τι έχει να πει η ιταλική πλευρά» σημείωσε με νόημα ο Ευρωπαίος Επίτροπος για Οικονομικών, Πιερ Μοσκοβισί.
«Θα κάνουμε τα πάντα να αποφύγουμε τις κυρώσεις, καθώς θα ήταν καταστροφικές για τη χώρα μας» δήλωσε από τη μεριά του ο Ιταλός πρωθυπουργός, Τζουζέπε Κόντε.
Πολλοί μάλιστα υπενθυμίζουν πως πριν από 3 χρόνια χώρες όπως η Ιταλία και η Πορτογαλία απέφυγαν τη διαδικασία υπερβολικού ελλείµµατος (Excessive Deficit Procedure – EDP), παρότι απέτυχαν να συμμορφωθούν με τους κανόνες. Επισημαίνουν δε με νόημα πως μια σύγκρουση ΕΕ-Ιταλίας θα αποδεικνυόταν μακροπρόθεσμα καταστροφική για όλες τις πλευρές.
Τα σχέδια για «παράλληλο σύστημα πληρωμών» και οι κίνδυνοι που συνεπάγεται
Την ίδια στιγμή, ενδεικτική του αδιεξόδου της ιταλικής κυβέρνησης είναι και η δημοσιοποίηση των σχεδίων για «σύστημα παράλληλων πληρωμών», των λεγόμενων mini-BOTs.
Εμπνευστές του «παράλληλου νομίσματος» είναι ο Κλαούντιο Μπόργκι (σφοδρός επικριτής του ευρώ), ένας από τους πιο ισχυρούς οικονομικούς συμβούλους της Λέγκας και ο Αλμπέρτο Μπανιάι, πρόεδρος της επιτροπής Οικονομικών στη Γερουσία.
Αν και το θέμα παραμένει θολό, ο Τομάζο Μονατσέλι, καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Bocconi δήλωσε ότι τα mini-BOTs μπορεί να κυμαίνονται από 1 έως 50 ευρώ σε ονομαστική αξία, χωρίς επιτόκιο ούτε και ημερομηνία λήξης. Η έκδοση εσωτερικού παράλληλου νομίσματος περιλαμβάνονταν στο πρόγραμμα της Λέγκα για τις εκλογές του ’18, ενώ και η προγραμματική συμφωνία για το σχηματισμό κυβέρνησης με το Κίνημα των 5 Αστέρων, τα περιλαμβάνει επίσης.
Το βασικά όμως προβλήματα με την απόπειρα εφαρμογής μιας τέτοιας ιδέας είναι δύο: το πρώτο είναι ότι η ΕΕ πιθανότατα θα θεωρούσε κάτι τέτοιο ως παραβίαση τωνβασικών κανόνων της Ευρωζώνης που ορίζει το ευρώ ως το μοναδικό νόμισμα των χωρών-μελών. Και δεύτερον, πως θα ενίσχυε τους φόβους για πιθανά παρασκηνιακά σχέδια για έξοδο της Ιταλίας από την Ευρωζώνη, κάτι που πιθανότατα θα δημιουργούσε bank run και περαι΄τερω κινδύνους για την ιταλική οικονομία.
Με αυτά τα δεδομένα, λίγοι είναι αυτοί που πιστεύουν πως η δημοσιοποίηση της ιδέας είναι κάτι παραπάνω από μια δήλωση-υπενθύμιση της Ρώμης προς της Βρυξέλλες πως η ίδια έχει όλες τις επιλογές πάνω στο τραπέζι.