Επιστροφή στο παλαιό εθνικό κράτος ή συνέχιση της ευρωπαϊκής ενοποίησης με νέες προτεραιότητες; Σε αυτό το κρίσιμο ερώτημα καλούνται να απαντήσουν οι ψηφοφόροι στις προσεχείς ευρωεκλογές.
“Στις 26 Μαίου κρίνεται η μοίρα της Ευρώπης” έλεγε στην τελευταία σύνοδο του Ευρωκοινοβουλίου ο Μάνφρεντ Βέμπερ, επικεφαλής της Κ.Ο. του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ) και υποψήφιος για την προεδρία της Κομισιόν. Το ίδιο πιστεύουν πολλοί άλλοι κορυφαίοι πολιτικοί, από όλες τις πολιτικές ομάδες, στις Βρυξέλλες και στο Στρασβούργο. Ο Μάνφρεντ Βέμπερ βλέπει και ένα ακόμη κομβικό δίλημμα: την αντιπαράθεση ανάμεσα σε φιλοευρωπαίους και εθνικιστές. “Η Ευρώπη πάει καλά. Δεν θα αφήσουμε τους εθνικιστές να την καταστρέψουν” επισημαίνει ο υποψήφιος της Κεντροδεξιάς. Η αλήθεια είναι ότι ποτέ άλλοτε εθνολαϊκιστές και ευρω-σκεπτικιστές δεν φαίνονταν τόσο ισχυροί ενόψει ευρωεκλογών. Σύμφωνα με τελευταίες δημοσκοπήσεις μπορούν να αισιοδοξούν ότι θα καταλάβουν το 20% των εδρών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Είναι χαρακτηριστική η διατύπωση του υπερσυντηρητικού πρωθυπουργού της Ουγγαρίας Βίκτορ Όρμπαν, που υποστηρίζει ότι οι ευρωεκλογές είναι μία αντιπαράθεση ανάμεσα στη “μη φιλελεύθερη δημοκρατία”, την οποία ευαγγελίζεται ο ίδιος, και τους “φιλελεύθερους δημοκράτες”. Εκείνοι, υποστηρίζει, θέλουν μία “ανταλλαγή πληθυσμών”, η οποία θα “εξισλαμίσει” την Ευρώπη μέσω της εισροής μεταναστών. Σε ομιλία του για την εθνική εορτή της Ουγγαρίας ο Όρμπαν προειδοποιεί ότι “όποιος υποδέχεται παράνομους μετανάστες και πρόσφυγες δημιουργεί έθνη με ανάμεικτες ράτσες, με αποτέλεσμα να τερματίζονται οι ιστορικές παραδόσεις και να δημιουργείται μία νέα τάξη πραγμάτων”. Αγαπημένος εχθρός των εθνολαϊκιστών είναι ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμμανουέλ Μακρόν, ο οποίος έχει κηρύξει πόλεμο στη “μη φιλελεύθερη δημοκρατία” και απαιτεί μία “αναγέννηση” της Ευρώπης με αλληλεγγύη. Ο ίδιος έχει δηλώσει ότι βλέπει τις ευρωεκλογές ως μία μάχη “ανάμεσα σε αυτούς που πιστεύουν στην Ευρώπη και σε εκείνους που δεν πιστεύουν”.
Όχι μόνο το μεταναστευτικό στην ατζέντα
Για τα φιλοευρωπαϊκά κόμματα το μέλλον της Ευρώπης κρίνεται σε θέματα όπως η αγορά εργασίας, η μετανάστευση, η προστασία του κλίματος, η εμπορική πολιτική και οι εξωτερικές δράσεις της ΕΕ, δηλαδή ο ρόλος που καλείται να διαδραματίσει στους διεθνείς συσχετισμούς δυνάμεων. Σε όλη αυτή την ατζέντα δεν υπάρχουν ουσιώδεις διαφορές ανάμεσα στον χριστιανοδημοκράτη Μάνφρεντ Βέμπερ και τον σοσιαλιστή Φρανς Τίμερμανς. Για παράδειγμα, στο μεταναστευτικό και οι δύο εκτιμούν ότι πρέπει να δοθεί προτεραιότητα σε μία εταιρική σχέση με την Αφρική και στην υλοποίηση επενδύσεων στις χώρες προέλευσης των προσφύγων και μεταναστών.
Από την πλευρά τους οι εθνολαϊκιστές είναι απόλυτοι. Όπως λέει χαρακτηριστικά ο υπουργός Εξωτερικών της Ουγγαρίας Πίτερ Σιάρτου “ο πιο σημαντικός στόχος των ευρωεκλογών είναι μία πλειοψηφία εναντίον της μετανάστευσης και η Ουγγαρία θα συνεισφέρει σε αυτό”. Γενικότερα οι εθνολαϊκιστές υπόσχονται μία εντελώς διαφορετική Ευρώπη, στην οποία τα εθνικά κράτη θα ανακτήσουν πλήρως κυριαρχικά δικαιώματα που είχαν “εκχωρήσει” τα προηγούμενα χρόνια, ενώ η συγκεντρωτική εξουσία των Βρυξελλών θα αποδυναμωθεί. Η απάντηση του Φρανς Τίμερμανς, αντιπροέδρου της απερχόμενης “Επιτροπής Γιούνκερ” και υποψηφίου των σοσιαλιστών για την προεδρία της Κομισιόν: “Δεν θα παραδώσουμε στους εξτρεμιστές την εξουσία στην Ευρώπη. Είναι μία εκλογική αναμέτρηση, στην οποία κρίνεται η μοίρα της Ευρώπης, η απόφαση είναι δική σας. Εσείς θα αποφασίσετε ποια Ευρώπη χρειαζόμαστε στα επόμενα πέντε χρόνια”, λέει ο Τίμερμανς μιλώντας στη γερμανική δημόσια τηλεόραση.
“Η ΕΕ έχει τη δύναμη να αντισταθεί”
Συγκρατημένα αισιόδοξος φαίνεται ο αναλυτής Γιάννης Εμμανουηλίδης, επικεφαλής του European Policy Center στις Βρυξέλλες. Θεωρεί ότι η σύνθεση του νέου Ευρωκοινοβουλίου θα αναγκάσει Χριστιανοδημοκράτες, Σοσιαλιστές, Φιλελεύθερους και Πράσινους να συνεργαστούν σε έναν “μεγάλο συνασπισμό”, αλλά αυτό δεν θα οδηγήσει την ΕΕ σε ριζική αλλαγή πορείας. “Πρέπει να έχουμε κριτική διάθεση, αλλά καλό είναι να μην υπερβάλλουμε. Τα προηγούμενα χρόνια η ΕΕ είχε αποδείξει ότι έχει τη δύναμη να αντισταθεί, το ίδιο θα συμβεί και στο μέλλον”, επισημαίνει. Ο ίδιος εκτιμά ότι αυτό που είναι ιδιαίτερα σημαντικό για το νέο Κοινοβούλιο είναι να θωρακίσει την Ευρώπη για ενδεχόμενες νέες κρίσεις στην οικονομία, αλλά και στις σχέσεις με ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα. “Θα υπάρξουν και άλλες κρίσεις, ακόμη δεν γνωρίζουμε αν θα είναι επακόλουθο παλαιών προβλημάτων ή αν ανακύψουν νέες προκλήσεις”, λέει ο ίδιος.
Για τον Κάρελ Λανού, ερευνητή στο Κέντρο Ευρωπαϊκών Πολιτικών Σπουδών στις Βρυξέλλες, η πρόκληση είναι πολύ συγκεκριμένη: “Η ΕΕ πρέπει να εστιάσει στην οικονομική ανάπτυξη και στην σύγκλιση ανάμεσα στον πιο πλούσιο Βορρά και τον πιο φτωχό Νότο”, επισημαίνει. Μόνο έτσι θα αντιμετωπιστεί και το πρόβλημα του εθνολαϊκισμού, ο οποίος άλλωστε είναι ισχυρότερος στις πιο φτωχές χώρες, εκτιμά ο ίδιος και προτείνει “περισσότερη Ευρώπη”, αλλά σε συγκεκριμένους τομείς: “Το σημαντικό είναι να ενισχύσουμε ακόμη περισσότερο την ενιαία εσωτερική αγορά στην Ευρώπη και να δράσουμε πιο αποτελεσματικά εκτός Ευρώπης. Στο εσωτερικό θα έπρεπε να συζητήσουμε εκτενέστερα για την πολιτική ενέργειας, την ψηφιακή οικονομία και μία ευρύτερη ελευθερία κυκλοφορίας των εργαζομένων. Όσο για το εξωτερικό: όσο παραμένει πρόεδρος στις ΗΠΑ ο Ντόναλντ Τραμπ, το ελεύθερο εμπόριο κινδυνεύει, η επιβολή νέων δασμών φαίνεται πιθανή”.
Για το τέλος, μία αισιόδοξη φωνή από τον εκπρόσωπο της Κομισιόν Μαργαρίτη Σχοινά, ο οποίος, μιλώντας στο Euronews, ανέφερε τα εξής: “Μετράω πλέον πολλά χρόνια στην ευρωπαϊκή πολιτική και δεν θυμάμαι καμία εκλογική αναμέτρηση για την οποία δεν λεγόταν ότι η Ευρώπη ‘είναι σε σταυροδρόμι’. Πάντα σε σταυροδρόμι βρισκόμαστε, καλό είναι αυτό. Ας μην γινόμαστε υπερβολικά δραματικοί ενώπιον των ευρωεκλογών. Είναι μία κορυφαία στιγμή της ευρωπαϊκής δημοκρατίας, ας την απολαύσουμε”.
Μπερντ Ρίγκερτ
Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου
Οι κορυφαίοι υποψήφιοι στις ευρωεκλογές
Ποιοι είναι οι επικεφαλής των πολιτικών ομάδων που διεκδικούν την προεδρία της Κομισιόν; Ορισμένοι έχουν πιθανότητες, οι περισσότεροι κατεβαίνουν για την τιμή των όπλων. Πιο πιθανή θεωρείται η εκλογή του Μάνφρεντ Βέμπερ.
Είναι οι λεγόμενοι Spitzenkandidaten, οι επικεφαλής των κομματικών σχηματισμών που πέφτουν στην αρένα των ευρωεκλογών διεκδικώντας την ψήφο των Ευρωπαίων. Ένας εξ αυτών, το κόμμα του οποίου λάβει τις περισσότερες ψήφους στις 26 Μαΐου, θα διεκδικήσει το αξίωμα του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Πρόκειται για συναπόφαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Βέβαια, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων των 28 δεν θεωρούν ότι δεσμεύονται από αυτόν τον αυτοματισμό.
Μετριοπαθής, αλλά χωρίς χάρισμα
Εκτός εκπλήξεων ο Μάνφρεντ Βέμπερ, επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, συγκεντρώνει τις περισσότερες πιθανότητες, κάτι που μέχρι πρότινος ήταν αδιανόητο. Ο 46χρονος Βαυαρός πολιτικός από το συντηρητικό χριστιανοκοινωνικό κόμμα, έκανε εντυπωσιακή καριέρα ως ευρωβουλευτής. Η προεκλογική του εκστρατεία είναι επιδεικτικά φιλοευρωπαϊκή. Σε σημείο που ήρθε σε αντίθεση με την ίδια την υποστηρίκτριά του, καγκελάριο Μέρκελ, ζητώντας την διακοπή κατασκευής του ρωσικού αγωγού φυσικού αερίου Nord Stream 2 μέσω Γερμανίας.
Σε επίπεδο συμπεριφοράς και πεποιθήσεων είναι άκρως συντηρητικός, χριστιανός αλλά μετριοπαθής και ρεαλιστής. Έχει γνώση των ιδιοτήτων που χρειάζεται ένας πρόεδρος της Επιτροπής. Για πολλούς έδειξε μεγάλη ανοχή απέναντι στον Ούγγρο πρωθυπουργό Βίκτορ Όρμπαν σε σχέση με την προσφυγική πολιτική, μέχρις ότου τον απέκλεισε από το ΕΛΚ αφού πρόσβαλε τον Ζαν Κλοντ Γιούνκερ σε μιαν αφίσα.
«Η φύλαξη των εξωτερικών συνόρων είναι προϋπόθεση για μια λογική προσφυγική πολιτική, τα κράτη αποφασίζουν ποιος μπαίνει στην Ευρώπη και όχι τα κυκλώματα λαθραίας διακίνησης ανθρώπων» υποστηρίζει.
Ο Μάνφρεντ Βέμπερ είναι ένας ισορροπημένος Spitzenkandidat, που θα μπορούσε να προσελκύσει ψήφους κι από άλλα κόμματα. Του λείπουν όμως το χάρισμα, η κυβερνητική εμπειρία και η αναγνωσιμότητα. Σε περίπτωση που καταφέρει να γίνει πρόεδρος της Επιτροπής, θα ήταν ο πρώτος Γερμανός μετά από 50 χρόνια.
Τίμερμανς: Κοσμοπολίτης αλλά από κόμμα που δεν θα έρθει πρώτο
Αυτό που λείπει από τον Βέμπερ διαθέτει το ολλανδός Φρανς Τίμερμανς, από τους Ευρωπαίους Σοσιαλιστές, που αποτελούν τη δεύτερη σε ισχύ πολιτική ομάδα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Πριν από το σημερινό του πόστο ως αντιπροέδρου της Επιτροπής ήταν εθνικός βουλευτής και αργότερα υπουργός Εξωτερικών.
Είναι κοσμοπολίτης και μιλά αγγλικά, γερμανικά, γαλλικά, ρωσικά και ιταλικά. Στην προσφυγική πολιτική τάχθηκε κι αυτός υπέρ αυστηρότερων ελέγχων των συνόρων, αλλά εξήρε δημοσίως την ανθρωπιά της προσφυγικής πολιτικής της Μέρκελ. «Έσωσε τότε την Ευρώπη» είπε. Ο Τίμερμανς μάχεται για μια κοινωνική ΕΕ, έναν ευρωπαϊκό κατώτατο μισθό, ισχυρή Ευρώπη με ισχυρή φωνή στον κόσμο. Και προειδοποιεί για τον κίνδυνο οι εθνολαϊκιστές να καταστρέψουν την Ευρώπη. «Εάν παραμείνουμε αδιάφοροι και δεν πάμε να ψηφίσουμε, μπορεί να συμβεί αυτό που συνέβη και στις ΗΠΑ και στη Βρετανία με το Brexit».
Το μεγαλύτερο πρόβλημά του είναι ότι ανήκει σε ένα κόμμα που θα χάσει στις εκλογές με πιθανό το ενδεχόμενο η απόσταση από το ΕΛΚ να αυξηθεί. Επίσης δεν υπάρχουν αριστερές κυβερνήσεις ανάμεσα στις χώρες που έχουν λόγο στην επιλογή υποψηφίου ως προέδρου της Κομισιόν. Και επειδή το πεδίο δράσης του ως αντιπρόεδρος της Κομισιόν είναι η προάσπιση των αρχών δικαίου, θεωρείται κόκκινο πανί για χώρες που τις παραβιάζουν.
Μια γυναίκα στην προεδρία της Κομισιόν;
Η Μαργκαρέτε Βεστάγκερ δεν είναι επίσημα Spitzenkandidatin, αλλά ανήκει σε μιαν ομάδα 7 κορυφαίων υποψηφίων. Παρόλα αυτά η μέχρι τώρα Eπίτροπος Ανταγωνισμού από τη Δανία είναι το κρυφό φαβορί των Ευρωπαίων Φιλελεύθερων. Η 51χρονών πολιτικός διετέλεσε στη χώρα της υπουργός Οικονομίας και Εσωτερικών. Πολεμώντας τους ισχυρούς διαδικτυακούς κολοσσούς κατάφερε να κάνει όνομα και να γίνει σήμερα κάτι σαν σταρ. Η ίδια θεωρεί ότι έχει έρθει ο καιρός για να γίνει μια γυναίκα πρόεδρος της Κομισιόν.
Παρά το ότι οι Φιλελεύθεροι κατέχουν την 4η θέση από πλευράς δύναμης στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, έχει καλές πιθανότητες, γιατί εμφανίζεται ανοιχτή και προς τα δεξιά και προς τα αριστερά. Το μειονέκτημα αυτής της υποψηφιότητας ακούει στο όνομα Μακρόν. Οι Φιλελεύθεροι ματαίως περίμεναν ότι το κόμμα του θα εντάσσονταν σε αυτούς. Ο ίδιος ο γάλλος πρόεδρος έχει ταχθεί κατά της αρχής των Spitzenkandidaten και γι αυτό αναμένεται πιθανότατα να κάνει μετά τις ευρωεκλογές μια άλλη επιλογή ενός άλλου προσώπου.
Για την τιμή των όπλων
Απομένουν η Γερμανίδα Σκα Κέλερ από τους Πράσινους μαζί με τον Ολλανδό Μπας Άικχουτ, ο Τσέχος Γιαν Ζαχραντίλ από τη Συμμαχία των Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών και ο Ισπανοβέλγος Νίκο Κούε μαζί με την Σλοβένα Βιολέτα Τόμι από την ομάδα της Αριστεράς. Κανένας τους δεν έχει τη πιθανότητα να γίνει πρόεδρος της Κομισιόν.
Ο Κούε δηλώνει ότι θέλει να εκμεταλλευτεί την υποψηφιότητα για να τραβήξει την προσοχή στην κατάσταση των εργαζομένων και να πολεμήσει υπέρ της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης. Αρνητική δημοσιότητα απέκτησε, όταν σε μια δημόσια συζήτηση υποστήριξε ότι οι πωλήσεις όπλων στη Σ. Αραβία από Βαλόνους κατασκευαστές θα πρέπει να συνεχιστούν, μέχρις ότου υπάρξει κοινή ευρωπαϊκή θέση.
Κρίστοφ Χάσελμπαχ
Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου