Των Σάββα Ρομπόλη και Βασίλη Μπέτση
Το Νοέμβριο του 2017, στη Σύνοδο Κορυφής του Γκέτεμποργκ (Σουηδία) υιοθετήθηκε ο «Ευρωπαϊκός Πυλώνας Κοινωνικών Δικαιωμάτων» Έχει ενδιαφέρον το γεγονός ότι η ευρωπαϊκή γραφειοκρατία ισχυρίζεται ότι συμβάλλει στον περιορισμό του ανησυχητικού πλέον για την προοπτική της ΕΕ διευρυμένου κοινωνικού ελλείμματος, ενώ στην πραγματικότητα αποδομείται η κοινωνική Ευρώπη. Πρόκειται για τάση, η οποία δεν φαίνεται πως θα ανακοπεί μετά τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών.
Πράγματι, η ευρωπαϊκή γραφειοκρατία και οι συμμετέχοντες στη σύνοδο θεωρούσαν ότι με ένα κατάλογο είκοσι αρχών και στόχων (μη δεσμευτικού χαρακτήρα) για τη πρόσβαση στην αγορά εργασίας, τα επιδόματα ανεργίας, τις αποδοχές και τις ασφαλιστικές εισφορές των διασυνοριακών εργαζομένων, ενισχύουν την κοινωνική διάσταση της ΕΕ.
Η προαναφερόμενη ουτοπική θεώρηση βασίζεται στην επιμελημένη παραγνώριση της ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας ότι οι ασκούμενες οικονομικές και κοινωνικές πολιτικές λιτότητας στην ΕΕ, από το 1970 μέχρι σήμερα, έχουν προκαλέσει -όπως αποδεικνύεται εκ του αποτελέσματος- συνθήκες υπαρξιακής κρίσης. Αυτό συνέβη με την εγκαθίδρυση του «μοντέλου του οικονομικού και κοινωνικού δυϊσμού», καθώς και του «δυϊσμού των ευρωπαϊκών και περιφερειακών ανισοτήτων», με τη σταδιακή εγκαθίδρυση της Ευρώπης των πολλαπλών ταχυτήτων.
Οι δυσμενείς αυτές εξελίξεις εδραίωσαν το κοινωνικό dumping και τον αθέμιτο ανταγωνισμό. Ανέτρεψαν την πορεία του ευρωπαϊκού εγχειρήματος από αθροιστικό (κράτη-μέλη) σε ακέραιο (ΕΕ), με την εν δυνάμει αντιστροφή και μετατροπή του ακέραιου σε αθροιστικό και την ανάδειξη του υπαρξιακού ερωτήματος της μελλοντικής συνεκτικότητας της ΕΕ.
Απο-ευρωπαϊκοποίηση
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι χώρες που σέρνουν το χορό της σταδιακής απο-ευρωπαϊκοποίησης είναι, κατά βάση, τα κράτη-μέλη της «παλαιάς Ευρώπης», όπως η Γαλλία, η Γερμανία, το Βέλγιο και η Ολλανδία. Τα κράτη αυτά προσπαθούν, στη συγκεκριμένη περίπτωση, να περιορίσουν τη θεσμική δυνατότητα απόσπασης των εργαζομένων εντός της ΕΕ, εισάγοντας στη διακήρυξη του Γκέτεμποργκ διατάξεις «προστατευτισμού». Οι συγκεκριμένες διατάξεις, παρά το γεγονός ότι δεν ευνοούν τους αποσπασμένους εργαζόμενους των χωρών της Μεσογειακής και Ανατολικής Ευρώπης, εντούτοις απέσπασαν την εύθραυστη συναίνεση τους.
Αυτό συνέβη, γιατί τα κράτη-μέλη της «παλαιάς Ευρώπης» θεωρούν ότι οι αποσπασμένοι εργαζόμενοι στις χώρες τους, που προέρχονται κατά βάση από κράτη-μέλη της μεσογειακής και ανατολικής Ευρώπης, για χρονικό διάστημα μέχρι 24 μήνες, καταλαμβάνουν θέσεις εργασίας χαμηλότερου επιπέδου αμοιβών από αυτό των εργαζομένων που προέρχονται από τις χώρες υποδοχής.
Αυτό συμβαίνει γιατί δεν καλύπτονται από τις ισχύουσες συλλογικές συμβάσεις εργασίας, οι οποίες προβλέπουν υψηλότερο επίπεδο αμοιβών από το αντίστοιχο των χωρών προέλευσης. Παράλληλα, οι καταβαλλόμενες ασφαλιστικές εισφορές αποδίδονται στο κοινωνικό-ασφαλιστικό σύστημα της χώρας προέλευσης. Ο επιβαλλόμενος από τα παλαιά κράτη-μέλη συμβιβασμός στη σύνοδο του Γκέτεμποργκ επιτεύχθηκε με τη συμφωνία ότι το νέο θεσμικό πλαίσιο θα εφαρμοστεί μετά την πάροδο τεσσάρων ετών, δηλαδή από 1/1/2021.
Τάσεις απόκλισης
Ταυτόχρονα, επιτεύχθηκε με τη συμφωνία μείωσης της χρονικής διάρκειας των 24 μηνών σε 12 μήνες, με την απόδοση των καταβαλλόμενων εισφορών στο κοινωνικο-ασφαλιστικό σύστημα της χώρας προέλευσης του εργαζόμενου. Μετά τους 12 μήνες, ο εργαζόμενος εντάσσεται πλήρως στο συλλογικό θεσμικό πλαίσιο αμοιβών και παροχών της χώρας υποδοχής, με την εξαίρεση του τομέα των οδικών μεταφορών και των οδηγών που πραγματοποιούν διασυνοριακά δρομολόγια.
Στις συνθήκες αυτές και ιδιαίτερα στο πλαίσιο της στρατηγικής επιλογής των πολλαπλών ταχυτήτων στην ΕΕ, περιορίζεται σταδιακά η πορεία ευρωπαϊκοποίησης της κοινωνικής πολιτικής. Ενισχύεται, όμως, η στρατηγική του ευρωπαϊκού συντονισμού των εθνικών κοινωνικών πολιτικών. Το συγκεκριμένο γεγονός προδιαγράφει την τελευταία φάση στην πορεία αποκαθήλωσης της κοινωνικής Ευρώπης. Στην πορεία αυτή, οι παρατηρούμενες σήμερα κοινωνικές και περιφερειακές ανισότητες στην ΕΕ θα διευρυνθούν ακόμη περισσότερο, ενδυναμώνοντας σταδιακά τις τάσεις απόκλισης παρά σύγκλισης των κρατών-μελών της Ένωσης.