Για πρώτη φορά στην ιστορία της Πέμπτης Δημοκρατίας, στην Γαλλία ένας πρωθυπουργός πέφτει κατά τη διάρκεια ψήφου εμπιστοσύνης.
Ο Φρανσουά Μπαϊρού θα πρέπει τώρα να υποβάλει την παραίτησή του στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Εμανουέλ Μακρόν. Αυτό αναμένεται να συμβεί το πρωί της Τρίτης (8/9).
Η ψηφοφορία για την παροχή ψήφου εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση Μπαϊρού ολοκληρώθηκε με 364 βουλευτές να καταψηφίζουν τον Μπαϊρού και μόνον 194 να τον υπερψηφίζουν. Με την κατάρρευση της κυβέρνησης Μπαϊρού, η Γαλλία βυθίζεται εκ νέου στην δίνη της πολιτικής κρίσης.
“Ο Μπαϊρού έπεσε. Νίκη και λαϊκή ανακούφιση. Ο Μακρόν βρίσκεται τώρα στην πρώτη γραμμή εναντίον του λαού. Και αυτός πρέπει να φύγει”, έγραψε ο ηγέτης της Αριστεράς, Jean-Luc Mélenchon στο X.
Αφού εκφώνησε την ομιλία του για τη γενική πολιτική σε μια τεταμένη ατμόσφαιρα στην Βουλή, η ετυμηγορία ήρθε και ήταν κόλαφος. Η ψήφος εμπιστοσύνης μετατράπηκε σε απόρριψη, θάβοντας τις τελευταίες ελπίδες των στελεχών του να παρατείνουν τη θητεία του στο πρωθυπουργικό μέγαρο Matignon.
Μετά την αποτυχία της ψήφου εμπιστοσύνης, ο Μπαϊρού είναι συνταγματικά υποχρεωμένος να υποβάλει την παραίτηση της κυβέρνησής του στον Εμανουέλ Μακρόν. Το επιτελείο του έχει ήδη ενημερώσει το Γαλλικό Πρακτορείο ότι θα το κάνει το πρωί της Τρίτης.
Ο πρόεδρος μπορεί, ωστόσο, να ζητήσει από τους υπουργούς να παραμείνουν προσωρινά στο αξίωμά τους για να «διασφαλίσει τη συνέχεια του Κράτους και να διασφαλίσει την ομαλή λειτουργία των δημόσιων υπηρεσιών ». Είναι κάτι που η Γαλλία το έχει ήδη βιώσει μεταξύ Ιουλίου και Σεπτεμβρίου 2024 μετά την παραίτηση της κυβέρνησης Gabriel Attal, και τον Δεκέμβριο του 2024 μετά την πτώση της κυβέρνησης Michel Barnier.
Η επόμενη μέρα
Η υπό παραίτηση κυβέρνηση πλέον περιορίζεται στην αντιμετώπιση «τρέχουσων υποθέσεων», με την έκδοση πολιτικά ουδέτερων διοικητικών πράξεων, όπως η επεξεργασία αιτήσεων για έγκριση ενώσεων. Επομένως, δεν έχει εξουσιοδότηση να δημιουργεί νέα δικαιώματα και καθήκοντα για τον πληθυσμό. Για παράδειγμα, τα σχέδια διαταγμάτων της κυβέρνησης Bayrou που αποσκοπούν στη μεταρρύθμιση της κρατικής ιατρικής βοήθειας για τους παράνομους μετανάστες θα πρέπει να εγκαταλειφθούν.
Παρά τα περιορισμένα προνόμιά της, μια υπό παραίτηση κυβέρνηση διατηρεί την ικανότητα να λαμβάνει αποφάσεις σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, για παράδειγμα, για να ανταποκριθεί σε μια επίθεση ή σε μια κρίση υγείας.
Ωστόσο, δεν υπάρχει νομικό κείμενο που να ορίζει συγκεκριμένα τι μπορεί ή δεν μπορεί να κάνει μια παραιτούμενη κυβέρνηση. Το τελευταίο βασίζεται επομένως στην πρακτική, στη νομολογία της διοικητικής δικαιοσύνης και στις κατευθυντήριες γραμμές που έθεσε τον Ιούλιο του 2024 η Γενική Γραμματεία της Κυβέρνησης . Πρέπει να σημειωθεί ότι μια τέτοια κυβέρνηση δεν μπορεί να ανατραπεί από την Εθνοσυνέλευση, καθώς η παραίτησή της έχει ήδη επιβεβαιωθεί.
Οι επιλογές Μακρόν
Ο πρόεδρος Μακρόν έχει την διακριτική ευχέρεια να διορίσει όποιον θέλει και όποτε θέλει, για να διαδεχθεί τον Μπαϊρού. Δεν δεσμεύεται καθόλου από χρονοδιάγραμμα για τον διορισμό πρωθυπουργού. Για παράδειγμα, το 2024, η υπό παραίτηση κυβέρνηση Ατάλ διήρκεσε πενήντα μία ημέρες (από τις 16 Ιουλίου έως τις 5 Σεπτεμβρίου) πριν από τον διορισμό του Μισέλ Μπαρνιέ.
Ο δε Μπαρνιέ παρέμεινε στο πρωθυπουργικό μέγαρο για οκτώ ημέρες (από τις 5 έως τις 13 Δεκεμβρίου), μεταξύ της παραίτησής του και της άφιξης του Φρανσουά Μπαϊρού. Δεδομένου του επείγοντος χαρακτήρα της ψηφοφορίας για έναν προϋπολογισμό, η επιλογή του νέου πρωθυπουργού θα πρέπει να «γίνει γρήγορα », όπως τον Δεκέμβριο του 2024.
«Ο μόνος τρόπος για να αναγκαστεί ο Εμανουέλ Μακρόν να επιλέξει πρωθυπουργό είναι να απαιτηθεί η απομάκρυνσή του για σοβαρό παράπτωμα. Αλλά αυτό δεν θα συμβεί », λέει ο Πολ Κασσία, καθηγητής δημοσίου δικαίου στο Πανεπιστήμιο Paris-I Panthéon-Sorbonne.
Οι βουλευτές της Ανυπότακτης Γαλλίας (LFI) θέλουν να υποβάλουν πρόταση για την απομάκρυνσή του στις 23 Σεπτεμβρίου, αλλά προς το παρόν φαίνεται απίθανο να πετύχει, δεδομένων των θέσεων που εξέφρασαν άλλες πολιτικές ομάδες.
Ουσιαστικά, ο κ. Μακρόν έχει δύο επιλογές μετά την παραίτηση της κυβέρνησης: να διορίσει νέο πρωθυπουργό που θα έχει την εμπιστοσύνη των βουλευτών ή να διαλύσει την Εθνοσυνέλευση, ελπίζοντας ότι τα αποτελέσματα των βουλευτικών εκλογών που θα προκηρυχτούν θα οδηγήσουν σε πλειοψηφία στην Βουλή, κάτι που δεν υφίσταται σήμερα.
Το σενάριο νέου πρωθυπουργού
Αν θέλει να αποφύγει το ενδεχόμενο ο διάδοχος του Μπαϊρού να υποστεί γρήγορα την ίδια μοίρα, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας πρέπει να διορίσει κάποιον ικανό να συγκεντρώσει επαρκή υποστήριξη στην αίθουσα – ή τουλάχιστον μια ελάχιστη εχθρότητα. Σε μια βαθιά διχασμένη Συνέλευση, αυτό δεν είναι εύκολο έργο.
Εάν ο νέος επικεφαλής της κυβέρνησης καταφέρει να ενώσει τους βουλευτές του κεντρικού μπλοκ (161 βουλευτές), αλλά και εκείνους των Ρεπουμπλικανών (LR, 49 βουλευτές), του Σοσιαλιστικού Κόμματος (PS, 66 βουλευτές) και των Οικολόγων (38 βουλευτές), μπορεί να επιτύχει απόλυτη πλειοψηφία (289 ψήφοι σε κανονικές συνθήκες, 288 αυτή τη στιγμή λόγω κενών εδρών). Είναι πλειοψηφία αρκετή για να εξασφαλίσει μια σταθερή κυβέρνηση μέχρι τις προεδρικές εκλογές του 2027. «Είναι μια δύσβάτη πορεία, αλλά όχι αδύνατη εάν ο νέος πρωθυπουργός εξασφαλίσει συμφωνία ότι δεν θα του υποβάλλον πρόταση μομφής οι Ρεπουμπλικάνοι και η αριστερά.
Από την ανακοίνωση της ψήφου εμπιστοσύνης, οι ηγέτες του κυβερνητικού συνασπισμού – Φρανσουά Μπαϊρού (MoDem), Γκαμπριέλ Ατάλ (Renaissance), Εντουάρ Φιλίπ (Horizons), Μπρουνό Ρεταϊλό (LR) – καθώς και ο Ζεράρ Λαρσέρ, πρόεδρος της Γερουσίας του LR, παρελαύνουν στο γραφείο του αρχηγού του κράτους. Ο τελευταίος τους προέτρεψε να «συνεργαστούν με τους σοσιαλιστές » , μια ιδέα που απορρίφθηκε σθεναρά από τον Μπρουνό Ρεταϊλό και τον Ζεράρ Λαρσέρ.
Ο πρώτος γραμματέας του Σοσιαλιστικού Κόμματος, Ολιβιέ Φωρ, ανακοίνωσε την προθυμία του να είναι υποψήφιος για να διαδεχθεί τον κ. Μπαϊρού, αλλά η τελική απόφαση επιλογής είναι του Μακρόν.
Ελλείψει απόλυτης πλειοψηφίας, είναι επίσης δυνατό για τον κ. Μακρόν να διορίσει έναν πρωθυπουργό που διαθέτει σχετική πλειοψηφία – δηλαδή, τον ευρύτερο συνασπισμό στη Βουλή, αν και κάτω από το όριο του 50%. Στη συνέχεια, θα πρέπει να πλοηγηθεί στα ίδια θολά νερά, διαπραγματευόμενος τακτικά συμφωνίες για μη υποβολή πρότασης μομφής με ορισμένους από τους αντιπάλους του για να παραμείνει στο αξίωμα, όπως έχουν κάνει οι τέσσερις τελευταίοι πρωθυπουργοί (Ελίζαμπεθ Μπορν, Γκαμπριέλ Ατάλ, Μισέλ Μπαρνιέ και Φρανσουά Μπαϊρού).
Διαρκώς στο έλεος μιας πρότασης μομφής, μια τέτοια λεγόμενη κυβέρνηση «μειοψηφίας» κινδυνεύει να έχει «σύντομη διάρκεια ζωής », προειδοποιεί ο Πολ Κασσία. Την Κυριακή, η Μαρίν Λεπέν, πρόεδρος της κοινοβουλευτικής ομάδας του Εθνικού Συναγερμού (RN, 123 βουλευτές), ανακοίνωσε ότι θα ασκήσει μομφή στην επόμενη κυβέρνηση εάν δεν λάβει υπόψη τις «επιδιώξεις » της .
Το σενάριο διάλυσης της Βουλής
Εάν βρεθεί σε πλήρες αδιέξοδο, ο πρόεδρος Μακρόν μπορεί να καλέσει τον γαλλικό λαό να προσέλθει ξανά στις κάλπες. Σύμφωνα με το Σύνταγμα, έχει το δικαίωμα να διαλύσει ξανά την Εθνοσυνέλευση, από τις 8 Ιουλίου, ένα χρόνο μετά τις τελευταίες βουλευτικές εκλογές. Μόλις η Βουλή διαλυθεί, οι εκλογές αυτές πρέπει να διεξαχθούν εντός είκοσι έως σαράντα ημερών. Οι εκλογές του 2024 διεξήχθησαν είκοσι μία ημέρες μετά την απόφαση του Μακρόν να διαλύσει την Εθνοσυνέλευση.
Η επιστροφή στις κάλπες θα αποτελούσε «κίνδυνο» για την κεντρώα παράταξη -που αποδυναμώθηκε κατά τη διάρκεια των τελευταίων βουλευτικών εκλογών – αλλά και για την αριστερά, η οποία έχει διασπαστεί σε μεγάλο βαθμό τους τελευταίους μήνες, «ενώ η επιτυχία της βασίστηκε στη συμμαχία της [το 2024]», γράφει η Le Monde. Το ακροδεξιό RN, της Λεπέν είναι το μόνο μεγάλο κόμμα που πιέζει σαφώς για νέες, πρόωρες βουλευτικές εκλογές, με την ελπίδα να εξασφαλίσει πλειοψηφία.
Μόλις γίνουν γνωστά τα αποτελέσματα των εκλογών, η επιλογή του νέου πρωθυπουργού θα πέσει και πάλι στον Εμανουέλ Μακρόν. Η θεσμική λογική θα υπαγόρευε να διορίσει έναν πρωθυπουργό από το κόμμα που θα αναδειχθεί πρώτο στις βουλευτικές εκλογές, ακόμη και σε περίπτωση σχετικής πλειοψηφίας, αλλά αυτός είναι απλώς ένας άγραφος κανόνας.