Με τις εξελίξεις να τρέχουν ραγδαία στην γεωπολιτική σκακιέρα μετά τις τελευταίες κινήσεις του Ντόναλντ Τραμπ οι Ευρωπαίοι ηγέτες προσπαθούν να ανακτήσουν τον βηματισμό τους, να συγκροτήσουν πρακτικά ένα ενιαίο μέτωπο και να επηρεάσουν το διαπραγματευτικό τραπέζι που στήνεται από τις ΗΠΑ για την Ουκρανία.
Της Εύης Απολλωνάτου
Η διπλωματία του σοκ του Προέδρου των ΗΠΑ, δηλαδή οι αλλαγές σε παγιωμένες θέσεις της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής του τελευταίου τουλάχιστον μισού αιώνα, οι γρήγοροι ρυθμοί με τους οποίους ξεδιπλώνεται αυτό το διπλωματικό παιχνίδι και οι ασάφειες της Ουάσινγκτον έχουν τρομάξει την Ε.Ε.
Με την διάσκεψη του Μονάχου και την συνάντηση Κορυφής την Δευτέρα (17/02) στο Παρίσι έγινε σαφές ότι η Ευρώπη διαφωνεί σε τρία βασικά ζητήματα: αν η ρήξη με τις ΗΠΑ είναι οριστική, αν θα πρέπει ή όχι να σταλούν ειρηνευτικά στρατεύματα στην Ουκρανία και αν ο Πούτιν θα επιτεθεί στην Ευρώπη αφού τεμαχίσει την Ουκρανία.
Ως προς το εάν γράφεται ένα νέο πολύ διαφορετικό κεφάλαιο στις σχέσεις των ΗΠΑ με την Ευρώπη η απάντηση των κρατών – μελών της Ε.Ε. είναι ομόφωνη και θετική. Ωστόσο οι απόψεις διίστανται για εάν η σύγκρουση με τις ΗΠΑ μπορεί να αποφευχθεί ή όχι. Υπάρχουν, δηλαδή, ηγέτες που πιστεύουν ότι η αμυντική «ομπρέλα» των ΗΠΑ για την Ευρώπη έχει κλείσει και η Ε.Ε. πρέπει να πάει σε ένα «διαζύγιο» με την Ουάσινγκτον. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο πρωθυπουργός της Πολωνίας, Ντόναλντ Τουσκ δήλωσε ότι βρέθηκε στην συνάντηση στο Παρίσι για να προλάβει «όλες τις πιθανές φωνές που θα ήθελαν να εισαγάγουν ένα είδος ανταγωνιστικού παιχνιδιού μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των Ηνωμένων Πολιτειών, διότι αυτό δεν έχει κανένα νόημα».
Ωστόσο άλλοι Ευρωπαίοι προτιμούν να παραμείνουν σε έναν δύσκολο «γάμο» με τις ΗΠΑ και να πληρώσουν περισσότερα για την άμυνα της Ευρώπης, όπως θέλει ο Τραμπ, προκειμένου να τον κρατήσουν κοντά στην Γηραιά Ήπειρο. «Η αύξηση των αμυντικών δαπανών δηλαδή η δημιουργία μιας πραγματικής αμυντικής και αποτρεπτικής δύναμης από την πλευρά της Ευρώπης δεν είναι εργαλείο για να κρατήσουμε κοντά μας τον Ντόναλντ Τραμπ. Είναι αμυντική χειραφέτηση, η στρατηγική ενηλικίωση της Ευρώπης. Είναι υπαρξιακό ζήτημα» είπε στο enikos.gr o καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Κώστας Υφαντής.
Και συνέχισε: «Θα πρέπει σε αυτή την συγκυρία στην Ευρώπη να λειτουργήσουμε με δεδομένο ότι οι ΗΠΑ έχουν άρει την εγγύηση τους ως προς την ευρωπαϊκή ασφάλεια, ότι είμαστε μόνοι μας. Αυτός πρέπει να είναι ο οδηγός μας».
«Αν νομίζουν κάποιοι Ευρωπαίοι ότι μπορούν να επενδύσουν σε διμερή σχέση με τις ΗΠΑ του Τραμπ είναι πολύ γελασμένοι. Θα αναγκάζονται να ευθυγραμμιστούν με όποια επιλογή κάνει ο Τραμπ στην περιοχή», υπογράμμισε ο Κώστας Υφαντής.
Ο βασικός ρόλος Βρετανίας – Γαλλίας για την ειρηνευτική αποστολή στην Ουκρανία
Όλοι οι ηγέτες στην Ευρώπη κουνούν καταφατικά το κεφάλι στην ερώτηση αν η στήριξη της Ουκρανίας πρέπει να συνεχιστεί κανονικά από τα ευρωπαϊκά κράτη. Διαφωνούν, όμως, ποια μορφή θα πάρει αυτή η ενίσχυση.
Η Γερμανία, για παράδειγμα, με βάση τις δημόσιες δηλώσεις των αξιωματούχων της ευνοεί την συνέχιση αποστολής στρατιωτικού υλικού στον ουκρανικό στρατό. Αντίθετα Γαλλία και Βρετανία συμφωνούν ότι θα πρέπει να σταλούν ευρωπαϊκές στρατιωτικές δυνάμεις για να διασφαλίσουν την τήρηση της όποιας συμφωνίας εκεχειρίας επιτεύχθη ανάμεσα σε Ουκρανία και Ρωσία. Από την πλευρά του ο Όλαφ Σολτς χαρακτήρισε «ακατάλληλη» και «πρόωρη» μία τέτοια συζήτηση.
Τα ερωτήματα που τίθενται εδώ είναι ποιος θα περιφρουρήσει μία συμφωνία κατάπαυσης πυρός και τι είναι διατεθειμένες να κάνουν οι ΗΠΑ σε μία ενδεχόμενη παραβίαση από την Ρωσία. «Οι ΗΠΑ δεν έχουν απάντηση. Θέλουν μία διαπραγμάτευση, μία συμφωνία και μετά το κόστος εφαρμογής της συμφωνίας να το επωμιστεί η Ευρώπη», σημείωσε ο o καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
«Αυτό που πρέπει να κάνει η Ευρώπη είναι να απαιτήσει την συνεργασία των ΗΠΑ στην προσφορά στρατευμάτων. Η Ευρώπη θα πρέπει να απαιτήσει την συμμετοχή των ΗΠΑ αν όχι του ΝΑΤΟ. Ο πρόεδρος Τραμπ έχει δηλώσει ότι δεν θέλει το ΝΑΤΟ να εμπλακεί γιατί δεν θέλει οι ΗΠΑ να έχουν μία δέσμευση θεσμικού χαρακτήρα. Δεν έχουν πολλά περιθώρια οι Ευρωπαίοι εδώ που έφτασαν τα πράγματα», είπε ο Κώστας Υφαντής.
Η ιδέα των αμερικανικών εγγυήσεων
Πράγματι φαίνεται ότι κάποιοι Ευρωπαίοι ηγέτες, όπως ο Βρετανός Πρωθυπουργός που θα συναντηθεί με τον Τραμπ στον Λευκό Οίκο την επόμενη εβδομάδα, συμφωνούν ότι πρέπει οι ΗΠΑ να δεσμευτούν να παρέχουν εγγυήσεις σε περίπτωση που η Ρωσία παραβιάσει την συμφωνία.
Συγκεκριμένα ο Κιρ Στάρμερ συνέδεσε τις εγγυήσεις ασφάλειας της Ευρώπης προς την Ουκρανία με ένα ευρύτερο πακέτο που θα έχει την υποστήριξη των ΗΠΑ. «Διότι διαφορετικά δεν νομίζω ότι θα λειτουργήσουν αποτελεσματικά ως εγγυήσεις επειδή δεν θα αποτελέσουν μία δραστική αποτροπή» είπε ο Βρετανός Πρωθυπουργός.
Όταν ρωτήθηκε τι εννοεί όταν λέει «υποστήριξη των ΗΠΑ» εξήγησε ότι μιλάει για την «ειρήνη μέσω της ισχύος» και «φωτογράφισε» κάποιου είδους σκληρή αμερικανική απάντηση σε μία ενδεχόμενη παραβίαση από τον ρωσικό στρατό.
Άλλωστε η ιδέα που διακινείται τα τελευταία 24ωρα στην Ευρώπη είναι να υπάρξουν σκληρά αντίποινα σε περίπτωση που η Ρωσία παραβιάσει μία ενδεχόμενη κατάπαυση πυρός. Για παράδειγμα, λένε αρκετοί αναλυτές, θα μπορούσε να δρομολογηθεί η είσοδος της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ ως τιμωρία για μία ενδεχόμενη παραβίαση των όρων της συμφωνίας από τους Ρώσους.
Ποιος θα πληρώσει τον λογαριασμό
Όλα τα σχέδια για επενδύσεις στην άμυνα και την ασφάλεια της Ε.Ε. καταλήγουν στο ίδιο ερώτημα: πού θα βρεθούν τα χρήματα για αυτούς τους φιλόδοξους σχεδιασμούς;
Πριν από μερικές ημέρες η υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας, Αναλένα Μπέρμποκ αναφέρθηκε σε ένα μεγάλο οικονομικό πακέτο στα πρότυπα των πακέτων που δημιουργήθηκαν για την κρίση του κορωνοϊού. Ωστόσο περισσότερες λεπτομέρειες αναμένεται να δοθούν στην δημοσιότητα μετά τις γερμανικές εκλογές.
Σε αυτή τη φάση πάντως το Βερολίνο κάνει μία ξεκάθαρη στροφή στην επιμονή του για τήρηση των αυστηρών δημοσιονομικών κανόνων των Βρυξελλών. Ο Όλαφ Σολτς μετά την συνάντηση στα Ηλύσια Πεδία ανέφερε ότι οι δαπάνες για την άμυνα θα πρέπει να εξαιρεθούν από τα δημοσιονομικά όρια που έχει θέσει η Ε.Ε.
Τι θέλει τελικά ο Πούτιν;
Αυτό που ανησυχεί τους ηγέτες της Ε.Ε. είναι η επόμενη μέρα μετά την κατάπαυση πυρός στην Ουκρανία. Ο φόβος είναι ότι μία ενδεχόμενη ταπεινωτική συνθηκολόγηση της Ουκρανίας θα οδηγήσει τον Πούτιν σε μία επίθεση κατά της Ευρώπης. Σε αυτό βέβαια διαφωνούν πιο ψύχραιμες φωνές όπως του γενικού γραμματέα του ΝΑΤΟ, Μάρκο Ρούτε.
Παρ’ όλα αυτά ένα τέτοιο σενάριο δεν μπορεί να αποκλειστεί. «Είναι ένα σενάριο το οποίο δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να απορριφθεί. Αυτό που ξέρουμε είναι ότι η Ρωσία όποτε έχει την δυνατότητα ασκεί στρατιωτική βία. Γιατί ξέρει ότι δεν έχει άλλες δυνατότητες να επηρεάσει τον περίγυρο της. Το μόνο που έχει στην διάθεση της και αυτό δεν είναι πολύ αξιόπιστο είναι οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις και η αποφασιστικότητα του Πούτιν να απειλεί», υπογράμμισε ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων του Παντείου Πανεπιστημίου.
«Είναι μαθητικά βέβαιο ότι ένας ηγέτης με την πολιτισμική αντίληψη του Πούτιν για τα πράγματα θα επιχειρήσει να ολοκληρώσει αυτό που δεν κατάφερε το 2014 (σ.σ. κρίση στην Κριμαία) και αυτό που δεν κατάφερε το 2022 (σ.σ. ρωσική εισβολή στην Ουκρανία)», είπε ο Κώστας Υφαντής.
«Άρα οποιαδήποτε συμφωνία θα ικανοποιεί όλες τις βασικές απαιτήσεις του Προέδρου Πούτιν θα είναι κατευνασμός του ρωσικού αναθεωρητισμού. Θα επιβεβαιώσει ότι οι ΗΠΑ και η Ευρώπη δεν έχουν τον στομάχι για να αντιμετωπίσουν αυτόν τον ρωσικό αναθεωρητισμό», κατέληξε ο Κώστας Υφαντής.