Μιάμιση εβδομάδα μετά την επίσκεψη του Ντόναλντ Τραμπ στην Αραβία και αφού ακουμπώντας μια κρυστάλλινη μπάλα ζήτησε από τις μουσουλμανικές χώρες να παραμείνουν ενωμένες εναντίον του Ιράν, φαίνεται ότι οι εξελίξεις στην περιοχή είναι
Η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Μπαχρέιν διέκοψαν τις σχέσεις τους με το Κατάρ, απομονώνοντας το από τον υπόλοιπο κόσμο, κατηγορώντας τη μικρή-πλην πάμπλουτη- χώρα ότι υποστηρίζει τον εξτρεμισμό και την τρομοκρατία. Εκτός από την ανακοίνωση δίνουν μάλιστα διορία δύο εβδομάδων στους επισκέπτες από το Κατάρ να εγκαταλείψουν τις χώρες τους. Σε αποκλεισμό ακολούθησε και η Αίγυπτος, η Υεμένη και η Λιβύη.
Το Κατάρ εξέφρασε τη λύπη του για τη συντονισμένη απόφαση της Σαουδικής Αραβίας, της Αιγύπτου, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και του Μπαχρέιν να διακόψουν τις διπλωματικές σχέσεις μαζί του, μετέδωσε το Jazeera TV που έχει την έδρα του στο Κατάρ.
«Τα μέτρα είναι αδικαιολόγητα και βασίζονται σε ισχυρισμούς και κατηγορίες που δεν έχουν πραγματική βάση», ανακοίνωσε το υπουργείο Εξωτερικών του Κατάρ.
Αυτή η διακοπή σχέσεων είναι το χειρότερο εδώ και χρόνια ρήγμα στις σχέσεις ανάμεσα σε μερικά από τα ισχυρότερα κράτη του αραβικού κόσμου. Η Σαουδική Αραβία, το Μπαχρέιν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) έχουν ήδη διακόψει κάθε μετακίνηση μέσω εδάφους και θαλάσσης από και προς το Κατάρ και η Αίγυπτος πρόκειται να προχωρήσει από σήμερα Τρίτη σε απαγόρευση των πτήσεων από και προς την χώρα, με Μπαχρέιν και Σαουδική Αραβία να ακολουθούν. Πτήσεις ακυρώνονται, άδειες καναλιών και πρέσβεις ανακαλούνται, ενώ εθεάθησαν καταναλωτές να τρέχουν στα καταστήματα για να συσσωρεύσουν τρόφιμα και άλλες προμήθειες, από τη στιγμή που η Σαουδική Αραβία επέβαλλε εμπάργκο.
Γιατί τα έβαλαν όλοι με το Κατάρ;
Αυτή δεν ήταν η πρώτη φορά που οι σχέσεις του Κατάρ με τις γείτονες χώρες του Κόλπου ισορροπούσαν σε τεντωμένο σκοινί (το Σεπτέμβρη του 2002 η Σαουδική Αραβία είχε ανακαλέσει ξανά τον πρέσβη της από το Κατάρ, ενώ το 2014, Σαουδική Αραβία, Αίγυπτος και Μπαχρέιν είχαν ανακαλέσει ξανά τους διπλωματικούς τους αντιπροσώπους).
Όλη η ένταση αναζωπυρώθηκε με αφορμή ένα τηλεγράφημα του κρατικού πρακτορείου ειδήσεων του Κατάρ, σύμφωνα με το οποίο ο εμίρης της χώρας προειδοποίησε κατά μιας αντιπαράθεσης με το Ιράν, ενώ υπερασπίστηκε την παλαιστινιακή οργάνωση Χαμάς και τη σιιτική λιβανέζικη Χεζμπολάχ, που συνδέεται με την Τεχεράνη. Τότε η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ απάντησαν με διακοπή των σχέσεων με Κατάρ, αφού παρ’ ό,τι η Ντόχα διέψευσε το τηλεγράφημα επισημαίνοντας ότι το πρακτορείο της έπεσε θύμα κυβερνοεπίθεσης, τα μέσα στη Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ εξακολούθησαν να μεταδίδουν την είδηση.
Η αντιπαράθεση αυτή ουσιαστικά φέρνει ξανά στο προσκήνιο τις παλιές κατηγορίες ότι το Κατάρ υποστηρίζει τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, η οποία έχει παρουσία στο μεγαλύτερο μέρος του μουσουλμανικού κόσμου και η πολιτική ιδεολογία της αμφισβητεί την αρχή της δυναστικής εξουσίας. Το Ριάντ και το Αμπού Ντάμπι επίσης υποπτεύονται ότι το Κατάρ αντιμετωπίζει θετικά την επεκτατικότητα του Ιράν.
Κάποιοι αναλυτές επισημαίνουν ότι οι δύο χώρες αισθάνθηκαν ότι τώρα είναι μια κατάλληλη περίοδος για να εκφράσουν τις επικρίσεις τους εις βάρος του Κατάρ, μετά την εμβάθυνση της φιλίας τους με τον Τραμπ καθώς εκτιμούν ότι οι απόψεις του για το Ιράν και τις ένοπλες ισλαμιστικές οργανώσεις συνάδουν περισσότερο με τις δικές τους παρά με αυτές της Ντόχα. Όπως σχολίασε ο Γκερντ Νόνμαν καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Μελετών του Κόλπου στο πανεπιστήμιο Τζόρτζταουν του Κατάρ: «Όταν ο Τραμπ προσέφερε πλήρη στήριξη στο Ριάντ και είπε “ας απομονώσουμε το Ιράν”, αυτό έστειλε ένα μήνυμα στα ΗΑΕ και τους Σαουδάραβες, οι οποίοι αισθάνθηκαν ενθαρρυμένοι και είπαν: ας βγάλουμε ό,τι έχουμε για το Κατάρ.»
Σύμφωνα μάλιστα με τον Financial Times, η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι για τους Άραβες γείτονες του εμιράτου του Κατάρ, ήταν μια υπόθεση απαγωγής μελών της βασιλικής οικογένειας του Κατάρ και της συνοδείας τους πριν από δύο χρόνια. Σύμφωνα με το ρεπροτάζ της εφημερίδας, η απαγωγή των 26 μελών αυτής της εκλεκτής ομάδας στη διάρκεια εκδρομής για κυνήγι στο νότιο Ιράκ, αλλά και μια δεύτερη παρόμοια υπόθεση ομηρίας 50 μελών ένοπλης οργάνωσης από τζιχαντιστές στη Συρία κατέληξε σε μια συμφωνία για καταβολή λύτρων στους τζιχαντιστές, γεγονός που εξόργισε τα υπόλοιπα αραβικά κράτη. Το Ιράν αποτελεί περιφερειακό αντίπαλο της Σαουδικής Αραβίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, οπότε η συμβιβαστική γραμμή του Καταρ απέναντι στο Ιράν εξοργίζει τα υπόλοιπα αραβικά κράτη.
Σύμφωνα με πηγές των FT στην περιοχή, η Ντόχα πλήρωσε συνολικά 1 δισ. δολάρια και τα χρήματα κατέληξαν σε δύο δυνάμεις εκ των οποίων η μια πρόσκειται στην Αλ Κάιντα και μάχεται στη Συρία και η άλλη είναι Ιρανοί αξιωματούχοι ασφαλείας. Η συμφωνία, που ολοκληρώθηκε τον Απρίλιο, κλιμάκωσε τις ανησυχίες των γειτόνων του Κατάρ για τον ρόλο που παίζει το εμιράτο στη Μέση Ανατολή.
Η Ντόχα διαψεύδει ότι χρηματοδοτεί τρομοκρατικές ομάδες και υποστηρίζει ότι ο αποκλεισμός που της επέβαλαν οι γείτονές της βασίζεται σε αναπόδεικτες κατηγορίες. Ωστόσο, πηγή κοντά στην κυβέρνηση του εμιράτου παραδέχτηκε ότι οι «πληρωμές» έγιναν, χωρίς όμως να μπορεί να πει ούτε το ακριβές ποσό ούτε σε ποιους καταβλήθηκε.
Ποιες είναι οι άμεσες συνέπειες της απομόνωσης του Κατάρ;
Το εμπορικό, οικονομικό και πολιτικό μπλόκο ασκεί πίεση στο Κατάρ, που είναι και ο μεγαλύτερος εξαγωγέας υγροποιημένου φυσικού αερίου στον κόσμο, ο οποίος χρησιμοποιούσε μεν τον τεράστιο πλούτο του για να «χτίζει» σχέσεις από το Λονδίνο μέχρι την Ουάσινγκτον και το Τόκιο, αλλά οι επικριτές του υποστηρίζουν ότι παράλληλα, ξεπερνώντας τις διπλωματικές του δυνάμεις παρεμβαίνει στις περιφερειακές υποθέσεις και χρησιμοποιεί το δορυφορικό δίκτυό του, Al Jazeera, ως εργαλείο προπαγάνδας.
H Σαουδική Αραβία προχώρησε στο κλείσιμο των γραφείων του τηλεοπτικού δικτύου του Κατάρ, Al Jazeera, καθώς και στην ανάκληση της άδειάς του, μερικές ώρες αφότου αποφάσισε να διακόψει τις διπλωματικές της σχέσεις με τη Ντόχα. Τα γραφεία του Al Jazeera στο Ριάντ έκλεισαν, ύστερα από τις κατηγορίες της Σαουδικής Αραβίας που περιγράφουν το δίκτυο ως εργαλείο προπαγάνδας του Κατάρ.
Η αεροπορική εταιρεία του Κατάρ Qatar Airways ανακοίνωσε σήμερα στην επίσημη ιστοσελίδα της πως αναστέλλει όλες τις πτήσεις προς τη Σαουδική Αραβία. Νωρίτερα η εταιρεία πτήσεων χαμηλού κόστους flydubai, που έχει την έδρα της στο Ντουμπάι, είχε ανακοινώσει από την πλευρά της πως αναστέλλει από αύριο όλες τις πτήσεις προς και από την Ντόχα. Επιπλέον, η Emirates και η Saudi Arabian Airlines θα σταματήσουν τις πτήσεις από και προς τη Ντόχα.
Η Σαουδική Αραβία έχει μπλοκάρει τα σύνορά της με το Κατάρ, αποκλείοντας έτσι κάθε πιθανή χερσαία σύνδεση του Κατάρ, γεγονός που προφανώς πυροδότησε και τον πανικό των καταναλωτών οι οποίοι έσπευσαν στα καταστήματα για να προμηθευτούν τρόφιμα και είδη πρώτης ανάγκης.
Ο υπουργός Εξωτερικών, Σεϊχης Μοχάμεντ μπιν Αμπντουλραχμάν αλ Τάνι, διεμήνυσε ότι δε μπορούν να απομονώσουν το Κατάρ καθώς «έχουμε ακόμα πρόσβαση με τον έξω κόσμο μέσω διεθνών ακτοπλοϊκών γραμμών αλλά και του διεθνούς εναέριου χώρου». Με ετήσιο ανά κεφαλή εισόδημα στα 138.480 δολάρια το 2015 (σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα), ένα από τα υψηλότερα στον κόσμο, η οικονομία του Κατάρ έχει αναπτυχθεί μέσω των επενδύσεων σε πολλούς τομείς.
Παράλληλα, κάτοικοι σε Μπαχρέιν, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και Σαουδική Αραβία με καταγωγή από το Κατάρ έχουν δύο βδομάδες για να φύγουν από τις χώρες διαμονής τους και να επιστρέψουν στο Κατάρ. Ακόμη, διορία 48 ωρών έχουν δώσει η Αίγυπτος και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα στους διπλωματικούς εκπροσώπους του Κατάρ ώστε να εγκαταλείψουν τη χώρα. Στις μπλοκαρισμένες διπλωματικές σχέσεις μεταξύ Αιγύπτου και Κατάρ έρχεται να μεσολαβήσει η Αθήνα, αφού τη διπλωματική εκπροσώπηση της Αιγύπτου στο Κατάρ θα αναλάβει η Ελλάδα.
Στο πλαίσιο των παραδοσιακά φιλικών σχέσεων που διατηρεί η Ελλάδα με τον αραβικό κόσμο, ο Υπ.Εξ. κ. Κοτζιάς ανταποκρίθηκε θετικά στο αίτημα του Αιγύπτιου ομολόγου του, ενώ στην ανακοίνωση υπογραμμίζεται πως «η Ελλάδα είναι στη διάθεση όλων των πλευρών, ώστε να συμβάλλει με κάθε τρόπο προς όφελος της περιφερειακής συνεργασίας και σταθερότητας». Η προσφυγή της Αιγύπτου στην Ελλάδα έρχεται ως μια φυσιολογική κίνηση, αφού η Αθήνα έχει αναλάβει αρκετές φορές την εκπροσώπηση του Καΐρου σε διεθνείς θεσμούς.
Εμπάργκο επιβλήθηκε και στην οικονομία με κάποιες εμπορικές τράπεζες της Σαουδικής Αραβίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και της Αιγύπτου να σταματούν τις συναλλαγές τους με τις τράπεζες του Κατάρ, σύμφωνα με το Reuters. Μάλιστα φαίνεται ότι κάποιες τράπεζες καθυστερούν τις συναλλαγές μέχρι να λάβουν κατευθυντήριες γραμμές από τις κεντρικές τράπεζες των χωρών τους σχετικά με τον τρόπο που θα συναλλάσσονται με το Κατάρ. Επίσης, η κεντρική τράπεζα των ΗΑΕ ζήτησε από τις τράπεζες της χώρας να την ενημερώσουν για την έκθεσή τους στο Κατάρ.
Σε περίπτωση που τα πρωτοφανή μέτρα διπλωματικού και εμπορικού μπλόκο που έχουν επιβάλλει οι αραβικές χώρες στο Κατάρ κρατήσουν για καιρό, τότε ίσως απειλείται και το Μουντιάλ του 2022 στο Κατάρ.
«Δεν είμαι σίγουρος πόσο εύκολα μπορούν να αντικαταστήσουν τις εισαγωγές με άλλες αεροπορικές ή θαλάσσιες διαδρομές» δήλωσε ο Robin Mills, Διευθύνων Σύμβουλος της Qamar Energy με έδρα τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, όταν ρωτήθηκε για το αν πιστεύει ότι θα επηρεαστεί η διοργάνωση του Μουντιάλ από το μπλόκο.
Aπ’ την πλευρά τους, οι ΗΠΑ, δηλώνουν αιφνιδιασμένες από την κίνηση των 7 χωρών να διακόψουν τις σχέσεις τους με το Κατάρ. Σύμφωνα με δηλώσεις Αμερικανών αξιωματούχων, οι ΗΠΑ θα προσπαθήσουν να αποκλιμακώσουν διπλωματικά την ένταση μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και του Κατάρ. Οι ίδιοι αξιωματούχοι υποστηρίζουν ότι το Κατάρ είναι ιδιαιτέρως σημαντικό για την εξυπηρέτηση των αμερικανικών συμφερόντων στην περιοχή του Κόλπου, μιας και εκεί φιλοξενείται η μεγαλύτερη αεροπορική βάση των ΗΠΑ στην περιοχή της Μέσης Ανατολής (Al UdeidΈτσι, ενδεχόμενη απομόνωσή του, θα έχει συνέπειες για την Ουάσιγκτον.
Πάντως, ο πρόεδρος Τραμπ στο Ριάντ είχε παρορμητικά προτρέψει του Άραβες ηγέτες, αλλά και τους θρησκευτικούς ηγέτες του Ισλάμ ν’ απομονώσουν τους τρομοκράτες, αφού είχε ξεκαθαρίσει ότι το Ιράν αποτελεί κεντρική εστία υποστήριξης ένοπλων ομάδων. Κατά μία εκδοχή, οι Σαουδάραβες αισθάνθηκαν ενισχυμένοι από την ουσιαστική αποδοχή που έχουν στην Ουάσιγκτον, όπως έγινε αντιληπτό από την πρόσφατη επίσκεψη του προέδρου Τραμπ, στο Ριάντ, μέσω της σκληρής πολιτικής γραμμής έναντι του Ιράν που τηρεί η νέα αμερικανική κυβέρνηση υπό τον Τραμπ.
Ακόμη είναι πολύ νωρίς για να εκτιμήσει κανείς πότε μπορεί να λήξουν οι εμπορικές και διπλωματικές κυρώσεις εις βάρος του Κατάρ, αλλά μάλλον αυτό δεν πρόκειται να συμβεί μέσα σε λίγες ημέρες.