Τα τελετουργικά της Αγίας Έδρας, τα «βήματα» προς την αιωνιότητα και το Κονκλάβιο – Οι τελευταίες επιθυμίες του Ποντίφικα για την ταφή του
Ο 266ος Ποντίφικας της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας υπήρξε πνευματικός ηγέτης για 1,4 δισεκατομμύρια καθολικούς ανά τον κόσμο, και η πορεία του από την εκλογή του το 2013 έως την τελευταία του πνοή χαρακτηρίστηκε από έμφαση στην ταπεινότητα, την αλληλεγγύη και τη μεταρρύθμιση.
Η απώλειά του σηματοδοτεί το τέλος μιας εποχής για την Αγία Έδρα, που πλέον εισέρχεται σε μεταβατική φάση μέχρι την εκλογή νέου Πάπα.
Επιβεβαίωση θανάτου και τα πρώτα τελετουργικά
Λίγο μετά την επίσημη ανακοίνωση του θανάτου του Πάπα, οι αρμόδιες Αρχές του Βατικανού ξεκινούν τις διαδικασίες επιβεβαίωσης.
Σύμφωνα με το εθιμοτυπικό, την ευθύνη φέρει το υγειονομικό τμήμα του Βατικανού και ο camerlengo της Ρωμαϊκής Εκκλησίας, ο διαχειριστής της περιουσίας και των εσόδων της Αγίας Έδρας.
Αυτή τη στιγμή τα συγκεκριμένα καθήκοντα εκτελεί ο ιρλανδικής καταγωγής καρδινάλιος Κέβιν Τζόζεφ Φάρελ, ηλικίας 77 ετών, ο οποίος επιφορτίζεται με την επίσημη πιστοποίηση του θανάτου και την επίβλεψη των πρώτων βημάτων των τελετουργικών.
Μετά την επιβεβαίωση, η σορός του πάπα Φραγκίσκου θα μεταφερθεί στο ιδιωτικό παρεκκλήσι του και θα τοποθετηθεί σε ξύλινο φέρετρο με επένδυση από ψευδάργυρο.
Οι προηγούμενοι ποντίφικες θάβονταν σε τρία ένθετα φέρετρα από κυπαρίσσι, μόλυβδο και βελανιδιά.
Σύμφωνα με την παράδοση, ο Φάρελ θα επισκεφθεί τη σορό του πάπα Φραγκίσκου και θα φωνάξει το όνομά του για να τον «ξυπνήσει».
Εφόσον δεν θα ανταποκριθεί, σε μια συμβολική τελετή που σηματοδοτεί το τέλος της παποσύνης, θα σπάσει η παπική σφραγίδα -γνωστή ως «Δαχτυλίδι του Ψαρά»- που χρησιμοποιείται για να σφραγίσει επίσημα παπικά έγγραφα. Ο camerlengo χρησιμοποιεί ειδικό σφυρί για να τη συντρίψει, μια βαθιά τελετουργική πράξη που «αποτρέπει οποιαδήποτε παραχάραξη» και «επιβεβαιώνει τη λήξη της παποσύνης».
Περίοδος πένθους
Αμέσως μετά τις πρώτες τελετουργίες, το Βατικανό αναμένεται να κηρύξει εννεαήμερο πένθος, γνωστό ως Novendiale. Παράλληλα, η Ιταλία ενδέχεται να ανακοινώσει και εθνική ημέρα πένθους.
Κατά τη διάρκεια αυτών των ημερών θα τελούνται λειτουργίες και επιμνημόσυνες δεήσεις, ώστε οι καθολικοί ανά τον κόσμο να μπορέσουν να αποτίσουν φόρο τιμής στον εκλιπόντα ποντίφικα.
Σημαντική στιγμή θα είναι η δημόσια έκθεση της σορού του Πάπα. Σε αντίθεση με παλαιότερες πρακτικές, το ταριχευμένο σώμα του πάπα Φραγκίσκου δεν θα τοποθετηθεί σε ανυψωμένο βάθρο, αλλά πιθανότατα θα παραμείνει στο φέρετρο.
Η επιλογή αυτή είναι ευθυγραμμισμένη με την επιθυμία του για απλότητα και την αποστροφή του προς πομπώδεις τελετές.
Η σορός του θα μεταφερθεί με επίσημη πομπή στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου, όπου χιλιάδες πιστοί, επίσημοι και διεθνείς ηγέτες θα μπορέσουν να τον αποχαιρετήσουν.
Καθ’ όλη τη διάρκεια του sede vacante -της περιόδου κατά την οποία «ο θρόνος είναι κενός»- η διοίκηση της Εκκλησίας περνά προσωρινά στα χέρια του Κολλεγίου των Καρδιναλίων. Κατά το διάστημα αυτό, δεν λαμβάνονται σημαντικές αποφάσεις έως την εκλογή νέου Πάπα.
Η τελετή της κηδείας
Η κηδεία ενός Πάπα πραγματοποιείται συνήθως λίγες ημέρες μετά τον θάνατό του. Για τον πάπα Φραγκίσκο, εκτιμάται ότι η τελετή θα πραγματοποιηθεί τέσσερις έως έξι ημέρες μετά, ενώ θα ακολουθήσουν επιπλέον εννέα ημέρες τελετουργιών.
Αυτές οι τελετές θα λάβουν χώρα σε διάφορες εκκλησίες της Ρώμης, προσφέροντας ευκαιρία σε πιστούς και εκπροσώπους του δημόσιου βίου να τον τιμήσουν.
Ένα σημαντικό σκέλος των διαδικασιών είναι ο ενταφιασμός. Αν και παραδοσιακά οι Πάπες ενταφιάζονταν σε τριπλό φέρετρο, ο πάπας Φραγκίσκος -σύμφωνα με το πνεύμα της ταπεινότητάς του- θα ταφεί σε απλό ξύλινο φέρετρο με επένδυση από ψευδάργυρο.
Κατά την τελετή, το φέρετρο θα σφραγιστεί αφού πρώτα τοποθετηθεί ένα λευκό μεταξωτό ύφασμα στο πρόσωπό του, σε μια συμβολική κίνηση μετάβασης από τη ζωή στην αιωνιότητα.
Μέσα στο φέρετρο θα τοποθετηθούν:
- ένα σακουλάκι με νομίσματα που κόπηκαν κατά τη διάρκεια της παποσύνης του
- το rogito, ένα έγγραφο που περιγράφει τη ζωή και το έργο του Πάπα, το οποίο παραδοσιακά διαβάζεται πριν τη σφράγιση του φέρετρου
Όπως ο ίδιος είχε εκφράσει, η ταφή του θα πραγματοποιηθεί στη Βασιλική της Santa Maria Maggiore, μια εκκλησία που επισκεπτόταν συχνά για τις ιδιωτικές προσευχές του.
Το Κονκλάβιο
Μετά την κηδεία και την ταφή, το επόμενο καθοριστικό στάδιο είναι το Κονκλάβιο – η μυστική συνεδρίαση των Καρδιναλίων για την εκλογή του νέου Πάπα.
Το Κονκλάβιο συγκαλείται συνήθως 15 έως 20 ημέρες μετά τον θάνατο του Πάπα. Το διάστημα αυτό αξιοποιείται για τις προετοιμασίες από το Κολλέγιο των Καρδιναλίων, που ασκεί προσωρινή διοίκηση.
Πρόεδρος του Κονκλαβίου αναμένεται να είναι ο καρδινάλιος Τζιοβάνι Μπατίστα Ρε, ηλικίας 91 ετών, σημερινός κοσμήτορας του Κολλεγίου.
Εφόσον δεν μπορεί να ψηφίσει λόγω ηλικίας, τη διαδικασία θα συντονίσει πιθανότατα ο υποκοσμήτορας ή άλλος ανώτερος καρδινάλιος κάτω των 80 ετών.
Μόνο οι καρδινάλιοι κάτω των 80 ετών, έως 120 στον αριθμό, μπορούν να συμμετάσχουν στην εκλογή. Η διαδικασία περιλαμβάνει πολλαπλούς γύρους ψηφοφορίας.
Αν δεν υπάρξει νικητής με πλειοψηφία δύο τρίτων, τα ψηφοδέλτια καίγονται.
Η καύση συνοδεύεται από καπνό που ανεβαίνει από την καμινάδα της Καπέλα Σιστίνα:
- Μαύρος καπνός σημαίνει πως δεν έχει εκλεγεί νέος Πάπας
- Λευκός καπνός σηματοδοτεί την εκλογή του νέου Ποντίφικα
Η μετάβαση
Μόλις ένας Καρδινάλιος συγκεντρώσει την απαιτούμενη πλειοψηφία, ακολουθεί το επόμενο στάδιο. Ο κοσμήτορας προσεγγίζει τον εκλεγέντα και τον ρωτά: «Δέχεστε την εκλογή σας ως Ποντίφικας;»
Αν απαντήσει καταφατικά, πρέπει να επιλέξει το νέο του παπικό όνομα – μια ιστορική στιγμή που σηματοδοτεί την έναρξη της παποσύνης του.
Ο νέος Πάπας ενδύεται με ένα λευκό ράσο, σύμβολο καθαρότητας και νέας αρχής. Έπειτα, από το μπαλκόνι της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου, ένας καρδινάλιος αναγγέλλει τα ιστορικά λόγια: «Habemus papam» (Έχουμε Πάπα).
Η φράση απευθύνεται στους χιλιάδες πιστούς στην Πλατεία του Αγίου Πέτρου και τα εκατομμύρια που παρακολουθούν παγκοσμίως.
Πάπας Φραγκίσκος: Ο ταπεινός αναμορφωτής της Καθολικής Εκκλησίας – Η ρήξη με το Βατικανό και η «αγκαλιά» στους περιθωριοποιημένους
Ο Πάπας Φραγκίσκος, υπήρξε ιστορική μορφή που άλλαξε το «πρόσωπο» του παπικού αξιώματος με ένα απλό «Buonasera» (Καλησπέρα σας) στην πρώτη του δημόσια ομιλία, και που αφιέρωσε τη ζωή του στους περιθωριοποιημένους.
Ήταν ο πρώτος Λατινοαμερικανός Ποντίφικας στην ιστορία της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, ένας ηγέτης που συνάρπασε τον κόσμο με την ταπεινότητά του, προκαλώντας όμως και αντιδράσεις -ιδίως από τους συντηρητικούς- για τις τολμηρές θέσεις του απέναντι στην ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, τον καπιταλισμό και την κλιματική κρίση.
«Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές, με βαθιά θλίψη πρέπει να ανακοινώσω τον θάνατο του Αγίου Πατέρα μας Φραγκίσκου», ανακοίνωσε ο καρδινάλιος Κέβιν Φάρελ στο τηλεοπτικό κανάλι του Βατικανού.
«Στις 7:35 σήμερα το πρωί ο επίσκοπος της Ρώμης Φραγκίσκος επέστρεψε στον οίκο του Πατέρα».
Ο Φραγκίσκος, που έπασχε από χρόνια πνευμονική νόσο και είχε υποβληθεί σε αφαίρεση μέρους του ενός πνεύμονά του σε μικρή ηλικία, εισήχθη στο νοσοκομείο Τζεμέλι της Ρώμης στις 14 Φεβρουαρίου 2025 λόγω σοβαρής αναπνευστικής κρίσης που εξελίχθηκε σε διπλή πνευμονία.
Παρέμεινε εκεί για 38 ημέρες, τη μεγαλύτερη περίοδο νοσηλείας της 12ετούς παποσύνης του.
Από τον πρώτο του χαιρετισμό ως Πάπας –ένα εντυπωσιακά απλό «Καλησπέρα σας»– μέχρι τις αγκαλιές του -κυριολεκτικές και μεταφορικές- προς πρόσφυγες και απόκληρους, ο Φραγκίσκος έστειλε ένα σαφές μήνυμα: μια νέα εποχή ξεκινούσε για την Καθολική Εκκλησία, όπου η ταπεινότητα θα υπερίσχυε της αλαζονείας, σε μια περίοδο που η Εκκλησία πλήττονταν από σκάνδαλα.
Εκείνο το βροχερό βράδυ της 13ης Μαρτίου 2013, ο Αργεντινός Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο έφερε έναν άνεμο ανανέωσης σε έναν θεσμό 2.000 ετών, του οποίου η επιρροή είχε μειωθεί κατά τη διάρκεια της ταραγμένης θητείας του προκατόχου του, Πάπα Βενέδικτου ΙΣΤ’, του οποίου η αιφνιδιαστική παραίτηση άνοιξε τον δρόμο για την εκλογή του Φραγκίσκου.
Μοναδικό στα ιστορικά χρονικά ήταν το γεγονός ότι για μεγάλο μέρος της θητείας του Φραγκίσκου, δύο άνδρες ζούσαν στο Βατικανό, καθώς ο προκάτοχός του Βενέδικτος είχε επιλέξει να συνεχίσει να διαμένει εκεί μετά την αιφνιδιαστική παραίτησή του.
Ο Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο εξελέγη Πάπας στις 13 Μαρτίου 2013, εκπλήσσοντας πολλούς παρατηρητές της Εκκλησίας που θεωρούσαν τον Αργεντινό ιερωμένο, γνωστό για την ευαισθησία του προς τους φτωχούς, ως έναν ξένο προς το σύστημα.
Επιχείρησε να φέρει απλότητα στον μεγαλοπρεπή ρόλο και δεν κατέλαβε ποτέ τα πολυτελή παπικά διαμερίσματα του Αποστολικού Παλατιού που χρησιμοποιούσαν οι προκάτοχοί του, δηλώνοντας πως προτιμούσε να ζει σε κοινοτικό περιβάλλον για την «ψυχολογική του υγεία».
Κληρονόμησε μια Εκκλησία που δεχόταν επιθέσεις λόγω σκανδάλων σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων και από εσωτερικές έριδες στη διοικητική της γραφειοκρατία, και εξελέγη με σαφή εντολή να αποκαταστήσει την τάξη.
Καθώς όμως προχωρούσε η παποσύνη του, αντιμετώπιζε σφοδρή κριτική από τους συντηρητικούς, που τον κατηγορούσαν ότι κατέστρεφε τις παραδόσεις.
Παράλληλα, δεχόταν την οργή και των προοδευτικών, που θεωρούσαν ότι όφειλε να είχε προχωρήσει πολύ περισσότερο στον μετασχηματισμό της Εκκλησίας.
Ενώ πάλευε με τις εσωτερικές αντιδράσεις, ο Φραγκίσκος αναδείχθηκε σε παγκόσμια προσωπικότητα, προσελκύοντας τεράστια πλήθη στα πολλά ταξίδια του στο εξωτερικό, καθώς προωθούσε με αφοσίωση τον διάλογο και την ειρήνη, παίρνοντας το μέρος των περιθωριοποιημένων, όπως οι μετανάστες.
Μέχρι τον Φεβρουάριο του 2025, ο Φραγκίσκος είχε διορίσει σχεδόν το 80% των καρδιναλίων-εκλεκτόρων που θα επιλέξουν τον επόμενο Πάπα, αυξάνοντας τις πιθανότητες ο διάδοχός του να συνεχίσει τις προοδευτικές του πολιτικές, παρά την έντονη αντίσταση από τους παραδοσιακούς.
Με πληροφορίες από: Reuters, Associated Press