Την προηγούμενη Τετάρτη, όταν ο Πρόεδρος Ερντογάν ανακοίνωσε την ημερομηνία των πρόωρων εκλογών (24 Ιουνίου), η πολιτική τάξη της Τουρκίας έθεσε τα ακόλουθα ερωτήματα:
- Γιατί τόσο σύντομα;
- Ο σύμμαχός του της ακροδεξιάς είχε προτείνει την Τρίτη μια άλλη ημερομηνία, την 26η Αυγούστου. Γιατί λοιπόν εκείνος αρνήθηκε;
- Ο Μπαχτσελί ή ο Ερντογάν είναι εκείνος που αποφασίζει;
- Είναι η Τουρκία έτοιμη για αυτές τις πρόωρες εκλογές;
- Έχουν ελπίδα να κερδίσουν;
- Τι θα κάνουν τα κόμματα της αντιπολίτευσης;
Οι αρθρογράφοι, οι σχολιαστές, οι αναλυτές και οι ειδικοί προσπάθησαν να δώσουν απαντήσεις σε αυτά τα έξι ερωτήματα:
Το καθεστώς Ερντογάν καταγράφει όλο και περισσότερες απώλειες σε όλα τα μέτωπα από την απόπειρα πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου του 2016 και μετά. Οι δημοσκοπήσεις, ακόμη και εκείνες που γίνονται κατ’ εντολή του Παλατιού ή του κυβερνώντος κόμματος, δείχνουν ότι ο Ερντογάν δεν ξεπερνά ποτέ το 40% της πρόθεσης ψήφου. Όμως χρειάζεται τουλάχιστον το 51% για να κερδίσει από τον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών, που ήταν να γίνουν κανονικά το φθινόπωρο του 2019.
Η τουρκική λίρα βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση εδώ και τουλάχιστον τρεις μήνες. Οι μεγάλοι όμιλοι εγκαταλείπουν την Τουρκία και ζητούν την αναδιάρθρωση των χρεών τους. Ο κατασκευαστικός τομέας, βασικός πυλώνας της τουρκικής οικονομίας, πέρασε το κατώφλι της κρίσης. Τα έσοδα από τον τουρισμό ήταν επίσης λιγοστά. Οι διεθνείς οίκοι αξιολόγησης έχουν χαρακτηρίσει την Τουρκία ως την χώρα «που δεν πρέπει να κάνετε επενδύσεις». Τέλος, η διπλωματία του Παλατιού, παρά τις προσπάθειες με τον πόλεμο στην Συρία, βρίσκεται σε αδιέξοδο διχασμένη ανάμεσα στην Ουάσιγκτον και στην Μόσχα.Ο Ερντογάν είναι απομονωμένος από την διεθνή κοινότητα αφού το καθεστώς του διαρκώς παραβιάσει τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, ενώ το Κράτος Δικαίου είναι έννοια ξεχασμένη στην Τουρκία.
Ο Ερντογάν είδε, λοιπόν, ότι δεν μπορεί να διαχειρίζεται την χώρα όπως θέλει. Κανονικά, δηλαδή σύμφωνα με το Σύνταγμα, πρέπει να περιμένει ακόμη 18 μήνες, όμως διαπίστωσε ότι η πολιτική και οικονομική κατάσταση θα γίνει χειρότερη στους μήνες που έρχονται, αν όχι στις επόμενες εβδομάδες.
Ο Ερντογάν είχε επισήμως κάνει μια εκλογική συμμαχία με το κόμμα της ακροδεξιάς του Ντεβλέτ Μπαχτσελί. Ο δεύτερος έχασε ένα μεγάλο μέρος των βουλευτών αλλά και των ψηφοφόρων του, οι οποίοι ακολούθησαν το νέο κόμμα της κας Μεράλ Αξενέρ (το «Καλό Κόμμα»), πρώην υπουργού Εσωτερικών και πρώην εκπροσώπου του στρατιωτικού-συντηρητικού καθεστώτος. Ο κ. Μπαχτσελί είχε προτείνει μια συμβολική ημερομηνία για τις κάλπες, την 26η Αυγούστου, που είναι η επέτειος της κατάκτησης της Ανατολίας από τον Σουλτάνο Αλπ Αρσλάν το 1071 μ.Χ. Εθνικιστικές υποχρεώσεις…
Το «Καλό Κόμμα», σύμφωνα με τον εκλογικό νόμο, δεν μπορεί να συμμετέχει σε εκλογές πριν την 22α Ιουλίου, οπότε στις εκλογές της 26ης Αυγούστου θα μπορούσε. Ο Ερντογάν και ο Μπαχτσελί θέλουν να απαλλαγούν από την κα Αξενέρ, η οποία σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις μπορεί να πάρει μεταξύ 18% και 20% της κάλπης. Με τα νέα δεδομένα, το «Καλό Κόμμα» δεν μπορεί να συμμετέχει στις γενικές εκλογές, όμως η κα Αξενέρ μπορεί να είναι υποψήφια Πρόεδρος στις προεδρικές εκλογές που θα γίνουν την ίδια ημέρα, με την προϋπόθεση ότι θα συλλέξει τις υπογραφές 100.000 πολιτών. Οι υπεύθυνοι του «Καλού Κόμματος», ανακοίνωσαν ότι θα συμμετέχουν και στις γενικές εκλογές. Οι υποψήφιοί τους θα είναι σε λίστες άλλων κομμάτων.
Η πλειονότητα των αναλυτών πιστεύουν ότι ο Ερντογάν πήρε την απόφαση για τις πρόωρες εκλογές και όχι ο Μπαχτσελί. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν θα μπορούσε μόνος του να ανακοινώσει πρόωρες εκλογές καθώς εδώ και τουλάχιστον έξι μήνες δηλώνει αντίθετος σε κάτι τέτοιο. «Οι εκλογές θα γίνουν όποτε ορίζει το Σύνταγμα. Δεν είναι καλό για την χώρα να ζητούμε πρόωρες εκλογές», είχε πει πρόσφατα. Ο κ. Μπαχτσελί απλά έκανε τον υποβολέα. Μια τόσο σημαντική απόφαση ελήφθη μετά από συνάντηση του Ερντογάν και του Μαχτσελί την προηγούμενη Τετάρτη, η οποία κράτησε μόνο … 30 λεπτά!
Ο Ερντογάν προχωρώντας σε εκλογές την 24η Ιουνίου πιθανώς εκτίμησε ότι η αντιπολίτευση δεν θα είναι έτοιμη ούτε ότι έχει αρκετό χρόνο για να προετοιμαστεί. Έπρεπε να ενεργήσει πολύ γρήγορα. Όμως βρισκόταν σε απόλυτο πανικό. Την 24η Ιουνίου, ημέρα Κυριακή, είχε οριστεί από το Ανώτατο Συμβούλιο Υψηλής Παιδείας ως ημέρα διεξαγωγής των γενικών εξετάσεων για την είσοδο στα πανεπιστήμια, όπου περισσότεροι από 2,2 εκατομμύρια μαθητές θα έπαιρναν μέρος. Δυστυχώς οι εξετάσεις αναβάλλονται. Επιπλέον, η 24η Ιουνίου, που είναι ούτως ή άλλως μέσα στην περίοδο των διακοπών του καλοκαιριού, είναι μια εβδομάδα μετά το Ραμαζάνι. Αυτό που είναι ακόμη χειρότερο, είναι ότι το Κοινοβούλιο δεν έχει ακόμη ψηφίσει το νομικό οπλοστάσιο για αυτές τις πρώτες προεδρικές εκλογές. Κανείς δεν ξέρει ακόμη τις τεχνικές και νομικές λεπτομέρειες για να μπορέσει να θέσει υποψηφιότητα.
Το δίδυμο Ερντογάν – Μπαχτσελί αντιμετώπιζε ήδη δυσκολίες στο να εξηγήσει τους λόγους για τους οποίους αποφάσισε να πάει σε πρόωρες εκλογές. Μιλούν αόριστα χωρίς λεπτομέρειες και αιτιολογήσεις για «την κατάσταση στην Συρία, την κατάσταση της οικονομίας» και για «την ανάγκη να περάσουμε όσο το δυνατόν πιο σύντομα στο Προεδρικό καθεστώς». Ομολογίες χρεοκοπίας του συστήματος του ψεύτικου σουλτάνου…
Όμως ο Ερντογάν τους δυο τελευταίους μήνες, χάρη στην κοινοβουλευτική πλειοψηφία που διαθέτει, έκανε σημαντικές αλλαγές στον εκλογικό νόμο, οι οποίες θα επιτρέψουν κάθε τέχνασμα να λάβει χώρα την μέρα των εκλογών. Κατά τρέχουσα πρακτική στην Τουρκία, όπως και σε κάθε εκλογική αναμέτρηση, η εξουσία δωροδοκεί τους αναποφάσιστους και φτωχούς ψηφοφόρους. Ο Ερντογάν ήδη είχε υπό τον έλεγχό του την εκτελεστική και την νομοθετική εξουσία, όμως πλέον και οι δικαστές και οι εισαγγελείς τελούν υπό τις εντολές του Παλατιού. Υπάρχουν ελάχιστες πιθανότητες οι εκλογές να γίνουν με ένα τρόπο νόμιμο, ελεύθερο, δίκαιο και ανεξάρτητο. Αυτή την φορά υπάρχει μεγάλη δυσαρέσκεια ανάμεσα στους πρώην ψηφοφόρους του κυβερνώντος κόμματος, για να μην αναφερθούμε στους πρώην διοικητικούς υπαλλήλους ή τους ακτιβιστές. Οι εκλογικές παρατυπίες μπορεί να επηρεάσουν το αποτέλεσμα κατά 3% ή 5%, όμως θα είναι δύσκολο για τον Ερντογάν να κερδίσει τουλάχιστον 10% με μεθόδους όχι και τόσο… αγνές.
Είναι σχεδόν βέβαιο ότι δεν θα καταφέρει να κερδίσει από τον πρώτο γύρο, αλλά η μοίρα του θα εξαρτηθεί από τις συμμαχίες που θα κάνουν τα κόμματα της αντιπολίτευσης, οι οποίες κανονικά θα πρέπει στον δεύτερο γύρο να συμφωνήσουν να στηρίξουν έναν υποψήφιο απέναντι στον Ερντογάν. Φυσικά, κάποιοι αναλυτές παρατηρούν ότι ο Ερντογάν μπορεί πολύ απλά να ακυρώσει ή να κρίνει παράνομη την ψηφοφορία τόσο πριν όσο και μετά τον πρώτο γύρο, εάν τα πράγματα δεν οδηγούν σε δική του νίκη.
Υπάρχουν τρεις μεγάλες πολιτικές δυνάμεις στην Τουρκία: Οι ισλαμιστές του Ερντογάν, οι κεμαλικοί του παλαιού καθεστώτος και οι Κούρδοι. Ο υποψήφιος της εξουσίας είναι ο Ερντογάν. Το CHP, το εθνικό και κεμαλικό κόμμα της μείζονος αντιπολίτευσης, δεν έχει ορίσει ακόμη υποψήφιο. Η κα Αξενέρ έχει ανακοινώσει ότι θα είναι η ίδια υποψήφια. Οι Κούρδοι επίσης δεν έχουν ανακοινώσει τον δικό τους υποψήφιο, αν και το όνομα Σελαχαντίν Ντεμιρτάς, που είναι στην φυλακή εδώ και περισσότερο από ένα χρόνο, αναφέρεται συχνά. Ο δεύτερος γύρος θα είναι καθοριστικός, αλλά η αντιπολίτευση πρέπει να βρει έναν υποψήφιο που θα μπορεί να συγκεντρώσει τις ψήφους των κεμαλικών, των ψηφοφόρων της κας Αξενέρ, όπως και αυτές των Κούρδων. Αυτοί οι τρεις αντιπολιτευόμενοι τον Ερντογάν, όμως, δεν μπορούν να συμφωνήσουν σε καμία περίπτωση επί του κουρδικού. Και αυτός ο ιδανικός αλλά φαντασιακός υποψήφιος είναι ακόμη ανύπαρκτος. Ο Ερντογάν, που είναι στην εξουσία εδώ και περίπου 16 χρόνια, πολλές φορές έχει ομολογήσει ότι είναι τυχερός που έχει μια τέτοια κεμαλική αντιπολίτευση.
Εν κατακλείδι, εμείς οι απαισιόδοξοι λέμε ότι εάν ο Ερντογάν κερδίσει τις εκλογές από τον πρώτο γύρο, με κάποιο «θαύμα» ή τέχνασμα, τα προβλήματα της χώρας, της Δημοκρατίας, της ειρήνης και βεβαίως της οικονομίας, θα μείνουν ως έχουν.
* Ο Τούρκος δημοσιογράφος Ραγκίπ Ντουράν, με ρεπορτάζ και αναλύσεις, καταγράφει κάθε Σαββατοκύριακο στο Tvxs.gr, τις εξελίξεις στην Τουρκία. [Μετάφραση: Νίκος Μίχος]