Του Βαγγέλη Σαρακινού
Μερικές χιλιάδες ψήφοι χωρίζουν τους δύο υποψήφιους για την προεδρία στα Σκόπια, γεγονός που κάνει ακόμη πιο καθοριστικό τον ρόλο της αλβανικής αντιπολίτευσης ως ρυθμιστικού παράγοντα για τις πολιτικές εξελίξεις στην γείτονα. Την ίδια ώρα παραμένει στο προσκήνιο η απειλή της αποχής, καθώς η συμμετοχή στον πρώτο γύρο ήταν η μικρότερη που καταγράφηκε σε προεδρικές εκλογές.
Παρά την στήριξη της ΕΕ, του ΝΑΤΟ, ακόμη και της Αθήνας με την πρόσφατη επιχειρηματική απόβαση στην οποία παρουσιάστηκαν τα Σκόπια λίγο πολύ ως το βαλκανικό El dorado, ο υποψήφιος του Ζάεφ, Στέβο Πεντάροφσκι, δεν κατάφερε να πάρει άνετο προβάδισμα από την αντίπαλό του, υποψήφια του VMRO-DPMNE, Γκορντάνα Σιλιάνοφσκα.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα που ανακοίνωσε η Εθνική Εκλογική Επιτροπή, με καταμετρημένο το 99,96% των ψήφων, ο Πεντάροφσκι συγκέντρωσε ποσοστό 42,85% (323.846 ψήφους) και η Σιλιάνοφσκα ποσοστό 42,24% (319.240 ψήφους). Ο τρίτος υποψήφιος, ο οποίος στηρίχθηκε από δύο αλβανικά κόμματα της αντιπολίτευσης, την «Συμμαχία για τους Αλβανούς» και το «BESA», συγκέντρωσε ποσοστό 10,57% (79.915 ψήφους).
Όλοι δηλώνουν νικητές
Λίγο μετά τα μεσάνυχτα της Κυριακής, όταν άρχισε να ξεκαθαρίζει ότι το προβάδισμα του κυβερνητικού υποψήφιου δεν είναι μεγάλο, οι υποψήφιοι και τα κόμματα που τους στηρίζουν έκαναν τις πρώτες αποτιμήσεις των αποτελεσμάτων, αλλά και τις εκτιμήσεις τους για τον δεύτερο γύρο στις 5 Μαΐου. Η διαφορά βέβαια τότε ήταν μικρότερη από χίλιες ψήφους σε αντίθεση με το τελικό αποτέλεσμα που την ανεβάζει στις τεσσερισήμισι.
Ο Πεντάροφσκι, οι νατοϊκές περγαμηνές του οποίου δεν στάθηκαν ικανές να του δώσουν νίκη με διαφορά, υποστήριξε ότι στον πρώτο γύρο επικράτησε η επιλογή που οραματίζονται και επιθυμούν ο ίδιος και ο πρωθυπουργός Ζάεφ. Η ευρωατλαντική δηλαδή προοπτική της χώρας στον δρόμο που ανοίγει η συμφωνία των Πρεσπών. Παρακάμπτοντας μάλιστα την μικρή διαφορά από την αντίπαλό του Σιλιάνοφσκα, προχώρησε στην εκτίμηση ότι αυτή η επιλογή θα επιβραβευθεί στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών.
Στο ίδιο μήκος κύμματος κινήθηκε και ο Ζάεφ, ο οποίος συνεχάρη τον Πεντάροφσκι για την «πρωτιά» και υποστήριξε ότι είναι ένας υποψήφιος με προοδευτικές θέσεις και απόψεις που ενώνουν τον λαό. Σε αντίθεση, όπως είπε, με την Σιλιάνοφσκα και το VMRO-DPMNE που εκφράζουν τη συντήρηση και διχάζουν τους πολίτες.
Οι πολίτες ωστόσο είναι αυτοί που ψηφίζουν και, στον πρώτο γύρο τουλάχιστον, έδειξαν με την ψήφο τους ότι η άλλη επιλογή είναι περίπου ισοδύναμη με αυτήν που υποστηρίζει η κυβέρνηση Ζάεφ. Πάνω σε αυτήν την πολύ μικρή διαφορά πάτησε η υποψήφια του VMRO-DPMNE, Γκορντάνα Σιλιάνοφσκα, η οποία υποστήριξε ότι η κυβέρνηση Ζάεφ έχει απολέσει τη νομιμοποίησή της. Κάλεσε μάλιστα τον πρωθυπουργό να σκεφθεί σοβαρά το ενδεχόμενο προκήρυξης πρόωρων βουλευτικών εκλογών.
Ως τον πραγματικό νικητή του πρώτου γύρου παρουσίασε την Σιλιάνοφσκα και ο αρχηγός του VMRO-DPMNE, Χρίστιαν Μίτσκοσκι. Ο ίδιος υποστήριξε ότι πρόκειται για μια νίκη του κόμματός του, τονίζοντας ότι ο λαός τιμώρησε τον Ζάεφ για την κατάσταση στην χώρα. Εμφανίστηκε μάλιστα βέβαιος ότι η Σιλιάνοφσκα θα επικρατήσει στον δεύτερο γύρο και θα εκλεγεί πρόεδρος.
Οι Αλβανοί έχουν BESA
Οι δύο νικητές του πρώτου γύρου θα αναμετρηθούν και πάλι στις 5 Μαϊου. Νικητής μπορεί να θεωρηθεί όμως και ο τρίτος υποψήφιος, Μπλέριμ Ρέκα, τον οποίο υποστήριξαν τα αντιπολιτευόμενα αλβανικά κόμματα, «Συμμαχία για τους Αλβανούς» και «BESA».
Αν και αποκλείστηκε από τον δεύτερο γύρο, με δεδομένη την μικρή διαφορά των δύο πρώτων, οι περίπου 80.000 ψήφοι που πήρε ο Ρέκα εκλέγουν άνετα πρόεδρο. Τα δύο κόμματα συντάσσονται βεβαίως με την ευρωατλαντική πολιτική του Ζάεφ και έβαλαν πλάτη στις κρίσιμες ψηφοφορίες για την συνταγματική αναθεώρηση. Έχουν ωστόσο την δική τους ατζέντα και αναμένεται να προβάλουν και τώρα απαιτήσεις σχετικά με τα δικαιώματα των Αλβανών πολιτών της Βόρειας Μακεδονίας.
Η έκβαση του δεύτερου γύρου γίνεται ακόμη πιο αμφίρροπη στην περίπτωση που η αλβανική αντιπολίτευση δεν στηρίξει επισήμως κάποιον από τους δύο υποψηφίους (η ζυγαριά γέρνει προς τον Πεντάροφσκι), αλλά επιλέξουν την χαλαρή ψήφο κατά συνείδηση. Οι Αλβανοί έχουν στα χέρια τους όμως και ένα άλλο χαρτί: την αποχή.
Η συμμετοχή στις χθεσινές εκλογές ανήλθε στο 41,82%, το οποίο είναι το χαμηλότερο όλων των προεδρικών εκλογών που έχουν γίνει μέχρι σήμερα στα Σκόπια. Για να είναι όμως έγκυρος ο δεύτερος γύρος απαιτείται η συμμετοχή να ξεπερνά το 40%. Αυτή η παράμετρος είναι που κάνει πιθανά όλα τα σενάρια για τον δεύτερο γύρο.
Αν στις 5 Μαϊου η συμμετοχή δεν ξεπεράσει το 40%, οι προεδρικές εκλογές κηρύσσονται άκυρες και προκηρύσσονται νέες. Η θητεία όμως του απερχόμενου προέδρου, Γκιόργκι Ιβάνοφ, λήγει στις 12 Μαϊου και, σε αυτήν την περίπτωση, θα τον αντικαταστήσει προσωρινά ο Αλβανός πρόεδρος της Βουλής Ταλάτ Τζαφέρι. Έτσι όμως τα Σκόπια θα αποκτήσουν, έστω και προσωρινά, για πρώτη φορά στην ιστορία τους Αλβανό πρόεδρο της Δημοκρατίας.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι ο Τζαφέρι είναι ο πρώτος Αλβανός πρόεδρος της Βουλής των Σκοπίων και ότι η εκλογή του είχε προκαλέσει τα αιματηρά επεισόδια του 2017. Ήταν τότε που οπαδοί του VMRO -DPMNE του Νίκολα Γκρούεφσκι εισέβαλαν στο κοινοβούλιο και το έβαψαν κυριολεκτικά κόκκινο με το αίμα του Τζαφέρι, του Ζάεφ και βουλευτών των αλβανικών κομμάτων.